Dùng AI viết sách: Tiện ích hay mối đe dọa?

Có căn cứ để lo ngại

Những người hoài nghi cho rằng AI chỉ có khả năng tổng hợp kiến thức mà nó thu thập được từ mạng Internet. Điều này đồng nghĩa với việc những cuốn sách do AI viết ra không khác gì một mớ kiến thức hỗn độn, thiếu giá trị thực tiễn và không mang lại lợi ích cho người đọc. Họ cho rằng những sản phẩm này không thể có giá trị thương mại, bởi vì chúng thiếu đi sự sáng tạo và cảm xúc của con người.

Nhận định trên có căn cứ, bởi vì nếu chỉ sử dụng AI để tổng hợp thông tin từ mạng, kết quả thu được sẽ rất hạn chế và có thể trở nên vô giá trị. Những cuốn sách như vậy thiếu sự sáng tạo, cảm xúc và trải nghiệm cá nhân – những yếu tố quan trọng tạo nên giá trị của một tác phẩm văn học thực sự.

Theo Hội đồng Nhà văn Châu Âu (European Writers’ Council), khoảng 65% nhà văn viết tiểu thuyết và hơn 75% các dịch giả tin rằng AI sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới thu nhập tương lai của họ.

Chị Giang Linh, biên tập viên một nhà xuất bản ở Hà Nội cho biết: "Công việc sáng tác có những đặc thù riêng mà tôi khó có thể nhận định, nhưng về dịch sách, nếu không dùng AI sẽ bị lạc hậu, bỏ lại phía sau rất nhiều. Hiện tại, các công cụ AI tiến bộ từng ngày, tự cạnh tranh lẫn nhau. Ví dụ, dịch tiếng Trung hiện nay trên chatGPT hoặc Gemini rất tốt, cho thấy tính học hỏi của AI rất mạnh, có khả năng điều chỉnh văn phong, ngữ điệu,... rất tiện cho công việc dịch & biên tập đẹp hơn, chuẩn hơn. Rõ ràng các biên tập viên phải cập nhật & phát triển bản thân từng ngày".

AI không thay được trải nghiệm cá nhân

Mặt khác, AI cũng có thể là một công cụ hỗ trợ đắc lực nếu được sử dụng đúng cách. Khi kết hợp kiến thức cá nhân, kỹ năng viết lách và trải nghiệm sống của người viết, AI có thể giúp tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu quả và thậm chí mở ra những cách tiếp cận mới trong việc sáng tạo nội dung.

Tác giả Đức Nhân chia sẻ: "Bản thân mình cũng đã thử dùng AI vào việc viết, và mình thấy AI hỗ trợ rất nhiều, đặc biệt trong việc đưa ra ý tưởng. Nhưng nội dung AI đưa ra chỉ là phổ quát thôi. Một người viết cần có tư duy và kinh nghiệm nhất định để có thể biến đổi nội dung đó, thêm các từ ngữ để mềm mại, bay bổng & đi vào lòng người".

Thạc sĩ Giáo dục Lương Dũng Nhân, tác giả của 6 cuốn sách xuất bản từ năm 2011 tới nay với tổng số ấn bản gần 100,000 bản, đồng thời là chuyên gia giảng dạy AI, đã chia sẻ một số bước cơ bản để sử dụng AI viết sách. Những bước đó bao gồm: xác định mục tiêu và đối tượng độc giả; thu thập và xử lý thông tin (với sự chọn lọc); thêm vào kiến thức và trải nghiệm cá nhân; sáng tạo và cải tiến; chỉnh sửa và hoàn thiện. Trong từng bước đều có thể ứng dụng AI để hỗ trợ.

"Một cuốn sách thực sự có giá trị không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin, mà còn phải mang lại cảm xúc và sự kết nối với người đọc. Trong quá trình viết, tôi nhận ra rằng AI có thể giúp chúng ta xử lý một lượng lớn dữ liệu và đưa ra những gợi ý, nhưng chỉ có con người mới có thể tạo ra những câu chuyện và cảm xúc chân thật. Ví dụ, khi viết về những thách thức mà học sinh phải đối mặt trong thời đại số, tôi đã kết hợp dữ liệu từ AI với những câu chuyện thực tế từ học sinh của mình. Điều này giúp nội dung trở nên sinh động và có sức thuyết phục hơn." - Thạc sỹ Lương Dũng Nhân cho biết.

Có lẽ người đọc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc những cuốn sách chất lượng, một trong đó là tìm hiểu về tác giả & nguồn gốc cuốn sách. Một tác giả uy tín thường có tiểu sử rõ ràng, các công trình nghiên cứu hoặc các bài viết đã được công nhận trong cộng đồng. Việc đọc các đánh giá, nhận xét từ những nguồn đáng tin cậy, như các trang web chuyên về sách, tạp chí văn học, hoặc các nhà phê bình có uy tín, cũng giúp đánh giá chính xác hơn về chất lượng của cuốn sách.

Sử dụng AI như công cụ hỗ trợ

Sự phát triển của AI mang tới những thuận lợi không thể cưỡng lại của bất cứ ngành nghề nào, vì thế mỗi con người trong đó cũng cần đặt bản thân trong sự thay đổi để phát triển.

Để tạo ra một cuốn sách chất lượng bằng cách sử dụng AI, người viết cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và biết cách tận dụng tối đa các công cụ AI.

Anh Đào Trung Thành, Phó viện trưởng viện Blockchain & Trí tuệ Nhân tạo (ABAII) cho biết: "Khi các công cụ AI trở nên dễ tiếp cận hơn, thị trường có thể chứng kiến sự gia tăng số lượng bản dịch với chi phí thấp hơn, khiến cho các dịch giả con người khó cạnh tranh hơn, đặc biệt trong các thể loại non-fiction dễ chuyển ngữ hơn. Theo tôi, các nhà văn và dịch giả đừng xem AI như một đối thủ, mà hãy sử dụng nó để nâng cao năng suất của mình. Bằng cách tích hợp AI vào quy trình làm việc, họ có thể đơn giản hóa các nhiệm vụ lặp đi lặp lại và tập trung vào các khía cạnh phức tạp, sáng tạo hơn của công việc. Ngoài ra, tinh thần lifelong-learning (học tập cả đời) cần được đề cao. Việc giáo dục liên tục về các công nghệ AI và ứng dụng của chúng trong viết sách và dịch thuật là cần thiết, các chuyên gia nên tìm kiếm đào tạo về các công cụ và phương pháp sử dụng AI để duy trì tính cạnh tranh trong lĩnh vực của mình".

Như vậy, việc sử dụng AI trong viết và dịch sách đã mở ra những thách thức cũng như cơ hội mới cho các nhà văn và dịch giả trong thời kỳ mới. Trí tuệ nhân tạo có thể làm giảm bớt công việc lặp đi lặp lại và cung cấp các gợi ý hữu ích, nhưng cuối cùng, chính những trải nghiệm và cảm xúc của con người mới tạo nên giá trị độc đáo của mỗi cuốn sách. Theo đó, tới đây có thể sẽ có một thế hệ nhà văn và dịch giả mới nhờ AI.

PV/VTV