Độc, lạ cây chè tím trên đất Tố

Thạc sĩ Vũ Văn Tĩnh, cán bộ Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè (Viện Khoa học-Kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc) dẫn chúng tôi đi tham quan khu trồng thực nghiệm cây chè tím ở trên đồi. Trước mắt tôi là những triền đồi thoai thoải với bạt ngàn màu xanh của cây chè. Rồi bỗng dưng đập vào mắt tôi là một khoảng nhỏ xen lẫn màu xanh ấy là một màu phơn phớt tím của những búp chè trong vườn. Cây chè tím lá màu xanh đậm hơn chè thường. Thạc sĩ Tĩnh giải thích: "Cây chè tím là do giống chè cổ đất Phú Thọ đột biến tự nhiên mà thành. Trong điều kiện tự nhiên, cây chè đột biến với tỷ lệ rất thấp, chỉ 1 phần triệu, thậm chí 1 phần chục triệu. Để bảo tồn nguồn gen quý và khai thác hiệu quả kinh tế từ cây chè tím, chúng tôi phải nghiên cứu để nhân giống. Khi nhân giống thành công rồi thì tiến hành khảo nghiệm đánh giá kết quả, được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ra quyết định công nhận sau đó mới chuyển giao, thương mại hóa để bà con nông dân trồng".

Vườn chè tím giống Thanh Ba tại Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc.

Trò chuyện với chúng tôi, chị Lê Hồng Phương, Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT ở huyện Thanh Ba hồ hởi: "Cây chè tím là giống chè cổ của Việt Nam tưởng chừng đã biến mất hoàn toàn, bị thất truyền. Rồi cơ duyên đến, tôi được biết đến giống chè tím mà Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc đang bảo tồn. Sau đó, chúng tôi đã phối hợp với Viện phục tráng thành công giống chè quý này. Công ty chúng tôi và một số bà con ở huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ đã trồng lại giống chè này được 4-5 năm nay. Hiện cây chè đã bắt đầu cho thu hoạch. Công ty có nhiều sản phẩm chè từ chè xanh khô đến trà túi lọc, đặc biệt 3 sản phẩm: Chè búp tím Thanh Ba hộp quà tặng, Chè túi lọc búp tím Thanh Ba, Chè búp tím Thanh Ba hộp 75gr được tỉnh Phú Thọ công nhận sản phẩm thuộc Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đạt 4 sao. Công ty đang nỗ lực phấn đấu xây dựng những sản phẩm Chè búp tím Thanh Ba hộp quà tặng đáp ứng các tiêu chí cao hơn để được công nhận sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia. Sản phẩm chè của chúng tôi hiện không chỉ tiêu thụ thị trường trong nước mà vừa qua đã chào hàng, xuất khẩu thành công 2 lô hàng chè tím đầu tiên sang Anh, Đức.

Chè búp tím là loại đặc sản quý của quê hương đất Tổ, của người Phú Thọ. Cây chè búp tím được các nhà nghiên cứu khẳng định những giá trị vượt trội như: Chè tím sinh trưởng khỏe, ít sâu bệnh hại. Ngoài ra, trong búp chè có nhiều sắc tố anthocyanin, là hợp chất có khả năng chống oxi hóa với nhiều đặc tính quý như: Chống lão hóa, hạn chế sự suy giảm sức đề kháng, làm bền thành mạch, kháng viêm, hạn chế sự phát triển của tế bào ung thư và chống tia phóng xạ... Hàm lượng chất EGCG cao gấp hàng chục lần so với chè xanh thông thường có tác dụng bảo vệ tim và mạch máu. Ngoài những tác dụng trên, chất EGCG trong chè tím, chè xanh còn chống oxy hóa, có khả năng trong điều trị bệnh Alzheimer, dưỡng da...

Sản phẩm chè búp tím Thanh Ba (OCOP 4 sao) tiềm năng đạt OCOP 5 sao quốc gia.

Để trồng giống chè quý hiếm này, ngoài diện tích trồng chè, Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT còn liên kết với các hộ nông dân trồng để mở rộng diện tích, hỗ trợ kỹ thuật chăm sóc và chế biến chè đạt tiêu chuẩn quốc tế ISO 22000: 2018. Đến nay, diện tích trồng trà tím của Công ty và các hộ nông dân huyện Thanh Ba đã lên 23ha.

Được biết, hiện chè búp tươi tím công ty thu mua của nông dân khoảng 35.000-40.000 đồng/kg, cao gấp 5-8 lần chè búp tươi thông thường. Giá chè búp tím thành phẩm được Công ty chào bán tại thị trường trong nước từ 850.000 đến 2 triệu đồng/kg. Hiệu quả kinh tế mang lại cho người dân trồng chè tím gấp 8-10 lần (200 triệu đồng/ha trở lên) so với chè xanh thông thường. Việc sử dụng nước giếng khoan để tưới và các chế phẩm sinh học để canh tác chè theo hướng hữu cơ nên chè rất sạch, hoàn toàn tự nhiên. Trồng cây chè tím không chỉ giúp cho người dân nâng cao được giá trị kinh tế trên một diện tích trồng chè. Ngoài ra, bà con cũng thay đổi được thói quen canh tác chuyển sang canh tác chè hữu cơ và làm chè sạch vừa giúp đem lại hiệu quả kinh tế, nâng thu nhập cho bà con vừa góp phần bảo vệ môi trường.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM