Du lịch văn hóa

ĐBP - Điện Biên có cộng đồng 19 dân tộc sinh sống, trong đó 18 dân tộc thiểu số với nét văn hóa truyền thống đặc sắc từ phong tục, tập quán, tín ngưỡng tới trang phục, kiến trúc nhà ở... Sự đa dạng trong đời sống văn hóa các dân tộc đã tạo thành hệ thống di sản văn hóa đồ sộ với 22 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó nghệ thuật xòe Thái và thực hành then của người Tày, Nùng, Thái là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Với thế mạnh đó, Điện Biên có thể lựa chọn phát triển du lịch văn hóa, tại sao không?

Du khách trong nước và quốc tế thường biết đến Điện Biên với chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, tiền đề dẫn tới kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp của nước ta. Và giờ đây, hơn 70 năm sau, du khách đến Điện Biên chủ yếu tìm hiểu sự kiện lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ với hệ thống di tích đồi A1 có lô cốt Cây đa cụt, giao thông hào, hầm Đờ-cát hay Sở Chỉ huy chiến dịch tại Mường Phăng... Trong khi đó, hệ thống di sản văn hóa phi vật thể đồ sộ của cộng đồng các dân tộc ở Điện Biên lại chưa được nhiều người biết đến, trải nghiệm. Điều đó thật lãng phí bởi chúng ta chưa khai thác được tiềm năng, thế mạnh văn hóa lại chưa xác định lựa chọn thế mạnh di sản đặc trưng để xây dựng chiến lược phát triển du lịch văn hóa.

Nhảy sạp là nét đẹp trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái ở Điện Biên. Ảnh: C.T.V

Khai thác, phát triển du lịch văn hóa vừa là cách quảng bá, giới thiệu nét đặc sắc của văn hóa các dân tộc vừa là cách bảo tồn, gìn giữ giá trị văn hóa khi tổ chức cho du khách tham quan, trải nghiệm, giao lưu, thực hành đời sống văn hóa cộng đồng. Để phát triển du lịch văn hóa cần sự nghiêm túc trong xây dựng chiến lược, lựa chọn thế mạnh di sản văn hóa đặc trưng. Du lịch văn hóa không thể làm theo kiểu ngắn hạn, thương mại hóa, sân khấu hóa dễ dẫn tới nhàm chán, khán giả, du khách chỉ xem một lần và không trở lại. Đầu tư phát triển du lịch văn hóa cần tạo không gian văn hóa, hoạt động để du khách có thể trải nghiệm, tìm hiểu và giao lưu với cộng đồng dân tộc, làng bản… Đó sẽ là điều ấn tượng khiến du khách nhớ lâu, muốn tìm hiểu sâu rộng hơn đời sống văn hóa của đồng bào các dân tộc và những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc khác.

Mấy năm gần đây, một số lễ hội, phong tục đặc sắc các dân tộc trên địa bàn tỉnh được phục dựng, trình diễn từ sự hướng dẫn, truyền đạt của các nghệ nhân. Hội Hạn Khuống - hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống của đồng bào Thái khu vực Tây Bắc được phục dựng, trình diễn năm 2019 tại bản Him Lam 2, phường Điện Biên Phủ.

Lễ hội cầu mưa - tết Bun Huột Nặm hay còn gọi là Tết té nước là lễ hội truyền thống của người Lào tại bản Na Sang, xã Núa Ngam được tổ chức hằng năm, thu hút sự tham gia của đông đảo cộng đồng dân tộc Lào và khán giả các dân tộc thưởng ngoạn, trải nghiệm. Trong khi đó, tại xã biên giới Sín Thầu, cộng đồng dân tộc Hà Nhì có nghề làm trang phục truyền thống được truyền lại từ xa xưa. Hoa văn trên trang phục Hà Nhì thể hiện mong muốn của con người trong đời sống hàng ngày, đồng thời cho thấy sự khéo léo, tỉ mỉ của người phụ nữ trong cách phối hợp màu sắc, tạo hoa văn. Và nghệ thuật làm trang phục của người Hà Nhì đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2023. Lễ cúng bản (Gạ ma thú), Tết cổ truyền Hồ Sự Chà của người Hà Nhì; lễ cúng cơm mới, nghề truyền thống đan lát của người Si La; lễ cúng tổ tiên của dân tộc Thái, dân tộc Cống... đã và đang được quan tâm phục dựng, duy trì làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần các dân tộc ở Điện Biên.

Múa trong show diễn thực cảnh “Huyền tích U Va” của đồng bào dân tộc Thái.

Show diễn thực cảnh “Huyền tích U Va” là sản phẩm du lịch độc đáo được Điện Biên phục dựng, trình diễn trong khuôn khổ Lễ hội Hoa Ban và Năm Du lịch quốc gia Điện Biên 2024. Sân khấu thực cảnh được dựng với hồ nước, cọn nước, phai, mương, lái, lín, cây hoa ban, đồng ruộng... tạo ra tiểu cảnh hùng vĩ, nên thơ. Huyền tích U Va đưa người xem đến không gian nghệ thuật tái hiện truyền tích người Thái, chiếc khăn piêu, cây hoa ban và bày tỏ lòng cảm ơn trời đất, tổ tiên. Show diễn thực cảnh này không chỉ là sản phẩm du lịch mà khẳng định nét đẹp văn hóa, nhân văn, lâu đời, niềm tự hào của người Thái trong mối liên kết giữa quá khứ và hiện tại.

Đặc trưng văn hóa người Thái ở Điện Biên có lẽ là nghệ thuật múa xòe đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Múa xòe là hoạt động gắn liền đời sống văn hóa hàng ngày của cộng đồng thôn bản, giao lưu du khách gần xa. Và bất cứ du khách nào có dịp tới bản người Thái đều có thể vui múa xòe, nắm tay trong vòng xòe đoàn kết.

Đó chỉ là một vài nét đặc trưng trong sự đa dạng văn hóa cộng đồng các dân tộc ở Điện Biên. Ngày nay, do thăng trầm của lịch sử, sự phát triển của văn hóa hiện đại, nhiều nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số bị lãng quên, phai mờ. Việc nghiên cứu, phục dựng, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc cần được thực hiện qua cách khai thác, phát triển du lịch văn hóa, tạo môi trường sinh hoạt văn hóa lành mạnh.

Du lịch văn hóa sẽ mở hướng đi mới trong khai thác tiềm năng, thế mạnh đưa du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn của Điện Biên.

Hà Anh