FTA trở thành đòn bẩy cho tăng trưởng và hội nhập toàn cầu

Singapore mở rộng mạng lưới FTA để giữ vững vị thế trung tâm thương mại

Singapore được xem là một trong những nền kinh tế thành công nhất trong việc khai thác và phát huy hiệu quả các FTA. Quốc đảo này đã xây dựng mạng lưới FTA toàn diện, qua đó mở rộng thị trường, giảm chi phí giao dịch và củng cố vị thế trung tâm thương mại – tài chính hàng đầu khu vực.

Tính đến nay, Singapore đã ký kết và thực thi 28 FTA song phương và đa phương với nhiều đối tác chiến lược trên thế giới, trong đó có Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, cũng như tham gia các hiệp định khu vực lớn như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Lợi ích rõ rệt nhất mà các FTA mang lại là ưu đãi thuế quan. Nhiều hiệp định cho phép cắt giảm tới 80 - 100% thuế xuất khẩu, giúp hàng hóa “Made in Singapore” có lợi thế cạnh tranh đáng kể. Không chỉ các tập đoàn lớn được hưởng lợi, mà cả DN vừa và nhỏ cũng tiếp cận thị trường thuận lợi hơn. Để đồng hành, Chính phủ Singapore hỗ trợ DN thông qua hướng dẫn quy tắc xuất xứ, tư vấn thủ tục và cung cấp nền tảng tra cứu minh bạch.

Nhiều FTA tiêu biểu đã cho thấy tác động cụ thể đến nền kinh tế. Với USSFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Mỹ - Singapore, ký năm 2003), Singapore trở thành quốc gia châu Á đầu tiên ký FTA toàn diện với Mỹ. Hiệp định này loại bỏ gần như toàn bộ thuế nhập khẩu, đồng thời mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực dịch vụ tài chính, viễn thông và công nghệ. Nhờ đó, Mỹ trở thành một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Singapore, trong khi quốc đảo này cũng trở thành cửa ngõ để DN Mỹ tiến vào Đông Nam Á.

Các container tại cảng Singapore. Ảnh: The Straits Times

Tương tự, EUSFTA (Hiệp định Thương mại Tự do EU - Singapore, có hiệu lực từ 2019) đánh dấu lần đầu tiên EU ký FTA với một nước Đông Nam Á. Hiệp định không chỉ mở cửa thị trường hàng hóa mà còn bao trùm nhiều lĩnh vực như dịch vụ, đấu thầu chính phủ, bảo vệ sở hữu trí tuệ và phát triển bền vững. Nhờ vậy, DN Singapore tiếp cận thuận lợi hơn thị trường châu Âu, đồng thời thu hút dòng vốn đầu tư mới từ EU.

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) - giữa 10 nước ASEAN cùng Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand, bao phủ khoảng 30% GDP và dân số toàn cầu - là minh chứng khác cho sự chủ động của Singapore. Quốc đảo này là nước đầu tiên phê chuẩn RCEP, qua đó hưởng lợi từ việc đơn giản hóa quy tắc xuất xứ và tối ưu hóa chuỗi cung ứng trong khu vực. Ngoài ra, với CECA (Hiệp định Thương mại Tự do Singapore - Ấn Độ, ký 2005), Singapore và Ấn Độ đã loại bỏ nhiều sắc thuế, đồng thời thỏa thuận còn bao gồm điều khoản tránh đánh thuế hai lần và tạo thuận lợi cho dòng vốn đầu tư và di chuyển chuyên gia giữa hai nước.

Không dừng lại ở FTA truyền thống, Singapore còn tiên phong phát triển các hiệp định thương mại kỹ thuật số (DEA). Một ví dụ nổi bật là thỏa thuận thương mại kỹ thuật số EU - Singapore ký tháng 7/2024, quy định về luồng dữ liệu xuyên biên giới, chữ ký điện tử, bảo vệ người tiêu dùng và chống thư rác. Sáng kiến này phản ánh sự chuyển dịch từ thương mại hàng hóa sang thương mại số, đồng thời khẳng định vị thế dẫn đầu của Singapore trong đổi mới công nghệ.

UAE mở rộng hiệp định thương mại để giảm phụ thuộc dầu mỏ

Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đang nổi lên như một trong những nền kinh tế tích cực nhất trong việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để mở rộng thị trường và đa dạng hóa nguồn tăng trưởng. Từ năm 2021, quốc gia vùng Vịnh này triển khai chương trình Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện (CEPA) với mục tiêu củng cố vai trò trung tâm thương mại toàn cầu, giảm phụ thuộc vào dầu mỏ và thu hút thêm đầu tư.

Một trong những thỏa thuận tiêu biểu là CEPA UAE - Ấn Độ, có hiệu lực từ tháng 5/2022. Chỉ sau hai năm, thương mại phi dầu mỏ song phương đã đạt 65 tỷ USD trong năm 2024, tăng gần 20% so với năm trước và gấp đôi so với năm 2020. Hai bên đặt mục tiêu nâng kim ngạch lên 100 tỷ USD mỗi năm vào 2030. Ngoài thương mại, hiệp định còn khuyến khích đầu tư hai chiều, khi Ấn Độ đã rót hơn 8 tỷ USD vào UAE, trong khi UAE trở thành một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Ấn Độ với khoảng 17 tỷ USD.

Sau thành công với Ấn Độ, UAE tiếp tục mở rộng mạng lưới đối tác. CEPA với Australia, ký năm 2024, sẽ miễn thuế cho hơn 99% hàng xuất khẩu của Australia, đặc biệt là nông sản, giúp người tiêu dùng tiết kiệm khoảng 40 triệu USD mỗi năm. Thỏa thuận này cũng mở rộng hợp tác về năng lượng sạch, logistics và kinh tế số. Với Jordan, CEPA có hiệu lực từ tháng 5/2025, loại bỏ thuế cho hơn 98% mặt hàng, đồng thời đặt mục tiêu nâng thương mại phi dầu từ 5,6 tỷ USD năm 2024 lên 8 tỷ USD vào năm 2032. UAE cũng đã ký hiệp định tương tự với New Zealand năm 2025, cho phép gần 99% hàng xuất khẩu từ New Zealand vào UAE được miễn thuế.

Song song với các hiệp định mới, UAE còn thúc đẩy đàm phán FTA với Liên minh châu Âu, tập trung vào năng lượng tái tạo, hydrogen xanh và nguyên liệu quan trọng. Đây được coi là bước đi chiến lược nhằm gắn kết sâu hơn với một trong những thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.

Ngoài CEPA song phương, UAE vẫn tham gia GAFTA (Khu vực Mậu dịch Tự do Ả Rập) và các FTA trong khuôn khổ Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) với Singapore, Hàn Quốc và EFTA. Cùng với đó, việc hiện đại hóa hải quan và ứng dụng công nghệ số trong thông quan giúp DN nhanh chóng tận dụng các ưu đãi thuế quan.

Mexico mở rộng xuất khẩu nhờ FTA với Mỹ, EU và khu vực

Mexico đang tận dụng hiệu quả nhất các hiệp định thương mại tự do (FTA) để thúc đẩy tăng trưởng.

Với 13 FTA bao phủ hơn 50 quốc gia, từ Mỹ, Canada, Liên minh châu Âu (EU) đến Nhật Bản và các nước Mỹ Latinh, hơn 90% thương mại của Mexico hiện diễn ra trong khuôn khổ FTA, đưa đất nước trở thành “siêu cường xuất khẩu” của khu vực.

Trụ cột lớn nhất là USMCA (Hiệp định Thương mại Tự do Mỹ - Mexico -Canada), chiếm 80 - 90% xuất khẩu Mexico sang Mỹ và Canada, đặc biệt trong ô tô, linh kiện và nông sản. Hệ thống maquiladora - các xưởng lắp ráp và sản xuất hàng hóa từ nguyên liệu nhập khẩu miễn thuế - tại biên giới đã tạo ra hàng triệu việc làm, đồng thời giúp thu nhập ngành tăng hơn 15% kể từ năm 1994. Gần đây, dù Mỹ đe dọa áp thuế 30%, Mexico đã đạt thỏa thuận hoãn 90 ngày. Nhờ USMCA, khoảng 85% hàng xuất khẩu vẫn được miễn thuế, ngoại trừ một số ngành như ô tô, thép và nhôm vẫn chịu mức 25 - 50%.

Song song, Mexico chủ động đa dạng hóa thị trường. Ngày 17/1/2025, nước này và EU đã hoàn tất hiệp định toàn diện mới, thay thế thỏa thuận cũ năm 2000. Hiệp định sẽ loại bỏ phần lớn thuế quan với nông sản, mở rộng cơ hội đấu thầu công, bảo vệ gần 600 chỉ dẫn địa lý của EU, đồng thời giảm rào cản với khoáng sản xuất khẩu từ Mexico như fluorspar, đồng và kẽm (EU Commission). Đây là bước tiến quan trọng giúp Mexico mở rộng hiện diện tại châu Âu và giảm phụ thuộc vào thị trường Bắc Mỹ.

Ngoài hai trụ cột chính, Mexico còn khai thác mạnh các FTA khác. Xuất khẩu sang Chile tăng 285%, sang Costa Rica tăng 528%, và sang Honduras tăng 420% kể từ khi có hiệp định. Với EU, xuất khẩu đã tăng hơn 100% sau FTA song phương. Mexico cũng là thành viên của CPTPP, mở đường tiếp cận Nhật Bản, Australia, và Canada. Đồng thời, Mexico và Brazil đang thảo luận nâng cấp hiệp định thương mại để mở rộng hợp tác trong lĩnh vực ô tô và công nghệ.

FTA không chỉ thúc đẩy xuất khẩu mà còn giúp thu hút vốn đầu tư. Canada hiện là một trong những nhà đầu tư lớn nhất, với tổng vốn hơn 33 tỷ USD vào năm 2022. Nhờ mạng lưới hiệp định rộng khắp, tỷ trọng xuất khẩu trong GDP của Mexico đã tăng từ dưới 20% năm 1994 lên hơn 41% vào năm 2021, với tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 465 tỷ USD, theo Ngân hàng Thế giới (World Bank).

Tùng Lâm