EUDR về hàng hóa liên quan bảo vệ rừng

Từ năm 2026, các sản phẩm từ cao su nhập khẩu vào EU phải bảo đảm quy định EUDR.

Quy định của châu Âu (EUDR) về sản xuất hàng hóa không gây mất rừng và suy thoái rừng được áp dụng từ ngày 30/12/2025 (đối với doanh nghiệp lớn) và 30/6/2026 (đối với doanh nghiệp nhỏ). Đây là quy định cần đặc biệt lưu ý đối với doanh nghiệp xuất khẩu gỗ và các loại hàng hóa có liên quan đến rừng vào thị trường EU nếu không muốn bị phạt nặng.

Vi phạm EUDR có thể khiến doanh nghiệp bị tịch thu hàng hóa, phạt hành chính, cấm thị trường nếu vi phạm. Nghiêm trọng hơn, làm ảnh hưởng tới uy tín, hợp tác thương mại của doanh nghiệp và quốc gia nơi vi phạm đối với thị trường EU.

Ngoài gỗ, các sản phẩm có nguy cơ liên quan đến rừng như: Cà-phê, ca-cao, dầu cọ, cao su, đậu nành, thịt bò, da là đối tượng của quy định. Một số sản phẩm phái sinh như giấy, đồ gỗ nội thất, ván ép, chocolate,… cũng thuộc phạm vi điều chỉnh của EUDR.

Theo thông báo của Liên minh châu Âu (EU), mục tiêu của EUDR nhằm ngăn chặn nhập khẩu hoặc tiêu thụ các sản phẩm nêu trên tại thị trường EU; thúc đẩy chuỗi cung ứng minh bạch, có thể truy xuất nguồn gốc sản phẩm và bảo vệ môi trường cho người dân bản địa và cộng đồng.

Theo báo cáo của Cục Hải quan, gỗ và các sản phẩm từ gỗ xuất khẩu đến thị trường EU chỉ chiếm 3,4% tổng lượng xuất khẩu ngành hàng này của Việt Nam. Ngoài ra, các mặt hàng phái sinh liên quan đến EUDR có thể kể đến như cà-phê, cao-su đạt giá trị hàng tỷ đô-la. Đây được coi là thị trường tiềm năng và cần bảo đảm quy định để ổn định sản xuất trong nước.

Như vậy, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu sản phẩm vào thị trường EU bắt buộc không được liên quan đến việc làm mất hoặc làm suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020; tuân thủ pháp luật tại nước sản xuất; cung cấp thông tin địa lý chính xác nơi sản phẩm được sản xuất hoặc thu hoạch; thiết lập hệ thống thẩm định rủi ro (DDS) bảo đảm hợp pháp.

Nghĩa vụ mà doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân khi xuất, nhập hàng hóa vào EU là phải thu thập và lưu trữ dữ liệu thông tin liên quan đến sản phẩm, như: Loại hàng hóa, số lượng hàng, tọa độ nơi khai thác hoặc sản xuất, quốc gia sản xuất; thực hiện đánh giá và phân tích, phân loại rủi ro; gửi báo cáo Tuyên bố tuân thủ lên hệ thống thông tin EU trước khi sản phẩm được lưu hành.

EUDR công bố nguyên tắc và yêu cầu hệ thống thẩm định rủi ro (DDS) nhằm bảo đảm hàng hóa liên quan không có nguy cơ hoặc rủi ro đáng kể về phá rừng, làm suy thoái rừng hoặc vi phạm pháp luật, kể từ ngày 31/12/2020 trở đi.

DDS gồm 3 bước cốt lõi: Thu thập thông tin, đánh giá rủi ro và giảm thiểu rủi ro; căn cứ trên nguyên tắc ngăn ngừa hơn là khắc phục, dựa trên bằng chứng, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tính liên tục, minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Theo báo cáo của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, EUDR phân loại 3 mức rủi ro (thấp, tiêu chuẩn, cao) để áp dụng DDS. Nước ta thuộc nhóm rủi ro thấp, có thể áp dụng DDS đơn giản hóa nếu không có dấu hiệu cảnh báo. Như vậy, các doanh nghiệp Việt Nam có hàng hóa thuộc nhóm liên quan đến rừng thực hiện xuất khẩu đến thị trường EU chỉ cần căn cứ quy định về DDS đơn giản hóa. Tuy nhiên, nếu không thực hiện nghiêm các cảnh báo của EUDR, nguy cơ bị gắn cảnh báo rủi ro và đẩy mức DDS là rất cao.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Bích, Viện Nghiên cứu Lâm sinh (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam), có bốn nhóm rủi ro có thể dẫn đến cảnh báo DDS là: Rủi ro pháp lý, rủi ro xã hội, rủi ro môi trường và rủi ro truy xuất. Để hạn chế, cần sử dụng các công cụ hỗ trợ như hệ thống quản lý, giám sát rừng cùng bộ công cụ đơn giản để đánh giá mức độ rủi ro. Trên cơ sở đó, cấp quản lý sẽ xem xét đưa ra quyết định và tuyên bố DDS.

Để thực hiện các bước hoàn thiện quy định EUDR, Văn phòng chứng chỉ Quản lý rừng bền vững (VFCO) đã có văn bản hướng dẫn cụ thể đối với trách nhiệm của các bên liên quan bao gồm các chủ thể từ cá nhân, hộ gia đình tham gia trồng, bảo vệ rừng đến đơn vị chế biến và xuất khẩu.

Theo đó, mỗi chủ thể cần nắm chắc và thực hiện đầy đủ các bước kê khai đúng quy định để có thể bảo đảm DDS cho hàng hóa từ gỗ và các sản phẩm liên quan xuất khẩu EU, tránh bị động và hạn chế rủi ro cho hoạt động thương mại tại thị trường này.

NAM PHONG