Đột phá trong phân cấp và thúc đẩy giải ngân ODA

Giải quyết bất cập với vốn ODA

Về phân bổ, trong tổng kế hoạch đầu tư vốn NSNN năm 2024 được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết nghị, phần vốn nước ngoài là 20.000 tỷ đồng. Nhưng đến ngày 31/8/2024, số vốn còn lại chưa phân bổ còn tới 2.010,664 tỷ đồng. Về giải ngân, báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, ước thanh toán từ đầu năm đến ngày 31/8/2024 là 4.031,4 tỷ đồng (mới đạt 20,16% kế hoạch giao, thấp hơn mức 25,95% của cùng kỳ năm 2023).

Luật Đầu tư công và Luật Quản lý nợ công hiện hành thời gian qua đã bộc lộ một số bất cập. Quy trình thủ tục phê duyệt, thẩm định và thực hiện thường phức tạp và kéo dài; phân cấp thẩm quyền chưa được rõ ràng; còn sự khác biệt giữa quy định của Việt Nam và các đối tác phát triển; không có quy định rõ ràng về việc dừng sử dụng vốn ODA trong trường hợp các dự án gặp khó khăn hoặc không thể triển khai… dẫn đến việc phân bổ và giải ngân ODA chưa được như mong đợi.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, để giải quyết những bất cập, vướng mắc với đầu tư công nói chung, vốn ODA nói riêng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tiến hành rà soát, báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi quy định pháp luật đầu tư công theo hướng đơn giản hóa thủ tục, bao gồm 29 chính sách mới, tập trung trong 5 nhóm lĩnh vực, thể hiện tại dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi).

“Một trong 5 nhóm chính sách được sửa đổi là thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, bằng cách thiết kế một chương riêng”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương thông tin.

Việc thiết kế một chương riêng nhằm đơn giản hóa quy trình phê duyệt, phân cấp thẩm quyền và tăng cường cơ chế giám sát. Theo đó, chương riêng này sẽ tập trung vào các nội dung: Bổ sung quy định về việc cho phép giải ngân kế hoạch vốn nước ngoài độc lập với kế hoạch cho vốn vay lại; Đơn giản hóa nội dung liên quan đến việc đề xuất dự án và bổ sung các nhiệm vụ lập đề xuất vào giai đoạn chuẩn bị đầu tư; Tăng phân cấp thẩm quyền, đơn giản hóa trình tự, thủ tục phê duyệt, điều chỉnh chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án sử dụng vốn ODA; Bổ sung quy định về thời gian bố trí kế hoạch vốn và giải ngân vốn ODA... Đây là các nội dung mà trong Luật Đầu tư công hiện hành không quy định, quy định không rõ hoặc quy định còn phức tạp.

Luật Đầu tư công (sửa đổi) dự kiến mang lại nhiều thay đổi quan trọng

Hướng đến đơn giản hóa thủ tục, phân cấp mạnh mẽ hơn

Một trong những điểm sửa đổi đáng chú ý tại dự thảo Luật là các quy trình, thủ tục sẽ được đơn giản hóa và phân cấp rõ ràng hơn. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ sẽ quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A do bộ, cơ quan trung ương quản lý có tổng mức đầu tư từ 10.000 tỷ đồng trở lên; Người đứng đầu bộ, cơ quan trung ương quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A, nhóm B, nhóm C do cơ quan, tổ chức mình quản lý, trừ các dự án có quy mô từ 10.000 tỷ đồng trở lên; Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A, B, C sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi…

Theo ông Phạm Hoàng Mai, Vụ trưởng Vụ Kinh tế đối ngoại, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc phân cấp thẩm quyền mạnh mẽ hơn cho UBND, cơ quan chủ quản là phù hợp với các chính sách pháp luật trong nước. Theo đó, các dự án viện trợ không hoàn lại được phân cấp cho UBND, giúp đơn giản hóa quy trình phê duyệt và đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Việc phân cấp không chỉ giúp các dự án được thực hiện nhanh hơn mà còn giảm thiểu các bước thủ tục hành chính phức tạp.

Đại diện các đối tác phát triển đều đánh giá cao những sửa đổi trong dự thảo Luật Đầu tư công lần này, đặc biệt là những cải tiến liên quan đến vốn ODA, sẽ mang lại nhiều cơ hội để cải thiện hiệu quả sử dụng vốn. Phân cấp mạnh giúp các địa phương sẽ có quyền tự chủ hơn trong việc phê duyệt và triển khai dự án, từ đó giúp tăng cường trách nhiệm và tính linh hoạt trong quản lý vốn. Bà Susan Lim, đại diện Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho rằng, mục tiêu chính là làm sao sử dụng hiệu quả nhất vốn ODA. Do đó, việc đơn giản hóa thủ tục và trao quyền nhiều hơn cho chính quyền địa phương sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án. Bà Susan cũng đề xuất, với các dự án khẩn cấp, ví dụ các dự án về thiên tai, bão lũ, biến đổi khí hậu… cần có quy định cụ thể để sử dụng vốn ODA hiệu quả hơn.

Cùng quan điểm, ông Herve Conan, Giám đốc Quốc gia Việt Nam, Cơ quan phát triển Pháp (AFD) cho rằng, việc đẩy nhanh quá trình phê duyệt và phân cấp quyền lực sẽ giúp thúc đẩy triển khai các dự án quan trọng nhanh chóng và hiệu quả hơn, đồng thời đề xuất với những dự án quan trọng quốc gia cũng cần được thực hiện theo hướng nhanh chóng, linh hoạt và đơn giản hóa.

Bên cạnh đó, theo đại diện các đối tác phát triển, mặc dù Luật Đầu tư công sửa đổi hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích, nhưng quá trình chuyển đổi từ luật cũ sang luật mới có thể sẽ gặp phải những thách thức và cần các hướng dẫn cụ thể để đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong thực hiện, tránh gây ra những rủi ro trong quá trình triển khai các dự án ODA hiện tại trong giai đoạn chuyển tiếp.

Ông Daniel Plankermann, Giám đốc Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW) tại Việt Nam cho rằng, việc sửa đổi sẽ giúp "khai mở tiềm năng trong quá trình triển khai các dự án ODA", nhưng quan trọng là cần các thông tư hướng dẫn thực hiện và cần điều chỉnh các văn bản pháp luật khác để đảm bảo thống nhất, đồng bộ.

“Trong quá trình chuyển tiếp, sẽ có những rủi ro do thay đổi chính sách. Làm sao để quá trình chuyển tiếp được đơn giản hóa, các dự án đang chuẩn bị cũng được hưởng lợi là vấn đề cần quan tâm”, ông Daniel lưu ý.

Luật Đầu tư công (sửa đổi) dự kiến mang lại nhiều thay đổi quan trọng, đặc biệt trong quản lý vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài. Việc đơn giản hóa thủ tục, phân cấp thẩm quyền, cho phép giải ngân độc lập… là những bước đi đúng đắn giúp cải thiện hiệu quả sử dụng vốn, giảm thiểu thời gian triển khai và tăng cường tính minh bạch. Tuy nhiên theo các đại diện đối tác phát triển, để đảm bảo sự thành công, cần có sự đồng bộ trong việc ban hành các thông tư hướng dẫn và thực hiện quy định mới khi Luật có hiệu lực.

Đỗ Phạm