Đường sắt đô thị sẽ trở thành 'xương sống' của giao thông Thủ đô

Mạng lưới đường sắt đô thị phủ khắp

“Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô” xác định, phát triển hệ thống đường sắt đô thị là tất yếu khách quan, là một động lực quan trọng cho chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững của thành phố trong thời gian tới. Theo Quy hoạch Giao thông vận tải Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2016, Hà Nội sẽ đầu tư xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị. Tuy nhiên, căn cứ thực tế phát triển của thành phố cũng như kinh nghiệm quốc tế, nhằm nâng cao năng lực của đường sắt đô thị tương xứng với vị thế, quy mô của Thủ đô, thành phố đã tiếp tục nghiên cứu, lên kế hoạch bổ sung thêm 4 tuyến: Ngọc Hồi - Thường Tín - Cảng hàng không số 2; Mê Linh - Cổ Loa - Yên Viên - Dương Xá; Cát Linh - Lê Văn Lương - Vành đai 4; Vĩnh Tuy - Minh Khai - Trường Chinh - Láng - Nhật Tân, nâng tổng số lên 14 tuyến với hơn 600km, phấn đấu hoàn thành vào năm 2045.

Sơ đồ 14 tuyến đường sắt đô thị ở Hà Nội

Như vậy 14 tuyến đường sắt đô thị của Hà Nội, gồm: Ngọc Hồi - Yên Viên - Lạc Đạo (1); Sóc Sơn - Nội Bài - Thượng Đình - Xuân Mai (2); Cát Linh - Hà Đông - Xuân Mai (2A); Sơn Tây - Trôi - Nhổn - Yên Sở - Cầu Diễn (3); Mê Linh - Sài Đồng - Liên Hà (4); Văn Cao - Hòa Lạc (5); Nội Bài - Mai Dịch (6); Mê Linh - Hà Đông - Ngọc Hồi (7); Sơn Động - Mai Dịch - Dương Xá (8); Ngọc Hồi - Thường Tín - Cảng hàng không số 2 (9); Mê Linh - Cổ Loa - Yên Viên - Dương Xá (10); Cát Linh - Lê Văn Lương - Vành đai 4 (11); Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai (12); Vĩnh Tuy - Minh Khai - Trường Chinh - Láng - Nhật Tân (13).

Theo Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh, với các đô thị lớn như Hà Nội và TP. HCM, giao thông công cộng ngày càng có vai trò quan trọng. Hệ thống đường sắt đô thị được coi là trục “xương sống” của mạng lưới kết cấu hạ tầng giao thông. Việc đầu tư sớm, vận hành hiệu quả hệ thống đường sắt đô thị sẽ nâng cao tỷ trọng vận tải hành khách công cộng, giảm phương tiện giao thông cá nhân, từ đó đem lại hiệu quả tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, ùn tắc và tai nạn giao thông.

Hơn 55 tỷ USD để hoàn thành

Phát triển hệ thống đô thị đường sắt đồng bộ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu vận tải giao thông công cộng là mục tiêu Hà Nội đang hướng tới, góp phần tái cơ cấu các phương thức vận tải theo hướng bền vững, hài hòa, hợp lý. Hà Nội phấn đấu tỷ lệ vận tải hành khách công cộng năm 2035 đạt 50 - 55%, sau năm 2035 đạt 65 - 75%. Tuy nhiên, việc triển khai hệ thống đường sắt đô thị cũng đối mặt với một số thách thức.

Về kế hoạch thực hiện, Giám đốc Sở GT-VT Hà Nội Nguyễn Phi Thường cho biết, thành phố đã đề xuất “1 kế hoạch, 3 phân kỳ” đầu tư. Phân kỳ 2024 - 2030: Hoàn thành thi công xây dựng 96,8km (gồm các tuyến số 2, số 3, số 5); thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư 301km (gồm các tuyến số 1, 2A kéo dài đến Xuân Mai; tuyến 4, 6, 7, 8 kết nối các đô thị vệ tinh). Sơ bộ nhu cầu vốn giai đoạn này khoảng 14,602 tỷ USD. Phân kỳ 2031 - 2035: Hoàn thành đầu tư xây dựng 301km. Sơ bộ nhu cầu vốn khoảng 22,572 tỷ USD. Về năng lực vận tải, đến sau 2030, đường sắt đô thị đảm nhận từ 35 - 40% lượng hành khách công cộng và tổng nhu cầu vốn đến năm 2035 là khoảng 37,174 tỷ USD. Phân kỳ 2036-2045: Hoàn thành đầu tư xây dựng 200,7km đường sắt đô thị các đoạn tuyến điều chỉnh, bổ sung theo quy hoạch Thủ đô và quy hoạch chung Thủ đô điều chỉnh được phê duyệt. Sơ bộ nhu cầu vốn là khoảng 18,252 tỷ USD.

Về phương án huy động, đại diện UBND TP Hà Nội cho biết đã tổng hợp khả năng cân đối các nguồn vốn có thể huy động được của thành phố đến năm 2035 là khoảng 28,560 tỷ USD, trong đó đến năm 2030 có thể cân đối được khoảng 11,570 tỷ USD trong khi nhu cầu là 14,602 tỷ USD, chưa cân đối được 3,032 tỉ USD; đến năm 2035 có thể cân đối được khoảng 16,99 tỉ USD, trong khi nhu cầu là 22,572 tỉ USD, chưa cân đối được 5,582 tỉ USD; đến năm 2045 có thể cân đối được khoảng 29,21 tỉ USD, đủ đáp ứng nhu cầu giai đoạn này. Giai đoạn từ nay đến năm 2035, thành phố cần Trung ương hỗ trợ khoảng 8,614 tỉ USD trong 2 kỳ trung hạn 2026 - 2030 và 2031 - 2035. Giai đoạn sau năm 2035, Hà Nội chủ động được nguồn vốn để đầu tư các tuyến đường sắt đô thị bổ sung.

Chuẩn bị các điều kiện đưa vào khai thác đường sắt Nhổn-ga Hà Nội

Đề xuất 5 nhóm giải pháp với 23 chính sách

Hà Nội luôn ưu tiên nguồn lực để đầu tư xây dựng các dự án đường sắt đô thị. Tuy nhiên, quá trình triển khai còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu các giải pháp, hoàn thiện cơ chế, chính sách; tìm hiểu, học tập những kinh nghiệm, phương thức mới nhằm triển khai đồng bộ và sớm hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị.

Để tháo gỡ các vướng mắc, hoàn thành các mục tiêu đề ra, “Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô” đưa ra 5 nhóm giải pháp gồm 23 chính sách. Đây được xem là kịch bản chi tiết nhất, cụ thể và đầy đủ nhất từng bước hiện thực hóa kỳ vọng hoàn thiện mạng lưới đường sắt đô thị của Hà Nội. 5 nhóm giải pháp được Hà Nội đề xuất cho đường sắt đô thị tập trung vào các lĩnh vực: Quy hoạch; Thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ, tái định cư; Huy động nguồn vốn; Lập, đề xuất dự án; Thủ tục quyết định chủ trương đầu tư; Quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ.

Tại phiên họp thứ hai của Tổ công tác giúp việc Ban Chỉ đạo để chỉ đạo tiến độ triển khai các công trình, dự án đường sắt đô thị Hà Nội và TP.HCM vừa diễn ra tuần này, Hà Nội cũng đã báo cáo Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà về đề án phát triển mạng lưới đường sắt đô thị thành phố đến năm 2034 và đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù, phương án huy động nguồn lực phù hợp với tình hình phát triển kinh tế-xã hội. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu có sự thống nhất về quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, cơ chế chính sách chung, đồng thời tính đến đặc thù của địa phương (quy hoạch xây dựng, không gian phát triển, dự báo tăng trưởng kinh tế, quy mô dân số...). Hà Nội cũng như TP.HCM cần lựa chọn được những đơn vị tư vấn thiết kế hàng đầu để hoàn thiện, thẩm định quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị với tầm nhìn trăm năm. Phó Thủ tướng yêu cầu Hà Nội, TP.HCM phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành xây dựng gói chính sách, phương án huy động nguồn lực xã hội hóa ở mức cao nhất thông qua các hình thức TOD (phát triển đô thị, thương mại, dịch vụ dọc tuyến giao thông), PPP (đối tác công - tư), BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao). Các cơ chế, chính sách phát triển mạng lưới đường sắt đô thị phải đồng bộ, khả thi, cụ thể, chỉ rõ cách làm, ai làm, vướng mắc ở đâu và đề xuất cấp thẩm quyền tháo gỡ.

Trước đó, tại Kỳ họp thứ 17 HĐND TP Hà Nội, các đại biểu đã tán thành bổ sung nội dung “Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô” vào Nghị quyết về nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng và thu, chi ngân sách 6 tháng cuối năm 2024. Theo đó, HĐND TP giao UBND TP tiếp thu các ý kiến của HĐND TP để hoàn thiện đề án, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.

An Nhiên