Dứt khoát kiểm soát tình trạng bỏ thầu giá thấp bất thường
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng, dứt khoát phải kiểm soát việc nhà thầu bỏ thầu giá thấp bất thường, dẫn đến việc nhiều dự án chậm tiến độ, lãng phí và thất thoát.
Dù đấu thầu hay chỉ định thầu, quan trọng là khách quan, minh bạch Tháo gỡ nhiều nút thắt trong hoạt động mua sắm, đấu thầu
Phát biểu tại Quốc hội chiều 23/5, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP); Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công đã có nhiều quy định tháo gỡ các bất cập trong hoạt động đầu thầu, đầu tư.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại Quốc hội.
Trong đó, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã bổ sung cơ chế xử lý trường hợp nhà thầu dự thầu giá thấp bất thường và đột biến. Đây cũng là vấn đề đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) nêu trong phiên thảo luận.
Theo đại biểu, việc bổ sung cơ chế xử lý trên là rất cần thiết. Tuy nhiên, chưa giải quyết được gốc rễ vấn đề năng lực thi công kém; đồng thời, có thể tạo ra sự giảm cạnh tranh giá, tạo cơ chế giữ giá cao. Để giải quyết triệt để vấn đề năng lực thi công kém như thực tiễn diễn ra nhiều trong thời gian qua, đại biểu đề nghị cần sửa đổi bổ sung quy định theo hướng thay giá sàn bằng quy định kiểm soát đầu vào, giám sát thi công, yêu cầu thời gian bảo hành dài hơn; đồng thời, tăng cường chế tài xử lý đối với nhà thầu vi phạm và chế độ hậu kiểm chặt chẽ.
Theo Bộ trưởng, Luật Đấu thầu trước đây đã có quy định về kiểm soát bỏ thầu giá thấp, nhưng có nhiều ý kiến cho rằng như vậy không đảm bảo lựa chọn được các nhà thầu thi công với giá thấp... Sau đó, Chính phủ đã trình Quốc hội bỏ quy định này.
Dự thảo yêu cầu chủ đầu tư phải đánh giá kết quả thực hiện hợp đồng, chất lượng hàng hóa, dịch vụ đã sử dụng trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia để tạo cơ sở dữ liệu về năng lực, kinh nghiệm, uy tín, tăng tính minh bạch, tạo cơ sở giám sát và đánh giá uy tín nhà thầu.
Tuy nhiên, giai đoạn vừa qua, hiện tượng bỏ thầu giá thấp lại tiếp tục xuất hiện với tần suất nhiều, ở nhiều dự án dẫn đến chậm tiến độ, lãng phí và cả thất thoát. Nhóm bỏ thầu giá thấp bất thường là dưới 20% giá trị gói thầu lên tới gần 10% số gói thầu, khiến xảy ra rất nhiều hệ lụy.
Trong khi đó, chúng ta không thể loại được các dự án, dù rằng sau đó nhà thầu đấu thầu xong không làm được, chậm tiến độ và bỏ dự án. Có một số dự án ở Tây Nguyên mà Bộ Giao thông trước đây và Bộ Xây dựng hiện nay vẫn đang phải xử lý.
Chính vì vậy, “dứt khoát chúng ta phải kiểm soát việc này”, Bộ trưởng khẳng định. Theo đó, trên cơ sở rà soát lại, xây dựng lại định mức, đơn giá cho phù hợp, từ đó sẽ đưa ra quy định với những trường hợp cố tình bỏ thầu giá thấp vì những lý do khác nhau, kèm theo chế tài để xử lý. Như vậy, sẽ đảm bảo lựa chọn được nhà thầu có năng lực, có chất lượng tốt, không để có những nhà thầu giá thấp nhất nhưng chất lượng không đảm bảo mà chúng ta lại không có công cụ để loại bỏ.
Theo Bộ trưởng, dự thảo sẽ yêu cầu các nhà thầu khi đấu thầu có giá thấp bất thường trong trường hợp vẫn phù hợp với các quy định thì yêu cầu cam kết bảo hành dài hạn, tăng giá trị bảo đảm thực hiện hợp đồng hay phạt hợp đồng khi nhà thầu không đáp ứng được chất lượng, tiến độ.
Đồng thời, cụ thể hóa trách nhiệm của chủ đầu tư, bên mời thầu, các tổ chuyên gia và các bên liên quan trong từng bước quy trình. Dự thảo cũng sẽ quy định chế tài xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, như cấm tham gia đấu thầu, xử phạt hành chính hoặc chuyển cơ quan điều tra đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng như thông thầu, gian lận.
Không thẩm định nguồn vốn, khả năng cân đối vốn với dự án quan trọng quốc gia
Một vấn đề nữa được Bộ trưởng giải trình là việc không thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn với chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia quy định tại Luật Đầu tư công.
Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông)
Về quy định dự án đầu tư công đặc biệt trong Luật Đầu tư công, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) đề nghị làm rõ căn cứ xác định dự án đầu tư công đặc biệt là dự án thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ. Bởi, như vậy sẽ khó phân biệt đâu là dự án đầu tư công đặc biệt và dự án đầu tư công thông thường.
Trong khi đó, dự án đầu tư công đặc biệt sẽ có những chính sách vượt trội so với các dự án đầu tư công thông thường như không phải quyết định chủ trương đầu tư, không phải thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn.
Thời gian vừa qua, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư một số dự án quan trọng quốc gia có tổng mức đầu tư rất lớn và thời gian thực hiện dài qua nhiều kế hoạch đầu tư công trung hạn như Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Dự án Đường vành đai 4 Hà Nội, Dự án Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh, hay Dự án Đường vành đai 4 tại Kỳ họp này.
Các dự án này, Bộ trưởng giải thích, có thể được quyết định chủ trương đầu tư ở giai đoạn hiện tại nhưng quá trình thực hiện có thể diễn ra tới 2 hoặc 3 kỳ trung hạn tiếp theo nên không thể thẩm định được chính xác khả năng cân đối vốn trong các kỳ trung hạn thứ hai hoặc thứ ba cho các dự án này. Đồng thời, đây cũng là những dự án quan trọng, có tác động lớn để phát triển kinh tế - xã hội và luôn được ưu tiên hàng đầu trong bố trí kế hoạch vốn.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.
Do đó, việc không thẩm định đối với các chương trình, dự án nêu trên nhằm giảm thủ tục, trình tự để quyết định chủ trương đầu tư, đặc biệt là đối với các chương trình, dự án đặc thù mà chúng ta không thể xác định được khả năng cân đối vốn.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng làm rõ thêm, Luật Đầu tư công cũng quy định trong một số nội dung của báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án quan trọng quốc gia là phương án huy động. Như vậy, các dự án vẫn cần tính toán các phương án, lộ trình huy động vốn, cơ quan chủ trì thẩm định vẫn cần xem tính hợp lý về phương án huy động nhưng không phải khẳng định chính xác số vốn cụ thể có thể bố trí cho dự án là bao nhiêu./.
