Dự thảo Luật Phòng bệnh: Cần chính sách ưu tiên riêng cho nhóm yếu thế, người dân vùng khó khăn

Hoạt động khám chữa bệnh cho phụ nữ dân tộc thiểu số, miền núi. Ảnh minh họa

Bảo vệ và chăm sóc sức khỏe người dân toàn diện, liên tục theo vòng đời

Theo ông Phạm Đức Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), Luật Phòng bệnh ra đời sẽ thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chính sách của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực y tế dự phòng. Trong đó chuyển mạnh từ tư duy "khám bệnh, chữa bệnh" sang "chủ động phòng bệnh", hướng tới mục tiêu "phòng bệnh từ sớm, từ xa, từ cơ sở", bảo vệ và chăm sóc sức khỏe người dân toàn diện, liên tục theo vòng đời.

Một trong những điểm mới quan trọng của dự thảo là lần đầu tiên đưa nội dung phòng, chống rối loạn sức khỏe tâm thần vào luật. Theo đó, quy định cụ thể các yếu tố nguy cơ, biện pháp phát hiện sớm, can thiệp và phòng ngừa.

Luật xác định rõ quyền và trách nhiệm của cá nhân, tổ chức, gia đình và chính quyền địa phương trong công tác này. Người có nguy cơ hoặc đã mắc rối loạn sức khỏe tâm thần được quyền khám sàng lọc định kỳ, tiếp cận dịch vụ tư vấn, điều trị và không bị kỳ thị, phân biệt đối xử, đồng thời có trách nhiệm phối hợp với cơ quan y tế, địa phương trong giám sát và phục hồi chức năng.

Ba cấp độ phòng ngừa được đưa vào luật gồm: phòng ngừa toàn diện, phòng ngừa có chọn lọc và phòng ngừa chỉ định, phản ánh cách tiếp cận đa tầng và khoa học đối với sức khỏe tâm thần cộng đồng. Bộ trưởng Bộ Y tế sẽ quy định chi tiết các biện pháp chuyên môn trong công tác phát hiện, giám sát và can thiệp sớm.

Dự thảo cũng đề xuất chế tài đối với hành vi giả bệnh tâm thần để trục lợi hoặc trốn tránh nghĩa vụ pháp lý. Đồng thời giao trách nhiệm cho các cơ sở trợ giúp xã hội tổ chức dịch vụ chăm sóc, tư vấn, phục hồi tâm lý và đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe tâm thần.

Luật mới sẽ mở rộng phạm vi sử dụng vaccine, sinh phẩm và bổ sung thêm các nhóm đối tượng có nguy cơ cao như người cao tuổi, lực lượng vũ trang, người làm công tác chống dịch...

Dự thảo Luật cũng quy định rõ nguyên tắc thực hiện dinh dưỡng trong phòng bệnh, trong đó nhấn mạnh việc chăm sóc dinh dưỡng xuyên suốt vòng đời, đặc biệt chú trọng 1.000 ngày đầu đời từ khi mang thai đến khi trẻ 24 tháng tuổi - giai đoạn vàng quyết định thể lực, trí tuệ và tầm vóc trẻ em.

Bên cạnh đó, luật cũng quy định cụ thể dinh dưỡng cho từng nhóm đối tượng: phụ nữ mang thai, bà mẹ cho con bú, trẻ em, học sinh, người lao động và người cao tuổi.

Theo ông Phạm Đức Mạnh, dự thảo Luật đã bổ sung các quy định rõ hơn về phòng, chống bệnh không lây nhiễm, bao gồm biện pháp giảm yếu tố nguy cơ, phát hiện sớm, quản lý bệnh tại cộng đồng.

Đặc biệt, để thể chế hóa Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị, dự thảo nêu rõ: "Người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần từ năm 2026".

Theo đại diện Cục Phòng bệnh, việc ban hành Luật không làm phát sinh tổ chức nhân sự mới, song nguồn nhân lực y tế dự phòng hiện nay còn thiếu. Vì vậy, dự thảo đề xuất các quy định nhằm thúc đẩy nghiên cứu khoa học, chuyển đổi số, đào tạo nhân lực, bảo đảm kinh phí cho công tác phòng bệnh.

Đồng thời, dự thảo Luật cũng đề xuất thành lập Quỹ Phòng bệnh để tạo nguồn tài chính bền vững, bảo đảm cho các hoạt động y tế dự phòng được triển khai hiệu quả, thiết thực và lâu dài.

TS Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Khuyến khích xã hội hóa

Chia sẻ với phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam, TS Nguyễn Văn Pha - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - cho rằng, dự thảo Luật Phòng bệnh cần được cụ thể hóa sâu hơn theo hướng "phòng bệnh hơn chữa bệnh", trong đó ưu tiên nguồn kinh phí cho công tác phòng ngừa.

Theo ông Pha, luật cũng cần mở rộng cơ chế khuyến khích xã hội hóa, cho phép khu vực tư nhân đầu tư mạnh mẽ hơn vào lĩnh vực khám chữa bệnh, như xây dựng bệnh viện, phòng khám, trung tâm chăm sóc sức khỏe. "Nhà nước vẫn phải giữ vai trò chủ đạo, đầu tư ngân sách vào công tác phòng bệnh, bởi hiện nay phần lớn hoạt động này vẫn do Nhà nước đảm nhiệm", ông Pha nhấn mạnh.

Ông Pha đồng thời đề xuất cần có chính sách ưu tiên riêng cho nhóm yếu thế và người dân ở vùng khó khăn – những đối tượng còn nhiều rào cản trong tiếp cận dịch vụ y tế. Đây là nhóm thường gặp trở ngại về thông tin, cơ sở hạ tầng, chi phí đi lại… khiến việc tiếp cận các chương trình tiêm chủng, sàng lọc bệnh hay tư vấn sức khỏe còn hạn chế.

Về nguyên tắc trong phòng bệnh, TS Nguyễn Văn Pha cho rằng, dự thảo Luật cần thể hiện rõ tinh thần chủ động - toàn diện - liên ngành - lấy người dân làm trung tâm – công bằng và bền vững. "Nếu không chú trọng đến sự công bằng, các nhóm yếu thế sẽ mãi là đối tượng bị bỏ lại phía sau", ông nói.

Quá trình xây dựng Luật Phòng bệnh được Bộ Y tế định hướng bảo đảm tính công bằng và toàn diện trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đặc biệt chú trọng hỗ trợ người dân ở vùng khó khăn. Cụ thể, Chương II, Điều 16 của dự thảo luật nêu rõ quyền của người dân trong phòng bệnh là không bị kỳ thị, phân biệt đối xử do tình trạng bệnh tật, góp phần xây dựng một môi trường y tế nhân văn, bao trùm và bền vững.

Thùy Dung