Đổi mới, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo mô hình phát triển mới

Quang cảnh buổi Tọa đàm. (Ảnh: TH)

Ngày 29/7, Tổ Giúp việc của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật đã tổ chức Tọa đàm về dự thảo Đề cương "Đề án Đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam theo mô hình phát triển mới" dưới sự chủ trì của Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh.

Khẩn trương, quyết liệt đổi mới, hoàn thiện thể chế, pháp luật

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật. Việt Nam đã thiết lập được khung cấu trúc pháp luật cơ bản, khá đầy đủ trên nhiều lĩnh vực trên nền tảng của Hiến pháp và các bộ luật, luật có tính chất rường cột.

Trong hệ thống pháp luật đã xác lập được sự phân tầng giữa các loại văn bản với trật tự thứ bậc, hiệu lực pháp lý cơ bản phù hợp; quy trình, kỹ thuật xây dựng pháp luật không ngừng được chuẩn hóa; cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật được xây dựng và đưa vào vận hành; các kỹ thuật và phương pháp xây dựng pháp luật hiện đại như đánh giá tác động chính sách, tham vấn chính sách đã dần được áp dụng.

Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh phát biểu khai mạc Tọa đàm.

Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị đã đánh giá: Nước ta đã hình thành một hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội; tạo nền tảng pháp lý để đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, trước yêu cầu thực hiện mô hình phát triển mới để đất nước vươn mình phát triển bứt phá từ nay tới năm 2045, thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, thực hiện 4 Nghị quyết “trụ cột” của Bộ Chính trị, thì việc nghiên cứu, xây dựng Đề án “Đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam theo mô hình phát triển mới” là rất cấp thiết.

Nhấn mạnh trong bối cảnh yêu cầu đổi mới, hoàn thiện thể chế, pháp luật rất khẩn trương, cần sự đột phá, sự quyết đoán, quyết liệt, sự đoàn kết, thống nhất từ khâu đề xuất nội dung nhiệm vụ tới việc triển khai thực hiện, Bộ trưởng Tư pháp mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học tập trung trí tuệ, tham gia đóng góp ý kiến để xây dựng mô hình cấu trúc hệ thống pháp luật tối ưu.

Bảo đảm tinh gọn, thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch và dễ tiếp cận

Báo cáo tại Tọa đàm, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý Nguyễn Văn Cương cho biết: Bước đầu nghiên cứu cho thấy, hệ thống pháp luật hiện nay còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập cả về cấu trúc bên trong (bao gồm các ngành luật, chế định pháp luật và các quy phạm pháp luật) và cấu trúc bên ngoài (hệ thống văn bản quy phạm pháp luật).

Quang cảnh buổi Tọa đàm.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương nhấn mạnh, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030 và 2045, cần phải xây dựng được hệ thống thể chế, pháp luật khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, khát vọng phát triển đất nước, khơi thông và giải phóng mọi nguồn lực, phát huy mọi động lực, biến thể chế, pháp luật thành lợi thế cạnh tranh quốc tế.

Muốn vậy, hệ thống pháp luật phải được thiết kế hợp lý cả về nội dung và cấu trúc, bảo đảm tính ổn định cần thiết để tăng tính khả đoán cho người dân và doanh nghiệp trước những thay đổi pháp luật để kịp thời thích ứng, vừa có độ mở, sự linh hoạt cần thiết, tiên liệu được tương lai để dễ tuân thủ, dễ thực hiện.

Điều này chỉ có thể đạt được thông qua việc tính toán, thiết kế một hệ thống pháp luật hợp lý hơn theo hướng thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương của Đảng về mô hình phát triển mới, đồng thời xác định rõ nguyên tắc thiết kế, bảo đảm tinh gọn, thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch và dễ tiếp cận, phục vụ kịp thời các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế, sự vận hành thông suốt của bộ máy Nhà nước và hệ thống chính trị trong điều kiện tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Võ Khánh Vinh, nguyên Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, dự thảo Đề án cần bổ sung nhiều nội dung quan trọng. Theo đó, cần giải mã rõ nội hàm mô hình phát triển mới và mối quan hệ biện chứng giữa mô hình này với đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật. Cùng với đó, cần luận giải một cách toàn diện vai trò, vị trí của Hiến pháp và luật trong cấu trúc hệ thống pháp luật; xây dựng mô hình cấu trúc tối ưu về luật trên các phương diện nội dung, hình thức và kỹ thuật pháp lý.

Giáo sư, Tiến sĩ Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đặt vấn đề làm rõ nội dung cấp thiết hiện nay là hệ thống pháp luật đang vận hành như thế nào, cồng kềnh, chồng chéo ra sao và đang gây ra những“điểm nghẽn” gì; từ đó, cần tái cấu trúc lại hệ thống pháp luật. Để làm được điều đó, phải đánh giá kỹ cả ưu điểm và nhược điểm của hệ thống pháp luật hiện hành.

Nêu một số dẫn chứng, Giáo sư, Tiến sĩ Phan Trung Lý cho rằng dự thảo Đề án cần bàn đến những vấn đề thiết thực hơn, không nên dừng lại ở khung lý luận, với mục tiêu cuối cùng phát huy vai trò của thể chế, tháo gỡ “điểm nghẽn”, phục vụ phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới.

THU HẰNG