Dự thảo Luật Dân số nhiều 'lỗ hổng', đại biểu Quốc hội đề nghị rà soát, bổ sung

Các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ Hà Nội. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Khẳng định việc ban hành Luật Dân số là cần thiết nhưng trong thảo luận tại tổ chiều nay, 23/10, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng dự thảo luật còn nhiều khoảng trống chính sách cần phải rà soát, bổ sung, ở cả ba nội dung cơ bản của dự thảo luật là duy trì mức sinh thay thế, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Nâng chất lượng dân số: Cần chính sách toàn diện hơn

Đại biểu Nguyễn Hải Anh (đoàn Đồng Tháp) cho rằng dự thảo đang tập trung đến sức khỏe thể chất nhưng chất lượng dân số còn cần quan tâm đến vấn đề sức khỏe tinh thần, kỹ năng, lối sống lành mạnh. Đây cũng là kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới như Singapore. Theo đó, đại biểu Nguyễn Hải Anh đề nghị ban soạn thảo bổ sung nội dung này.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Hải Anh, các điều kiện bảo đảm công tác dân số, công tác tài chính trong dự thảo luật còn thiếu cơ chế phân bổ, giám sát, xã hội hóa. Dự thảo luật nên quy định rõ mức chi ngân sách hàng năm đồng thời có cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp tham gia. Đại biểu Hải Anh cũng đề nghị hình thành ủy ban quốc gia về phát triển con người đồng thời nên quy định 3 năm một lần phải báo cáo Quốc hội về kết quả thực hiện luật để đảm bảo triển khai đồng bộ, toàn diện và điều chỉnh kịp thời.

“Dân số là vấn đề hết sức quan trọng, liên quan đến tồn vong đất nước. Dân số không chỉ là những con số về quy mô, phân bố, cơ cấu mà còn con người, là dân tộc, là sức mạnh quốc gia,” đại biểu Nguyễn Hải Anh nói.

Cùng quan tâm đến dự thảo Luật Dân số, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) cho rằng dự thảo mới chỉ tập trung vào giai đoạn trước khi kết hôn (Điều 20) và giai đoạn trước sinh, sơ sinh (Điều 21), thiếu hụt hẳn một giai đoạn rất quan trọng là giai đoạn phát triển của trẻ. Các chính sách dinh dưỡng học đường, giáo dục thể chất học đường, và hỗ trợ y tế học đường đối với trẻ em chưa thành niên đang bị bỏ sót.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà phát biểu tại tổ. (Ảnh: quochoi.vn)

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà nhấn mạnh đây là những chính sách vô cùng quan trọng để nâng cao chất lượng dân số, tạo điều kiện cho “thế hệ vươn mình” của dân tộc phát huy tối đa khả năng, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của trẻ em Việt Nam. Theo đó, đại biểu Trần Thị Nhị Hà kiến nghị bổ sung quy định chính sách dân số đối với trẻ em chưa thành niên và thanh niên, trong đó nhấn mạnh ba vấn đề: dinh dưỡng, giáo dục thể chất và y tế học đường.

Thích ứng với già hóa dân số: Nên thay đổi góc nhìn

Về những điều khoản liên quan đến thích ứng với già hóa dân số, đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng dự thảo luật mới tập trung vào việc chăm sóc sức khỏe người cao tuổi và đây là cách tiếp cận chưa mang tính đột phá, chưa phù hợp với chủ trương của Trung ương. Theo bà Hà, cần nhìn nhận thêm ở góc độ khác là người cao tuổi cũng là nguồn nhân lực chất lượng cao với kỹ năng và kinh nghiệm. Vì vậy, nếu đủ sức khỏe và có nguyện vọng, người cao tuổi hoàn toàn có thể tiếp tục tham gia thị trường lao động.

Bên cạnh đó, đại biểu Trần Thị Nhị Hà cũng cho rằng dự thảo chưa có quy định chính sách để hỗ trợ các mô hình chăm sóc người cao tuổi. Điều này dẫn đến khoảng trống pháp lý lớn khiến các nhà đầu tư và địa phương chưa thể triển khai các mô hình chăm sóc người cao tuổi quy mô và chuẩn y tế.

Cùng quan điểm này, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng hiện trại dưỡng lão ở Việt Nam còn quá ít về số lượng và chưa đảm bảo về chất lượng. Theo đó, đại biểu Hòa đề xuất Nhà nước phải dành ngân sách để xây dựng các nhà dưỡng lão đồng thời thực hiện xã hội hóa, thu hút các nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) nêu ý kiến. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Đại biểu Lê Minh Hoan (đoàn Đồng Tháp) nêu dẫn chứng về một số quốc gia có “nền kinh tế đầu bạc”, biến thách thức thành lợi thế với hàng loạt doanh nghiệp chuyên sản xuất các thiết bị, phần mềm phục vụ người cao tuổi, hỗ trợ người cao tuổi để họ có thể tự chăm sóc bản thân.

Ông Hoan cũng cho rằng cần thay đổi cách nhìn, cách tiếp cận. Với truyền thống đạo hiếu, người Việt Nam vẫn có tư duy coi người già là đối tượng cần chăm sóc, cần được nghỉ ngơi, cần người nương tựa, nhưng trên thế giới, nhiều nơi người già vẫn làm các công việc phù hợp, tự chăm sóc và coi đó là niềm vui để con cái có thể yên tâm cống hiến cho xã hội. Theo đó, ông Hoan cho rằng có lẽ cần cách tiếp cận nhân văn hơn. Trại dưỡng lão không phải chỉ là nơi chăm sóc người già mà là nơi để người già có thể tham gia nhiều hoạt động.

Duy trì mức sinh: Giải pháp chưa đột phá

Một vấn đề cũng được nhiều đại biểu quan tâm là các chính sách liên quan đến tăng sinh, duy trì mức sinh thay thế. Theo dự thảo Luật Dân số, khi sinh con thứ hai, phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng, nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con. Phụ nữ dân tộc ít người, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi, phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp sẽ được hỗ trợ tài chính khi sinh con. Phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã mất được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội.

Đây là những biện pháp để duy trì mức sinh thay thế được quy định tại khoản 1, điều 13, dự thảo Luật Dân số.

Tuy nhiên, đại biểu Trần Quang Phương (đoàn Quảng Ngãi) cho rằng các giải pháp này “không đột phá lắm” vì thời gian nghỉ vẫn ít so với các quốc gia trên thế giới và thiên lệch giới. Ông Phương dẫn chứng tại Thụy Điển, thời gian nghỉ sinh con là hơn 400 ngày và chia đều cho cả người bố và người mẹ. Mẹ có thể nghỉ trước, sau đó đến lượt người bố nghỉ để cùng thực hiện trách nhiệm chăm sóc con. Một số quốc gia hỗ trợ tài chính để nuôi con, hỗ trợ nhà ở với người sinh con và đông con đối với vùng có mức sinh thay thế không đảm bảo.

“Nếu chúng ta chỉ có ba chính sách này, lại quy định rất chung chung, thì rất khó để khuyến khích tăng tỷ lệ sinh,” đại biểu Trần Quang Phương nói.

“Điều người dân quan tâm nhất là vấn đề nuôi con và cơ hội việc làm, nhưng cả hai yếu tố này đều chưa nổi bật,” đại biểu Phương nhấn mạnh.

Theo đó, đại biểu Trần Quang Phương cho rằng phải có các chính sách về việc làm, an sinh xã hội, vấn đề trường học… để người dân yên tâm sinh con.

Đây cũng là quan điểm của đại biểu Trần Thị Thu Phước (đoàn Quảng Ngãi). Cho rằng dự thảo luật đã đưa ra một số chính sách rất nhân văn nhưng để đạt mục tiêu duy trì tỷ lệ sinh thì cần các chính sách kinh tế-xã hội rộng hơn để tạo môi trường sống thuận lợi cho các cặp vợ chồng, đặc biệt là vấn đề việc làm, y tế, giáo dục.

Cũng theo đại biểu Trần Thị Thu Phước, việc mất bằng giới tính sẽ dẫn đến rất nhiều hệ lụy nhưng dự thảo luật mới dừng ở quy định đối “đình chỉ với người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng” là chưa đủ mạnh mà cần áp dụng thêm quy định về xử phạt hành chính.

“Đề nghị bổ sung cơ chế giám sát định kỳ và định kỳ công khai về tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh, nhất là các địa phương có tỷ lệ mất cân bằng giới tính nghiêm trọng để nâng cao trách nhiệm của các địa phương,” đại biểu Thu Phước nói.

Cũng liên quan đến vấn đề này nhưng ở góc nhìn khác, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng việc quy định xử lý với người công bố giới tính thai nhi là chưa phù hợp, khái niệm “khách hàng” cũng không tường minh. “Khách hàng là ai? Là bố, mẹ, hay ông, bà, hay người thân?” ông Hòa đặt câu hỏi đồng thời cho rằng người đi khám thai luôn có nhu cầu biết về giới tính thai nhi.

Cùng quan điểm này, đại biểu Trần Quang Phương (đoàn Quảng Ngãi) cho rằng việc biết con trai hay gái không liên quan đến chọn giới tính. “Đối tượng cần xử lý là các cặp vợ chồng đi phá thai sau khi biết giới tính, là các cơ sở tổ chức nạo phá thai,” đại biểu Phương nói.

Cũng theo đại biểu Trần Quang Phương, một hạn chế khác của dự thảo Luật Dân số là đã bỏ qua vấn đề hợp tác quốc tế về dân số trong khi đây là nội dung đã có trong Pháp lệnh về dân số và được Việt Nam thực hiện rất tốt thời gian qua.

“Tôi cho rằng cơ quan soạn thảo luật cần đầu tư hơn, không chỉ cụ thể hóa Nghị quyết 72 mà trong thời gian qua đã có cả các nghị quyết khác liên quan,” đại biểu Trần Quang Phương nói./.

(Vietnam+)