Giá cà phê tăng hơn 50%, xuất khẩu kỷ lục cao nhất từ trước đến nay

Tại Hội nghị tổng kết niên vụ 2024-2025 và phương hướng niên vụ 2025-2026 tổ chức ngày 24-10 tại TP.HCM, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), cho biết ghi nhận mức giá cà phê xuất khẩu bình quân tăng 53%.

Con số ấn tượng này chủ yếu đến từ yếu tố giá thế giới tăng cao, dù sản lượng chỉ tăng nhẹ. Tuy nhiên, doanh nghiệp đang "ngồi trên lửa" vì vướng mắc hoàn thuế giá trị gia tăng, bất chấp giá cà phê đang tốt.

Xuất khẩu cà phê lập đỉnh

Báo cáo tổng kết niên vụ 2024-2025 vừa được Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA) công bố đã xác nhận một kỷ lục vô tiền khoáng hậu của ngành. Chỉ trong 12 tháng (từ tháng 10-2024 đến tháng 9-2025), Việt Nam đã xuất khẩu trên 1,5 triệu tấn cà phê, thu về kim ngạch trên 8,4 tỉ USD.

Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch VICOFA, so với niên vụ trước, khối lượng xuất khẩu chỉ tăng nhẹ 1,8%, nhưng giá trị xuất khẩu lại tăng vọt đến 55,5%. Động lực tăng trưởng gần như hoàn toàn đến từ giá. Cụ thể, giá cà phê xuất khẩu bình quân của Việt Nam đạt 5.610 USD/tấn, một mức tăng đột biến gần 53% so với niên vụ trước.

Giá trị xuất khẩu cà phê Việt Nam lập kỷ lục. Ảnh: QH

Cơn sốt giá này bắt nguồn từ chính thị trường nội địa, nơi giá cà phê đã lập đỉnh. Báo cáo ghi nhận, giá cà phê trong nước đã duy trì ở mức rất cao trong hơn hai năm qua. Đã có thời gian dài giá nội địa trên 100.000 đồng/kg, thậm chí có thời điểm vượt 130.000 đồng/kg. Mức giá hấp dẫn kỷ lục này đã khuyến khích người nông dân và người lao động tăng cường đầu tư, tái canh và chăm sóc vườn cây.

Kết quả là, sau một niên vụ 2023-2024 bị ảnh hưởng bởi khô hạn, sản lượng niên vụ 2024-2025 đã phục hồi mạnh mẽ, ước đạt gần 29,5 triệu bao (hơn 1,7 triệu tấn), tăng hơn 9%. Báo cáo cũng nhấn mạnh vai trò của khoa học kỹ thuật khi các giống Robusta mới như TRS1 đang cho năng suất rất cao, đạt 4-5 tấn nhân/ha.

Theo VICOFA, ở mảng cà phê nhân sống, 20 doanh nghiệp hàng đầu chiếm thị phần áp đảo 85% tổng khối lượng. Đáng chú ý, ở mảng cà phê chế biến sâu (rang xay, hòa tan) mang lại giá trị gia tăng cao hơn, các doanh nghiệp FDI lại chiếm hơn 80% tổng giá trị kim ngạch, dẫn đầu là Nestlé Việt Nam. Về thị trường, Châu Âu vẫn là đối tác lớn nhất, tiêu thụ 47,2% tổng khối lượng xuất khẩu cà phê của Việt Nam.

Vướng mắc thuế giá trị gia tăng

Dù ngành xuất khẩu cà phê đang trên đà thắng lớn nhờ giá thuận lợi, một rào cản lớn về chính sách đang gây khó khăn nghiêm trọng cho doanh nghiệp. Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch VICOFA, kể từ khi Luật thuế giá trị gia tăng (GTGT) số 48/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu cà phê bắt đầu lao đao.

Ông Hải chia sẻ: "Các vướng mắc cốt lõi nằm ở thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng. Chính sách mới đã khiến dòng tiền của doanh nghiệp bị ách tắc nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn vốn thu mua nguyên liệu cho các lô hàng tiếp theo".

Trước tình hình cấp bách này, VICOFA đã liên tục có động thái can thiệp ở cấp cao nhất. Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội đã trực tiếp tham dự hai hội nghị quan trọng trong tháng 7-2025, bao gồm Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với các cơ quan ngoại giao và cuộc họp do Cục Quản lý (Bộ Tài chính) chủ trì, để báo cáo và kiến nghị tháo gỡ.

Doanh nghiệp cà phê đang gặp vướng mắc về hoàn thuế giá trị gia tăng. Ảnh: QH

Đỉnh điểm là ngày 9-10-2025, VICOFA đã phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo khẩn cấp "Tháo gỡ vướng mắc về chính sách Thuế Giá trị Gia tăng với ngành Nông, Lâm, Thủy sản". Hội thảo quy tụ đại diện 8 hiệp hội ngành hàng lớn, cho thấy mức độ ảnh hưởng rộng khắp của vấn đề.

Kiến nghị chung của các hiệp hội là xem xét điều chỉnh chính sách, đưa các sản phẩm nông sản chưa qua chế biến (như cà phê nhân) trở lại diện không phải kê khai, tính thuế như quy định tại Nghị định 209/2013/NĐ-CP trước đây. Song song đó, yêu cầu cấp bách là phải đơn giản hóa, rút ngắn thủ tục hoàn thuế.

Ngay sau hội thảo, VCCI đã tổng hợp 6 kiến nghị cụ thể gửi Thủ tướng Chính phủ. Một trong những kiến nghị "xương sống" là điều chỉnh quy định về điều kiện hoàn thuế, tháo gỡ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp (thường là hộ nông dân, đại lý thu mua nhỏ lẻ) đã kê khai nộp thuế. Đây bị xem là điều kiện "bất khả thi" trong chuỗi cung ứng nông sản đặc thù của Việt Nam.

Theo VICOFA, Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Tài chính sớm giải quyết các kiến nghị này. Hiện tại, Bộ Tài chính đang tổng hợp các giải pháp để trình Chính phủ. Các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê đang kỳ vọng vướng mắc sớm được tháo gỡ để duy trì đà tăng trưởng, nhất là khi niên vụ mới 2025-2026 vừa bắt đầu.

QUANG HUY