EU siết thuế nông sản Ukraine: Gánh nặng mới giữa khủng hoảng chiến sự
Từ ngày 6/6, EU sẽ tái áp thuế nhập khẩu đối với nông sản chủ lực của Ukraine sau áp lực từ nông dân Ba Lan. Quyết định này có thể khiến Ukraine mất hàng tỷ euro giữa lúc nước này đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc chiến, rất cần nguồn ngoại tệ để duy trì hoạt động kinh tế và tái thiết.
Cờ Liên minh châu Âu và cờ Ukraine tại Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN
Theo báo Kyiv Post (Ukraine), sau hai năm áp dụng chính sách “miễn thị thực thương mại” nhằm hỗ trợ Ukraine giữa cuộc xung đột với Nga, Liên minh châu Âu (EU) đang chuẩn bị tái áp dụng thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng nông sản chủ chốt của Ukraine, bắt đầu từ ngày 6/6 tới.
Quyết định này được đưa ra sau áp lực mạnh mẽ từ Ba Lan và một số quốc gia thành viên khác, những nước cho rằng dòng sản phẩm giá rẻ của Ukraine đã làm giảm giá và gây thiệt hại cho nông dân trong nước. Tuy nhiên, động thái này được dự báo sẽ giáng một đòn mạnh vào doanh thu xuất khẩu của Ukraine, vốn đang rất cần nguồn lực kinh tế.
Vào mùa hè năm 2022, ngay sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine, EU đã thông qua Quy định về Biện pháp Thương mại Tự chủ (ATM), hay còn gọi là chế độ “miễn thị thực thương mại”. Quy định này tạm thời xóa bỏ hạn ngạch thuế quan đối với 36 loại hàng hóa nhập khẩu của Ukraine nhằm hỗ trợ nền kinh tế nước này trong giai đoạn khó khăn. Trước đó, hoạt động thương mại của Ukraine với EU được điều chỉnh bởi thỏa thuận Khu vực Thương mại Tự do Toàn diện và Sâu rộng (DCFTA).
Tuy nhiên, chính sách này đã vấp phải sự phản đối gay gắt từ nông dân ở một số quốc gia thành viên EU, đặc biệt là Ba Lan. Họ cáo buộc rằng dòng sản phẩm giá rẻ của Ukraine, không phải chịu thuế quan, đã tràn vào thị trường nội địa, làm giảm giá nông sản địa phương và gây thiệt hại nghiêm trọng. Ba Lan thậm chí đã nhiều lần áp đặt lệnh cấm đơn phương đối với ngũ cốc của Ukraine, bất chấp các quy tắc của EU.
Đáp lại áp lực này, EU đã quyết định chấm dứt chế độ “miễn thị thực thương mại” theo kế hoạch và tái áp dụng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Ukraine. Việc tăng thuế sẽ được thực hiện dưới hình thức các biện pháp chuyển tiếp, trong đó hạn ngạch miễn thuế hàng năm của Ukraine sẽ được chia thành 12 phần hàng tháng, nhằm giảm lượng hàng nhập khẩu trong khi các cuộc đàm phán về hiệp định thương mại tự do EU - Ukraine vẫn đang diễn ra.
Tác động đáng kể đến kinh tế Ukraine
Những thay đổi này sẽ ảnh hưởng đáng kể đến một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Ukraine. Theo tờ Financial Times của Anh, hạn ngạch ngô sẽ giảm mạnh từ 4,7 triệu tấn/năm xuống còn 650.000 tấn. Đường sẽ giảm từ 109.000 tấn xuống còn 40.700 tấn, và gia cầm sẽ giảm từ 57.110 tấn xuống còn 40.000 tấn.
Trung tâm Chiến lược Kinh tế Ukraine ước tính rằng nền kinh tế nước này có thể mất khoảng 3 tỷ euro nếu EU áp dụng lại thuế quan. Đây là một con số đáng kể đối với Ukraine, một quốc gia đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc chiến và rất cần nguồn ngoại tệ để duy trì hoạt động kinh tế và tái thiết.
Theo dữ liệu của chính phủ Ukraine được tờ Financial Times trích dẫn, xuất khẩu sang EU trong thời gian tạm dừng áp thuế đã đóng góp gần 10% vào tổng doanh thu xuất khẩu 41 tỷ USD của Ukraine vào năm 2024. Việc mất đi một phần đáng kể doanh thu này sẽ tạo thêm gánh nặng cho Kiev trong nỗ lực ổn định nền kinh tế.
Phản ứng và lo ngại
Quyết định của EU đã vấp phải sự thất vọng và lo ngại từ phía Ukraine. Mykhailo Bno-Airiian, đại diện thương mại của liên đoàn người sử dụng lao động Ukraine, bày tỏ: “Đây là một bước thụt lùi lớn. Những gì chúng ta thấy hiện nay là sự thiếu hiểu biết chung”. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự ổn định và có thể dự đoán trong thương mại: “Chúng tôi cần thương mại có thể dự đoán được. Chúng tôi vẫn chưa biết các quy tắc sẽ là gì và điều đó là không thể chấp nhận được. Hoạt động kinh doanh là cụ thể – một số loại thực phẩm phải được bán tươi, (nếu không) bạn sẽ bị loại khỏi thị trường”.
Bernd Lange, Chủ tịch ủy ban thương mại quốc tế của Nghị viện châu Âu, cũng nhận định rằng quyết định này là một "tín hiệu xấu" đối với Ukraine và cho rằng việc tìm ra giải pháp có thể mất ít nhất đến tháng 10 năm nay. Ông cũng bày tỏ bức xúc về sự chậm trễ trong các cuộc đàm phán, khi thời hạn tháng 6 đã "được biết đến từ lâu", và gọi tình hình này là "thực sự không thể chấp nhận được". Ủy ban thương mại của Nghị viện châu Âu dự kiến sẽ chất vấn Ủy ban EU về vấn đề trên.
Dù áp dụng lại thuế quan cho nhiều mặt hàng nông sản, EU sẽ gia hạn lệnh tạm dừng thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm sắt và thép của Ukraine cho đến năm 2028 theo Quy định ATM. Đây là một điểm đáng chú ý, cho thấy EU vẫn có sự linh hoạt trong việc hỗ trợ các ngành công nghiệp cụ thể của Ukraine.
