Đường sắt 7.665 tỷ 'ngủ đông' suốt 20 năm, cần thêm 700 tỷ để 'hồi sinh'?

Vì đâu suốt 2 thập kỷ vẫn chưa hoàn thành?

Dự án xây dựng tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân với chiều dài 131 km (43 km xây dựng mới và 88 km cải tạo, nâng cấp), điểm đầu tại ga Yên Viên (Hà Nội), điểm cuối tại cảng Cái Lân (Quảng Ninh) được Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư tại Văn bản số 75/CP-CN ngày 9/1/2004 bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ.

Dự án có tổng vốn đầu tư 7.665 tỷ đồng, được chia thành 4 tiểu dự án vận hành độc lập gồm: Yên Viên - Lim, Lim - Phả Lại, Phả Lại - Hạ Long, Hạ Long - Cái Lân.

Nếu tuyến đường sắt này hoàn thành, hành trình chạy từ Hạ Long về Yên Viên còn 1,5-2 giờ với tàu khách và 3-4 giờ với tàu hàng, góp phần tạo hành lang giao thông, vận tải thúc đẩy Hà Nội - Quảng Ninh phát triển.

Dự án được khởi công vào năm 2005, dự kiến hoàn thành đầu năm 2012. Song, năm 2011 do khó khăn về nguồn vốn nên đã bị hoãn, giãn tiến độ cho đến nay.

Những cây cầu vượt đường sắt thuộc dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân đã tạm dừng nhiều năm nay. Ảnh: Bảo Khánh

Điều này khiến các hộ dân trong phạm vi dự án dọc tuyến đường từ thị xã Đông Triều, TP Uông Bí, đến TP Hạ Long (Quảng Ninh) không được xây dựng, sửa chữa nhà ở, không tách thửa, chuyển quyền sử dụng đất, không được cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất... ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống các hộ dân.

Trong khi tại Bắc Ninh, theo ghi nhận của PV. VietNamNet thì 5 cầu vượt đường sắt thuộc dự án này vẫn chỉ là những cây cầu cụt dang dở.

Đầu năm 2023, trước kiến nghị của cử tri Quảng Ninh, Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) nhấn mạnh, tuyến đường sắt này có vai trò quan trọng trong phát triển hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh.

Tuy nhiên, giai đoạn 2008-2011, nền kinh tế nước ta gặp nhiều khó khăn do chịu ảnh hưởng cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu nên dự án phải đình hoãn, giãn tiến độ theo Nghị quyết số 11/2011 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội.

Bên cạnh đó, nguồn vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn các giai đoạn trước đó bố trí cho Bộ này hạn chế, phải cân đối, ưu tiên bố trí đầu tư các công trình động lực theo các Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Chính phủ. Do đó, chưa thể bố trí nguồn vốn đầu tư hoàn chỉnh tuyến đường sắt này.

Hơn nữa, phương án đầu tư cần phải được nghiên cứu cẩn trọng, kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả. Bởi, dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân được phê duyệt đầu tư từ lâu, đã có nhiều thay đổi về định hướng phát triển kinh tế - xã hội của những địa phương dự án đi qua.

Hiện, dự án này mới hoàn thành đưa vào khai thác Tiểu dự án 1 đoạn Hạ Long - Cái Lân. Còn 3 tiểu dự án gồm Yên Viên - Lim, Lim - Phả Lại, Phả Lại - Hạ Long mới triển khai đền bù, giải phóng mặt bằng, thi công nền đường và một số hạng mục trên tuyến.

Tại thời điểm chính thức dừng thi công toàn bộ vào năm 2014, dự án đã giải ngân 4.322 tỷ đồng, đạt 56% tổng mức đầu tư được Chính phủ phê duyệt.

Mới đây, Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thống nhất đưa 4 vụ án, vụ việc có dấu hiệu lãng phí vào diện theo dõi và chỉ đạo. Trong đó có Tiểu dự án 2 (Lim - Phả Lại), thuộc dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân.

Chờ ngày dự án được "tái sinh"

Đầu tháng 2 năm nay, Bộ Giao thông vận tải có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ để báo cáo quá trình triển khai thực hiện dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân. Trong đó, kiến nghị xem xét, chấp thuận đưa dự án vào danh mục đầu tư công trung hạn 2026-2030, làm cơ sở để Bộ này bố trí vốn và hoàn thành thủ tục điều chỉnh theo thẩm quyền.

Tại Kết luận số 49-KL/TW về Định hướng phát triển đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị đã yêu cầu tiếp tục đầu tư hoàn thành đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân đến năm 2030. Trong Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng xác định, đầu tư tuyến đường sắt này trong giai đoạn đến năm 2030.

Theo Bộ Giao thông vận tải, đây chính là cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng để kích hoạt tiến trình hoàn thiện tuyến đường kết nối 2 cạnh của tam giác phát triển Đồng bằng sông Hồng là Hà Nội và Quảng Ninh.

Bộ này cũng đã chỉ đạo Ban Quản lý Dự án đường sắt, tư vấn khẩn trương rà soát, hoàn thiện hồ sơ điều chỉnh dự án để triển khai các bước tiếp theo. Đến nay, tư vấn đã cơ bản hoàn thành hồ sơ báo cáo nghiên cứu khả thi dự án điều chỉnh và Bộ này đã họp báo cáo cuối kỳ ngày 2/1 đầu năm nay.

Dựa trên tình hình thực tế phát triển kinh tế xã hội tại các địa phương, thì kết quả dự báo trên tuyến Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân cho thấy, nhu cầu vận tải hành khách cao hơn, hàng hóa thấp hơn so với trước đây. Theo đó, công năng của dự án đã có sự thay đổi, vận chuyển hành khách là chính.

Cùng với đó, 3 tiểu dự án còn dang dở cũng được nghiên cứu để đưa ra những điều chỉnh phù hợp nhất với thực tế hiện nay.

“Xét cả khối lượng đã thực hiện trước đây do dừng giãn, sơ bộ tổng chi phí đầu tư dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân khoảng 8.300 tỷ đồng, tăng so với tổng mức đầu tư ban đầu khoảng 700 tỷ đồng”, lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải thời điểm ấy chia sẻ trên báo chí.

Đó là tính toán sơ bộ của Bộ Giao thông vận tải. Còn câu hỏi dự án tuyến đường sắt này bao giờ được “tái sinh” thì vẫn bỏ ngỏ.

Tâm An