Du lịch nông thôn: Cơ hội để nhiều làng quê đổi thay diện mạo

Tiềm năng chưa được khai thác hiệu quả

Du lịch nông thôn gắn với tham quan trải nghiệm các làng nghề, nghề truyền thống đang là hướng đi của nhiều địa phương, qua đó góp phần giữ gìn, bảo tồn nghề truyền thống, phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của vùng miền cũng như thế mạnh của địa phương và xây dựng làng quê đáng sống.

Làng Phạm Pháo - xã Hải Minh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định cũ, nay là xã Hải Anh, tỉnh Ninh Bình, từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm và sửa chữa kèn đồng, hầu hết các công đoạn làm kèn đồng vẫn đang được làm thủ công.

Gặp Nghệ nhân Nguyễn Văn Cường vào một ngày mùa đông của tháng cuối năm, ông chia sẻ, rất nhiều năm về trước vào dịp Lễ, Tết, ngày người dân xuống đồng, hoặc bất cứ sự kiện văn hóa nào của làng, xã đều có tiếng kèn đồng thổi vang lên, làm không khí vui tươi, náo nhiệt, động viên tinh thần, khí thế hăng say lao động sản xuất của người dân.

“Nghề truyền thống làm kèn đồng của gia đình tôi đến nay đã trải qua bốn thế hệ - từ ông nội, đến bố tôi truyền đến đời tôi và con trai tôi. Khách du lịch trong nước và quốc tế đều rất thích thú khi đến đây tham quan, trải nghiệm và tìm hiểu. Tuy nguồn thu nhập thấp nhưng chúng tôi vẫn muốn giữ nghề, để nhắc nhở con cháu về những giá trị văn hóa truyền thống mà cha ông để lại”, ông Cường xúc động chia sẻ.

Du lịch nông thôn góp phần giữ gìn, bảo tồn nghề truyền thống

Từ sự phát triển của du lịch nông thôn đã tạo ra không ít các giá trị gia tăng cho đời sống người dân. Nghề truyền thống làm bánh nhãn (huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định cũ, nay là tỉnh Ninh Bình) đã gắn bó với người dân hàng trăm năm. Trước đây, bãnh nhãn không được sản xuất quanh năm như bây giờ, chỉ được làm vào các dịp lễ, Tết, làm quà biếu tặng cho những người đi xa. Gia đình bà Lưu Liên Phương (xã Hải Anh, tỉnh Ninh Bình) đã gắn bó với nghề truyền thống làm bánh nhãn qua nhiều thế hệ.

“Từ khi làng quê phát triển du lịch, nhiều khách đến tham quan, trải nghiệm các công đoạn làm bánh nhãn và họ thường mua về làm quà cho người thân. Những hộ gia đình còn giữ nghề làm bãnh nhãn nhờ đó cũng bán được nhiều hàng. Sản phẩm bánh nhãn bây giờ tiêu thụ tốt hơn ngày xưa vì được làm theo tiêu chuẩn Ocop nên giá trị chất lượng cao”, bà Phương nói.

Theo thời gian, các nghề truyền thống cũng dần bị mai một nhưng chính du lịch nông thôn đã níu giữ lại những nét văn hóa truyền thống nhiều giá trị lịch sử đó. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tăng hơn 230 mô hình so với năm 2022. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch nông thôn đến nay vẫn mang tính tự phát, quy mô nhỏ, do các doanh nghiệp, hộ gia đình, tổ hợp tác thực hiện, các tiềm năng chưa được khai thác hiệu quả.

Cần chính sách tổng thể phát triển du lịch nông thôn cấp quốc gia

Những năm gần đây, du lịch nông thôn cũng khá phát triển và trở thành trào lưu làm du lịch tại nhiều địa phương. Tuy nhiên, du lịch nông thôn mới chỉ là “điểm đến” chưa thực sự là “điểm dừng” của du khách, lượng khách đến chủ yếu là khách nội địa, khách quốc tế chiếm tỷ lệ nhỏ, doanh thu từ du lịch còn thấp. Nhiều nơi chưa có khái niệm: phát triển “du lịch nông thôn” là giải pháp hiệu quả để phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Công tác quy hoạch, bảo tồn các làng nghề truyền thống, các giá trị văn hóa, lịch sử chưa gắn với du lịch nông thôn. Đội ngũ làm du lịch, hướng dẫn viên chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng đón tiếp du khách, tiếp thị các sản vật địa phương. Cơ chế, chính sách chưa đủ sức hấp dẫn, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực du lịch nông thôn.

Để phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn, theo PGS. TS Ngô Thị Thu Trang, Trưởng khoa Địa lý, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), cần chú trọng các nhóm giải pháp trọng tâm như: Phát triển kinh tế nông nghiệp đa giá trị, hoàn thiện tiêu chí OCOP cho du lịch nông nghiệp-nông thôn, bảo tồn kiến trúc, bản sắc địa phương, coi cộng đồng là trung tâm - chủ thể sáng tạo. Thu hút nguồn nhân lực trẻ, ứng dụng khoa học-công nghệ và chuyển đổi số để xúc tiến quảng bá du lịch nông thôn. Đẩy mạnh liên kết vùng và hợp tác công-tư, kết nối các mô hình du lịch nông thôn với hệ thống các đơn vị lữ hành nhằm tạo ra chuỗi giá trị du lịch bền vững.

Nhiều tiềm năng du lịch nông thôn vẫn còn bị bỏ ngỏ

Còn PGS. TS Phạm Trung Lương, Thành viên Tổ chuyên gia tư vấn quy hoạch quốc gia cho rằng, cần đổi mới tư duy quy hoạch nông thôn, đặc biệt tại các vùng có tiềm năng du lịch gắn với giá trị văn hóa bản địa.

“Cần sớm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn sản phẩm và dịch vụ du lịch theo hướng nâng cao trải nghiệm đích thực về con người và thiên nhiên, đồng thời kết hợp nâng cao năng lực quản lý điểm đến, tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng để tạo ra những thay đổi tích cực về diện mạo nông thôn, tạo việc làm, nâng cao thu nhập từ các loại hình du lịch, đáp ứng nhu cầu phát triển, thích ứng với biến đổi khí hậu”, ông Lương nhấn mạnh.

Hiện vẫn chưa có chính sách tổng thể dành riêng cho phát triển du lịch nông thôn ở cấp quốc gia, chủ yếu là lồng ghép vào các chương trình phát triển và các chính sách đặc thù của từng địa phương. Nhiều chuyên gia cho rằng, cần có một chủ trương, chính sách tổng thể đồng bộ, xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương về phát triển du lịch nông thôn ở cấp quốc gia - cụ thể, chính sách về đất đai, hạ tầng; chính sách hỗ trợ du lịch nông thôn. Bố trí nguồn vốn đối ứng từ Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và lồng ghép các nguồn vốn khác để thực hiện các mô hình thí điểm về du lịch nông thôn.

Phục dựng các làng nghề truyền thống, nét văn hóa đặc trưng, đậm đà bản sắc dân tộc trở thành điểm dừng chân, thu hút khách du lịch. Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực cho doanh nghiệp du lịch; tăng cường truyền thông quảng bá cho các chương trình du lịch nông thôn. Có cơ chế, chính sách hấp dẫn doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực du lịch nông nghiệp và hỗ trợ người dân tham gia các hoạt động phát triển du lịch nông nghiệp gắn với Chương trình OCOP và xây dựng nông thôn mới. Một khi có sự đồng hành của Nhà nước - doanh nghiệp và cộng đồng, tiềm năng du lịch nông thôn sẽ không còn bị bỏ ngỏ, mà trở thành động lực tăng trưởng mới của ngành du lịch.

Lê Thanh/VOV.VN