Giải bài toán chính sách để ngành đồ uống phục hồi và đóng góp tăng trưởng kinh tế

Thách thức từ bối cảnh quốc tế và chính sách thuế

Ngành đồ uống từ lâu đã giữ vị trí quan trọng trong cơ cấu kinh tế - xã hội. Mỗi năm, ngành đóng góp khoảng 60.000 tỷ đồng vào ngân sách, tạo việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng triệu lao động trong chuỗi cung ứng, từ sản xuất, vận chuyển đến phân phối và dịch vụ. Ngoài giá trị kinh tế, ngành còn góp phần thúc đẩy các lĩnh vực liên quan như nông nghiệp, bao bì, logistics, du lịch, nhà hàng.

Trong những năm gần đây, ngành đồ uống đã nỗ lực đổi mới công nghệ, hướng tới sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn, thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), đồng thời đồng hành với Chính phủ trong việc nâng cao nhận thức tiêu dùng có trách nhiệm và bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, bức tranh toàn ngành đang cho thấy những gam màu xám khi tiêu thụ sụt giảm, sức mua yếu, thị trường cạnh tranh khốc liệt, trong khi khung pháp lý liên tục thay đổi.

Để làm rõ thực trạng và đưa ra kiến nghị, giải pháp, sáng ngày 25/9/2025 Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) phối hợp cùng VCCI và VAFIE tổ chức tọa đàm “Kích cầu tiêu dùng để tăng trưởng kinh tế - Góc nhìn từ ngành đồ uống”.

Ông Lương Xuân Dũng, Chánh văn phòng Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA)

Phát biểu khai mạc, ông Lương Xuân Dũng, Chánh văn phòng VBA cho biết ngành đồ uống hàng năm đóng góp khoảng 60.000 tỷ đồng vào ngân sách quốc gia. Tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động trong toàn bộ chuỗi sản xuất kinh doanh thương mại, cung ứng dịch vụ.

Tuy nhiên, những năm gần đây, bức tranh ngành đồ uống cho thấy hiện tại và tương lai gần sẽ là giai đoạn đặc biệt khó khăn. Các cú sốc kéo dài từ dịch bệnh Covid-19 đến thiên tai lũ lụt và bất ổn kinh tế chính trị toàn cầu đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đồng thời đẩy chi phí nguyên vật liệu, vận chuyển, kho bãi lên cao tạo nên những khó khăn thách thức cho quá trình sản xuất - kinh doanh của ngành đồ uống.

Song song với đó là cơ chế chính sách khung pháp lý của nhà nước cũng có nhiều thay đổi như tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm đồ uống có cồn, bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào diện mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Ngoài ra tình trạng buôn lậu hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại khó kiểm soát đã làm gia tăng cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến xói mòn thị phần của các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật.

Toàn cảnh hội thảo

Bà Chu Thị Vân Anh, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký VBA đưa ra bức tranh toàn cảnh, tăng trưởng ngành đồ uống đã chuyển từ chậm lại sang suy giảm, nhiều phân khúc ghi nhận mức tăng trưởng âm hai con số trong năm 2025. Trong khi đó, các doanh nghiệp vẫn đang đầu tư vào công nghệ xanh, mục tiêu “net zero”, đồng hành cùng Chính phủ thực hiện các chương trình vì sức khỏe cộng đồng.

Theo Viện Nghiên cứu Đồ uống Việt Nam, tăng trưởng toàn ngành giai đoạn 2019 - 2022 đạt 3,2%, nhưng từ 2022 - 2024 giảm xuống 1,0%. Đến tháng 7/2025, ngành ghi nhận tăng trưởng âm 7,8% so với cùng kỳ năm trước. Một số nhóm sản phẩm như nước ngọt có ga, trà đóng chai, nước trái cây đều sụt giảm trên 10%.

Đây là dấu hiệu cho thấy ngành đồ uống đang bước vào giai đoạn suy giảm thực sự, trước khi đối diện thách thức lớn hơn khi thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng từ 2027.

Kiến nghị chính sách từ cộng đồng doanh nghiệp

Tại tọa đàm, nhiều kiến nghị cụ thể đã được đưa ra nhằm khoan thư sức cho doanh nghiệp và thúc đẩy tiêu dùng nội địa thông qua một số chính sách thuế

Bên cạnh đó, các ý kiến cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường phối hợp xử lý tình trạng buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại; cắt giảm điều kiện kinh doanh, tháo gỡ thủ tục hành chính phức tạp; đồng thời bảo đảm thông tin truyền thông khách quan, dựa trên cơ sở khoa học để tạo môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng hơn.

Ông Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng giai đoạn 2026 - 2030 là thời điểm định hình mô hình kinh tế mới, Việt Nam cần tận dụng mọi cơ hội để duy trì tăng trưởng. Trong bối cảnh tiêu dùng nội địa yếu, ngành đồ uống với quy mô thị trường lớn cần có chính sách hỗ trợ phù hợp để tiếp sức cho doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam (VTCA)

Các chuyên gia về thuế như bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam (VTCA) cho rằng Luật 66 về thuế tiêu thụ đặc biệt đã lùi thời điểm áp dụng với ngành đồ uống đến 1/1/2027 để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp, trong đó nước giải khát có đường trên 5g/100ml sẽ chịu thuế 8% từ năm 2027 và 10% từ năm 2028.

Ông Tô Thanh Tùng, Chuyên viên Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) ghi nhận các ý kiến tại tọa đàm và cho biết Luật 66 đã quy định rõ nước giải khát có đường trên 5g/100ml sẽ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt từ 1/1/2027, do đó Nghị định 174 đưa nhóm sản phẩm này ra khỏi diện giảm thuế GTGT là phù hợp. Ông cho rằng, doanh nghiệp nên chủ động nghiên cứu thay đổi công thức để giảm hàm lượng đường, đồng thời thông tin thêm Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và sẽ trình Chính phủ vào tháng 10/2025.

Từ góc nhìn tổng thể, ngành đồ uống đang ở ngã rẽ quan trọng. Để phát huy tiềm năng, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

Việc bảo đảm môi trường pháp lý công bằng, tạo cơ chế hỗ trợ hợp lý cho doanh nghiệp vượt khó không chỉ giúp duy trì sản xuất, việc làm và đóng góp ngân sách, mà còn góp phần củng cố niềm tin vào môi trường đầu tư, hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Linh Nguyễn