Đừng để cơ hội trôi đi theo dòng nước

Những dòng sông chờ được “đánh thức”

Suốt nhiều năm, du lịch đường sông của Hà Nội gần như giậm chân tại chỗ. Năm 2023, toàn thành phố chỉ đón hơn 2.900 lượt khách, năm 2024 là 7.300 lượt, còn 9 tháng đầu năm 2025 mới đạt gần 2.600 lượt. Những con số này quá khiêm tốn nếu so với dòng chảy 163km của sông Hồng qua nội đô. Doanh thu cũng chỉ đạt 1,5 tỉ đồng (2023), 3 tỉ đồng (2024) và 1,8 tỉ đồng trong 9 tháng đầu năm 2025.

Hiện nay chỉ có một doanh nghiệp đang kinh doanh khai thác tuyến du lịch đường thủy dọc sông Hồng

Nghịch lý càng rõ hơn khi toàn bộ hoạt động du lịch đường thủy của Thủ đô hiện chỉ trông vào một doanh nghiệp duy nhất là Công ty cổ phần Thăng Long GTC với vỏn vẹn 2 con tàu (40 và 72 chỗ) và 18 nhân sự. Doanh nghiệp này đang vận hành 9 tour dọc sông Hồng, gồm tour nửa ngày, cả ngày và tour chiều - tối. Dẫu nỗ lực đáng trân trọng, song quy mô ấy quá nhỏ để có thể đại diện cho tiềm năng của một thành phố gần 10 triệu dân.

Trong khi đó, Bangkok (Thái Lan) đã làm nên thương hiệu du lịch trên dòng Chao Phraya, Paris (Pháp) xây dựng sông Seine thành biểu tượng văn hóa, còn Cần Thơ - “Tây Đô” sống động với những chợ nổi trên sông Mekong. Hà Nội lại “đứng ngoài cuộc chơi” của du lịch đường thủy, dù đang sở hữu hệ thống sông dày đặc và câu chuyện lịch sử - văn hóa độc đáo mà không nơi nào có được. Đây không chỉ là sự chậm nhịp, mà còn là khoảng trống trách nhiệm trong quản lý, quy hoạch và khai thác tài nguyên du lịch.

Không phải Hà Nội chưa nhìn thấy tiềm năng. Năm 2024, Báo Văn Hóa từng có tuyến bài “Tìm đâu ra cảnh trên bến dưới thuyền?”, đặt ra câu hỏi nhức nhối về việc “thủ đô của sông Hồng” lại thiếu vắng không gian du lịch đặc trưng cho chính con sông mang hồn Thăng Long.

Gần đây, Sở Du lịch Hà Nội đã có báo cáo số 236/BC-SDL gửi Bộ VHTTDL, nêu rõ thực trạng và định hướng phát triển du lịch đường thủy giai đoạn 2023-2025. Thành phố đã quy hoạch và xác định 4 hành lang du lịch đường sông trọng điểm: Hành lang sông Hồng; Hành lang sông Đáy; Hành lang sông Tô Lịch; Hành lang sông Cầu - sông Cà Lồ - sông Tích.

Đây là các tuyến du lịch được định hướng thu hút đầu tư, gắn với các đô thị vệ tinh và vùng ven, tạo thành mạng lưới đường thủy nội địa có khả năng vươn khắp các vùng miền trong cả nước. Riêng sông Hồng - đoạn qua địa phận Thủ đô được xem là “trục cảnh quan - văn hóa - kinh tế du lịch” quan trọng, có thể kết nối Hà Nội với Hưng Yên, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Phú Thọ…

Các tuyến du lịch Hà Nội - Hưng Yên, Hà Nội - Bắc Ninh đã đưa du khách rời phố thị, tìm về vùng bãi bồi, đình làng, chùa cổ, những triền ngô ven sông - nơi chất chứa “vùng ký ức văn hóa sông Hồng”. Ở đó, Hà Nội có thể tái hiện linh hồn Thăng Long từ góc nhìn của sông nước, xây dựng sản phẩm du lịch kết hợp sinh thái - trải nghiệm - văn hóa.

Một tín hiệu tích cực là nhiều doanh nghiệp lớn như Saigontourist, Hanoitourist, Vietravel, Hanoi Tourism… đã bắt đầu nghiên cứu tham gia vào phân khúc này. Du lịch đường thủy vì thế không còn là “thử nghiệm đơn lẻ”, mà dần trở thành hướng đi được quan tâm, dù vẫn đang thiếu một “cú hích chính sách” để tạo động lực thật sự.

Để sông Hồng “chảy” vào “dòng kinh tế”?

Để đưa du lịch đường thủy trở thành sản phẩm mũi nhọn, Hà Nội xác định hàng loạt nhiệm vụ chiến lược: Hoàn thiện hạ tầng và bến cảng du lịch; xây dựng mô hình cảng du lịch mẫu, thu hút đầu tư; tăng kết nối liên mạch giữa đường thủy và đường bộ. Trong đó, cần sớm bố trí quỹ đất hai bên sông Hồng và tại các đô thị vệ tinh để hình thành không gian dịch vụ, công trình văn hóa, cảnh quan.

Việc cải tạo, chỉnh trang hạ tầng giao thông kết nối bến thủy với đường bộ là cấp thiết, cùng với việc xây dựng các cảng du lịch lớn, hiện đại, có dịch vụ chuyên nghiệp. Hà Nội cũng cần công khai quy hoạch chi tiết từng bến lớn, thí điểm vận tải khách du lịch trên các tuyến sông chính như sông Hồng để tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Du lịch đường thủy Hà Nội đang ở lằn ranh giữa cơ hội và bỏ lỡ. Một bên là hệ thống sông ngòi giàu giá trị lịch sử - văn hóa, hoàn toàn có thể tạo nên sản phẩm du lịch đặc trưng cho Thủ đô; bên kia là sự trì hoãn, manh mún và thiếu quyết liệt trong hành động. Sông Hồng và những dòng sông cổ của Thăng Long không chỉ là cảnh quan thiên nhiên, mà là nguồn lực kinh tế, là chất liệu để xây dựng thương hiệu “Hà Nội - thành phố bên sông”. Nếu tiếp tục chậm trễ, cơ hội này sẽ trôi đi cùng dòng nước.

Nếu Bangkok đã có “thành phố trên sông”, Paris có “dòng Seine hoa lệ”, thì Hà Nội hoàn toàn có thể xây dựng “thành phố bên sông Hồng”, nơi du lịch, văn hóa và ký ức giao hòa. Nhưng điều đó chỉ xảy ra khi các cơ quan quản lý thực sự coi đây là ưu tiên chiến lược, khi doanh nghiệp có môi trường thuận lợi để đầu tư, và khi nhận thức về du lịch sông nước được nhìn nhận như một trụ cột của phát triển đô thị xanh, thông minh, bền vững.

NGUYỄN ANH