Đưa cồng chiêng vào trường học để bảo tồn văn hóa truyền thống

Học sinh Trường THPT DTNT Nơ Trang Lơng thường xuyên luyện tập chiêng tre. Ảnh: Kim Anh

Tiếng chiêng ngân giữa sân trường

Chúng tôi đến Trường Trung học phổ thông Dân tộc nội trú (THPT DTNT) Nơ Trang Lơng, thành phố Buôn Ma Thuột vào ngày đầu tháng 5 vừa qua, một nhóm học sinh nam đang say sưa luyện tập chiêng tre. Tiếng chiêng tre ngân vang giữa sân trường không chỉ làm thầy cô giáo, học sinh trong trường hào hứng, mà còn mang niềm vui, niềm hạnh phúc của những nghệ nhân tâm huyết, người yêu văn hóa cồng chiêng đến với mọi người.

Thời gian qua, Trường THPT DTNT Nơ Trang Lơng đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk mời nghệ nhân về truyền dạy đánh cồng chiêng, nhạc cụ dân tộc cho học sinh của trường.

Với hình thức tổ chức thông qua các buổi ngoại khóa, nhà trường mời nghệ nhân, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Tây Nguyên về chia sẻ và truyền dạy. Cụ thể, nhà trường mở 2 lớp truyền dạy cồng chiêng cho học sinh, mời Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Tây Nguyên về truyền dạy. Từ các khóa học sinh được truyền dạy, nhà trường tổ chức các buổi tập luyện, truyền dạy lại những bài chiêng đã học cho các học sinh khác. Cứ như vậy, văn hóa cồng chiêng được lưu truyền cho các học sinh Trường THPT DTNT Nơ Trang Lơng.

Đến nay, nhà trường đã thành lập được 2 đội chiêng và được hỗ trợ 2 bộ chiêng đồng, 2 bộ chiêng tre, gần 100 bộ trang phục truyền thống để các thành viên đội chiêng duy trì việc luyện tập các bài chiêng. Nhà trường cũng đã thành lập Câu lạc bộ (CLB) cồng chiêng và tham gia biểu diễn ở nhiều chương trình, sân chơi văn hóa nghệ thuật dành cho học sinh.

Thầy Bùi Xuân Lễ, Hiệu trưởng Trường THPT DTNT Nơ Trang Lơng chia sẻ: “Trường THPT DTNT Nơ Trang Lơng có 538 học sinh là con em của 15 dân tộc khác nhau, trong đó, hơn 65% học sinh đồng bào DTTS tại chỗ gồm Ê Đê, M’nông, Gia Rai. Thông qua các buổi học ngoại khóa, nhiều học sinh trong trường được truyền dạy đánh chiêng, chơi nhạc cụ dân tộc. Điều này đã khơi dậy sự yêu thích, đam mê diễn tấu cồng chiêng, nhạc cụ cho rất nhiều đoàn viên, thanh niên trong nhà trường, đặc biệt là các em học sinh DTTS. Từ đó, hình thành nên ý thức bảo vệ và giữ gìn di sản văn hóa cồng chiêng, góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống và thắp lửa đam mê cho giới trẻ”.

Ngoài Trường THPT DTNT Nơ Trang Lơng, những trường học khác trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk cũng đưa kiến thức cồng chiêng vào môn học giới thiệu văn hóa cồng chiêng, một số trường học mời nghệ nhân truyền dạy đánh chiêng cho học sinh.

Cồng chiêng thành môn học

Đưa văn hóa cồng chiêng vào trường học sẽ tiếp tục bồi đắp cho học sinh thêm nhiều kiến thức về nét đẹp truyền thống để các em trân trọng, giữ gìn và lan tỏa.

Việc đưa âm nhạc Tây Nguyên vào trong các trường học đã được ngành giáo dục Đắk Lắk thực hiện từ năm 2003 và đã được hệ thống hóa theo chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. Những năm qua, ngành giáo dục tỉnh Đắk Lắk nghiên cứu, biên soạn giáo trình dạy học giáo dục địa phương, trong đó, cồng chiêng được giới thiệu theo các cấp học.

Một tiết mục biểu diễn cồng chiêng gắn với nghi lễ tại Hội thi Giai điệu tuổi hồng tỉnh Đắk Lắk. Ảnh: Quỳnh Anh

Cụ thể: Cấp tiểu học, giáo trình giới thiệu sơ lược về hình ảnh cồng chiêng, phân biệt được chiêng đồng, chiêng tre. Cấp trung học cơ sở, giới thiệu cồng chiêng theo hệ thống nhạc cụ của dân tộc Ê Đê và M’nông, hai dân tộc đặc trưng ở Đắk Lắk. Cấp trung học phổ thông, giới thiệu về không gian văn hóa cồng chiêng, chú trọng vào biểu diễn và môi trường diễn tấu trong các lễ thức và sinh hoạt cộng đồng của đồng bào dân tộc Ê Đê và M’nông.

Hiện nay, việc dạy học sinh đánh cồng chiêng đã được các trường học, đặc biệt là các trường THPT DTNT triển khai. Đối với cấp trung học cơ sở, các em được học đánh ching kram (chiêng tre); ở cấp THPT, các em được học đánh chiêng đồng. Những năm gần đây, nhiều trường học tham gia biểu diễn các tiết mục văn hóa cồng chiêng trong chương trình liên hoan âm nhạc Giai điệu tuổi hồng.

Thầy Đỗ Tường Hiệp, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đắk Lắk cho biết: “Chương trình dạy cồng chiêng nằm trong chương trình giáo dục địa phương mới và đã được áp dụng tại các trường học trên địa bàn tỉnh. Kiến thức về cồng chiêng nằm trong tổ hợp kiến thức nghệ thuật dân gian Tây Nguyên. Sở rất khuyến khích và tạo điều kiện tốt nhất để các trường học trên địa bàn tỉnh nâng cao chất lượng dạy và học, tổ chức các câu lạc bộ, chương trình ngoại khóa để giáo dục văn hóa truyền thống dân tộc”.

Theo đánh giá của Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân, nhà nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên, nhạc cụ dân tộc đã gắn liền với đời sống văn hóa của bà con dân tộc Tây Nguyên hàng nghìn năm qua. Việc quan trọng là tiếp sức, truyền lửa đam mê cho giới trẻ, nhất là lứa tuổi học sinh, để các em cảm nhận và hiểu hơn về văn hóa truyền thống của dân tộc mình thông qua nhạc cụ dân tộc, cồng chiêng. Để công tác giảng dạy được mở rộng và thuận lợi, các trường học cần đầu tư dụng cụ học, để khi kết thúc khóa học, học sinh chủ động trong việc luyện tập.

Quỳnh Anh