Dòng chảy pháp luật kinh doanh: Tư duy quản lý cũ chưa được thay đổi triệt để

Những thông tin đáng chú ý trên được ông Phạm Tấn Công - Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết tại hội thảo công bố Báo cáo Dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2024 và Báo cáo đánh giá về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, diễn ra vào ngày 22/4.

VCCI công bố Báo cáo Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2024.

Báo cáo cho thấy trong năm 2024, cả nước ban hành 31 luật, 182 nghị định và 629 thông tư. Số lượng văn bản quy phạm pháp luật này tăng so với năm 2023, đặc biệt là số lượng luật tăng gấp đôi.

Xu hướng chung là các văn bản được ban hành theo trình tự rút gọn, 1 luật sửa nhiều luật. Ưu điểm của xu hướng này là giải quyết nhanh các vấn đề liên quan, song cho thấy không ít băn khoăn của doanh nghiệp về phạm vi của luật; văn bản hướng dẫn không ban hành kịp thời hạn có hiệu lực do thời gian chuẩn bị áp dụng ngắn.

Báo cáo đặt vấn đề về tính thực chất của việc cắt giảm thủ tục liên quan đến đầu tư - kinh doanh. Vì trên thực tế, nhiều đề xuất cắt giảm thủ tục, điều kiện mang tính nhỏ nhặt, cắt giảm trường thông tin trong mẫu hồ sơ, bỏ tài liệu mà nhà nước có; đề xuất sửa đổi các quy định thực tế không còn hiệu lực; ít bãi bỏ ngành nghề kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh, bỏ hẳn thủ tục hành chính.

Đáng chú ý, dù có sự phân cấp thủ tục hành chính làm giảm tầng nấc trung gian, nhưng thời gian không giảm.

Báo cáo cũng chỉ ra tư duy tiền kiểm trong các văn bản quy phạm pháp luật kinh doanh còn nặng nề, chưa tạo thuận lợi. Trong nhiều trường hợp, văn bản đưa ra biện pháp quá mức cần thiết; như "ngập ngừng" trong chuyển đổi quản lý xăng dầu theo cơ chế thị trường…

Báo cáo của VCCI cũng chỉ ra hệ thống văn bản phức tạp, điển hình có 12 luật, hơn 20 nghị định, thông tư chỉ để điều chỉnh một hoạt động. Bên cạnh đó, quy định thay đổi liên tục như thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư. Trong lĩnh vực công nghệ, xây dựng dẫn chiếu qua lại chưa rõ ràng, rối rắm cho người thực hiện.

Ông Nguyễn Hồng Uy - Trưởng nhóm Kỹ thuật Tiểu ban Thực phẩm Dinh dưỡng - EuroCham nêu việc yêu cầu công bố hợp quy có cần thiết không bởi trong thời gian vừa qua, trong vụ 573 nhãn sữa giả, có hàng trăm sản phẩm đã được cơ quan quản lý cấp giấy đăng ký, trong đó xác nhận sản phẩm phù hợp với quy chuẩn, nhưng thực tế lại là hàng giả.

Ông Uy cho rằng, các cơ quan quản lý nhà nước chủ yếu tập trung vào kiểm soát thủ tục công bố hợp quy (tiền kiểm), ít chú trọng hậu kiểm; những kẻ làm hàng giả thì sử dụng giấy đăng ký hợp quy do cơ quan quản lý nhà nước cấp để đánh lừa người tiêu dùng là “chất lượng và an toàn sản phẩm đã được chứng nhận bởi cơ quan quản lý nhà nước.

Luật sư Phạm Thanh Tuấn - Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, Chuyên gia pháp lý bất động sản độc lập nêu dẫn chứng hai khía cạnh vướng mắc khi triển khai thực hiện các dự án có sử dụng đất kể từ thời điểm sau ngày 1/8/2024. Theo ông Tuấn, thứ nhất là việc chưa rõ ràng về đấu giá quyền sử dụng đất khi lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất; thứ hai là hình thức lựa chọn nhà đầu tư và việc tiếp cận đất đai với dự án sân golf vẫn tiếp tục chưa rõ ràng.

Là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chứng nhận phù hợp các sản phẩm điện tử, viễn thông, công nghệ thông tin, ông Trần Thanh Phương - Giám đốc Công ty TNHH ExtendMax Việt Nam cho rằng, thời gian qua, chi phí tuân thủ tăng lên đáng kể, đặc biệt là đối với một số sản phẩm tiêu dùng như máy tính xách tay và điện thoại 5G. Ông Phương dẫn chứng, chi phí thử nghiệm và hợp quy cho điện thoại 5G trước năm 2022 khoảng 70 triệu đồng, sau năm 2022 có giai đoạn tăng lên tới 3 tỷ đồng, giờ ổn định ở mức khoảng 1 tỷ đồng cho 1 model.

“Trong giai đoạn 2023, số lượng kiểu loại điện thoại 5G được một số hãng đưa ra thị trường chỉ còn 1/3 so với giai đoạn năm 2022. Liệu có phải lý do là do chi phí tuân thủ quá cao so với quy mô thị trường", ông Phương đặt câu hỏi.

Vì vậy, ông Phương đề nghị cơ quan quản lý nhà nước nghiên cứu biện pháp giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Xét cho cùng thì các chi phí này sẽ làm tăng chi phí đầu vào, dẫn tới tăng giá cả đầu ra.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa việc đánh giá sự phù hợp. Ông Phương cho biết, hiện tại toàn bộ Việt Nam mới chỉ có 1 tổ chức chứng nhận hợp quy được chỉ định cho việc chứng nhận sản phẩm công nghệ thông tin. Vì vậy ông đề nghị đẩy mạnh xã hội hóa các phòng thử nghiệm và tổ chức chứng nhận hợp quy để cải thiện đáng kể một số vướng mắc điển hình trong thời gian trước đây.

Theo lãnh đạo VCCI, năm 2024 tiếp tục ghi nhận sự sôi động trong công tác xây dựng pháp luật với nhiều luật, nghị định, thông tư được sửa đổi, ban hành theo hướng cải cách. Nhưng cũng không thể phủ nhận rằng quy trình lập pháp hiện nay vẫn còn nhiều điểm cần được cải thiện, từ cách chọn vấn đề, cách soạn thảo văn bản, đến cách lấy ý kiến và xây dựng các quy định chi tiết dưới luật. Việc sửa đổi đôi khi vẫn còn hình thức, thời gian chuẩn bị ngắn, chưa thực sự phản ánh đầy đủ thực tiễn.

Thông qua việc theo dõi, phân tích các văn bản được ban hành và lấy ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, VCCI nhận thấy 4 “dòng chảy” chính trong hệ thống pháp luật kinh doanh năm 2024.

Thứ nhất, cải cách thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ tiếp tục được thúc đẩy mạnh mẽ. Việc cắt giảm điều kiện kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn. Nhiều quy định đã được sửa đổi theo hướng đơn giản hóa, minh bạch và thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Thứ hai, một số chính sách cải cách vẫn chưa thực sự thuận lợi trong thực thi. Nguyên nhân chính là do tư duy quản lý cũ chưa được thay đổi triệt để. Bên cạnh đó, vẫn tồn tại quy định thiếu linh hoạt, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động.

Thứ ba, chính sách tài chính - thuế có nhiều chuyển động tích cực nhưng vẫn còn những băn khoăn. Nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí được triển khai. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn phản ánh một số bất cập trong thực thi như áp lực chi phí, thời gian tuân thủ và sự thiếu đồng bộ trong các quy định pháp luật về thuế.

Thứ tư, chính sách thương mại điện tử đã có những điều chỉnh tích cực nhưng chưa đồng bộ.

Thái Hoàng