ESG - Con đường bắt buộc để hàng Việt chinh phục thị trường EU
ESG không chỉ là 'tấm vé' để hàng Việt tiếp cận thị trường EU mà còn là chìa khóa để nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Liên minh Châu Âu (EU) từ lâu đã là một trong những thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Tuy nhiên, cùng với những cơ hội rộng mở, các quy định nghiêm ngặt về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) đang đặt ra không ít thách thức cho doanh nghiệp Việt.
Từ năm 2026, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và Quy định chống phá rừng (EUDR) của EU sẽ chính thức có hiệu lực. (Ảnh minh họa)
Theo các chuyên gia, từ năm 2026, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và Quy định chống phá rừng (EUDR) của EU sẽ chính thức có hiệu lực, đưa ra những tiêu chuẩn khắt khe chưa từng có đối với hàng hóa nhập khẩu. Những quy định này không chỉ là rào cản mà còn là điều kiện bắt buộc để hàng Việt duy trì chỗ đứng tại thị trường EU.
Bà Nguyễn Cẩm Chi, Giám đốc khối tư nhân phát triển bền vững, Công ty TNHH Tư vấn và Quản lý MCG, cho biết: Quy định EUDR nghiêm cấm nhập khẩu các sản phẩm nông nghiệp liên quan đến phá rừng sau năm 2020. Điều này tác động mạnh đến các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như gỗ (đạt kim ngạch 1,4 tỷ USD mỗi năm) và cà phê (chiếm 40% thị phần EU).
Khảo sát chỉ ra rằng, 50% hộ trồng cà phê tại Việt Nam không có hồ sơ địa chính, khiến việc chứng minh nguồn gốc minh bạch trở nên cực kỳ khó khăn. Hậu quả, trong tháng 9/2024, xuất khẩu cà phê sang EU đã giảm 40% về khối lượng và 35% về giá trị do lo ngại không đáp ứng được EUDR.
Thép cũng nằm trong danh sách hàng hóa nhập khẩu áp dụng CBAM của EU. Ảnh: Getty Images
Tương tự, CBAM sẽ áp thuế carbon lên các ngành như thép, xi măng, nhôm từ năm 2026. Với dây chuyền sản xuất tiêu tốn nhiều năng lượng và phát thải cao, doanh nghiệp Việt đang đối mặt với nguy cơ bị loại khỏi thị trường nếu không kịp chuyển đổi.
“EU liên tục cập nhật các quy định mới về phát thải, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn lao động. Doanh nghiệp vừa hoàn thành một chứng nhận đã phải đối mặt với yêu cầu mới. Thị trường chỉ quan tâm đến số liệu và báo cáo, không chấp nhận lời giải thích” - bà Chi chia sẻ.
Không chỉ EU, các thị trường như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore cũng ngày càng khắt khe trong việc lựa chọn nhà cung cấp dựa trên các tiêu chí “xanh”.
Trách nhiệm doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng được đề cao. Ảnh: DCM.
Để vượt qua các rào cản này, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy, coi không phải là gánh nặng mà là cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo bà Nguyễn Cẩm Chi, tốc độ chuyển đổi ESG phụ thuộc vào sự sẵn sàng, không phải quy mô doanh nghiệp.
“ESG không chỉ là yêu cầu từ các nhãn hàng quốc tế mà còn mang lại lợi ích thiết thực: giảm 15–30% chi phí năng lượng, tránh thuế CBAM, giảm chi phí xử lý vi phạm về lao động hay chất thải” - bà Chi nhấn mạnh.
Phúc Sinh Group là một ví dụ điển hình. Từ năm 2010, doanh nghiệp này đã khuyến khích nông dân áp dụng nông nghiệp bền vững, thực hiện trách nhiệm xã hội và hoàn thiện báo cáo ESG theo chuẩn quốc tế. Ông Nguyễn Duy Tâm, Giám đốc ESG của Phúc Sinh Group, chia sẻ: “Dù ban đầu gặp khó khăn, nhưng với sự quyết tâm, chúng tôi đã từng bước chứng minh tính minh bạch và khả thi, từ đó đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư.”
Trong lĩnh vực bao bì, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) cũng trở thành yếu tố quan trọng. Bà Chu Thị Kim Thanh, Phó Giám đốc Điều hành Công ty CP PRO Việt Nam, cho biết EPR gắn trách nhiệm từ khâu thiết kế đến phân phối, phù hợp với Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và các yêu cầu xuất khẩu. Một doanh nghiệp sữa Việt Nam đã tăng doanh số đáng kể tại thị trường quốc tế chỉ nhờ cải tiến nắp chai thân thiện với môi trường.
Nhiều doanh nghiệp nhỏ lầm tưởng rằng ESG chỉ là câu chuyện của các tập đoàn lớn. Tuy nhiên, EU và các thị trường phát triển đánh giá dựa trên dữ liệu và bằng chứng, không phân biệt quy mô doanh nghiệp. Do đó, những bước đi nhỏ như tiết kiệm năng lượng, quản lý chất thải, cải tiến bao bì hay xây dựng hồ sơ truy xuất nguồn gốc sẽ giúp doanh nghiệp tạo nền tảng vững chắc để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, nhấn mạnh: “ESG không còn là xu hướng mà là yêu cầu bắt buộc. Doanh nghiệp cần triển khai ESG một cách thực chất, không chỉ để đáp ứng tiêu chuẩn mà còn để xây dựng lợi thế cạnh tranh lâu dài.” Hội đang hỗ trợ doanh nghiệp lập báo cáo ESG đạt chuẩn, đặc biệt chú trọng vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí cả các startup nông nghiệp.
ESG không chỉ là “tấm vé” để hàng Việt tiếp cận thị trường EU mà còn là chìa khóa để nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững, minh bạch và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp Việt không chỉ vượt qua rào cản mà còn tạo ra giá trị gia tăng bền vững trong tương lai.
