Giải pháp để thương vụ phát huy vai trò 'cánh tay nối dài' của Bộ Công Thương

Mạng lưới thương vụ bao phủ toàn cầu

Chiều ngày 30/12/2025, tại Hà Nội, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị Tham tán thương mại năm 2025. Quyền Bộ trưởng Bộ Công Thương Lê Mạnh Hùng dự và phát biểu chỉ đạo hội nghị; cùng dự có Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng, đại diện lãnh đạo các tập đoàn, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng; cùng toàn thể các tham tán thương mại, trưởng cơ quan thương vụ và chi nhánh thương vụ Việt Nam ở nước ngoài.

Quyền Bộ trưởng Bộ Công Thương Lê Mạnh Hùng dự và phát biểu khai mạc Hội nghị Tham tán thương mại Việt Nam 2025.

Báo cáo về hoạt động của hệ thống thương vụ trong thời gian qua, ông Đỗ Quốc Hưng - Quyền Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương cho biết, hiện nay, Việt Nam duy trì mạng lưới thương vụ tại 63 địa bàn trên toàn cầu, có mặt ở hầu hết các trung tâm kinh tế, thương mại lớn trên thế giới, bảo đảm khả năng theo dõi sát diễn biến thị trường, kịp thời hỗ trợ công tác tham mưu chính sách và triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp tại địa bàn.

Mạng lưới này phản ánh rõ định hướng nhất quán của Bộ Công Thương trong việc chủ động phát triển thị trường, đa dạng hóa đối tác, giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống, đồng thời nâng cao khả năng thích ứng trước các biến động của thương mại quốc tế. Việc duy trì mạng lưới rộng khắp cũng giúp Bộ Công Thương tăng cường khả năng nắm bắt sớm các xu hướng mới, thay đổi chính sách và rủi ro tiềm ẩn, qua đó chủ động đề xuất giải pháp điều hành phù hợp.

Quyền Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài Đỗ Quốc Hưng báo cáo tóm tắt về hoạt động của thương vụ trong thời gian qua.

Xét theo tính chất thị trường, theo ông Đỗ Quốc Hưng, mạng lưới thương vụ hiện nay có thể phân thành hai nhóm chính:

Một là, nhóm thị trường chủ lực, bao gồm các thị trường có kim ngạch thương mại lớn, giữ vai trò then chốt đối với xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Đây là các thị trường có yêu cầu cao về tiêu chuẩn, chất lượng, tính tuân thủ và chịu tác động mạnh từ các chính sách phòng vệ thương mại, rào cản kỹ thuật và quy định mới về môi trường - lao động. Do đó, các thương vụ tại nhóm thị trường này vừa phải đảm nhiệm khối lượng công việc lớn, vừa đòi hỏi năng lực chuyên môn sâu, khả năng tham mưu chính sách và hỗ trợ doanh nghiệp ở mức độ cao.

Hai là, nhóm thị trường tiềm năng và mới nổi, bao gồm các khu vực như Nam Á, Trung Đông - châu Phi, Mỹ Latinh, Đông Âu.

Đây là các thị trường còn nhiều dư địa phát triển, nhu cầu nhập khẩu đa dạng, mức độ cạnh tranh và yêu cầu tiêu chuẩn ở một số phân khúc còn phù hợp với năng lực sản xuất của doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, các thị trường này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về chính trị, thanh toán, logistics và môi trường pháp lý, đòi hỏi thương vụ phải chủ động nghiên cứu sâu, cung cấp thông tin kịp thời và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường thận trọng, có chọn lọc.

Đóng góp quan trọng vào kết quả tăng trưởng kinh tế

Nhìn nhận về kết quả hoạt động của hệ thống thương vụ thời gian qua, ông Đỗ Quốc Hưng cho biết, trước hết,hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đã cơ bản hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào việc duy trì, mở rộng thị trường xuất khẩu, hỗ trợ doanh nghiệp và phục vụ hiệu quả công tác đối ngoại kinh tế của Đảng, Nhà nước và Chính phủ.

Thứ hai, vai trò tham mưu, theo dõi và cảnh báo thị trường của hệ thống thương vụ ngày càng được phát huy rõ nét. Các thương vụ đã chủ động bám sát địa bàn, kịp thời cung cấp thông tin, phân tích và cảnh báo sớm về những thay đổi chính sách, rủi ro thị trường, rào cản thương mại và những vấn đề phát sinh, giúp Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan có thêm cơ sở thực tiễn để điều hành linh hoạt, chủ động ứng phó với các biến động bên ngoài.

Hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đã cơ bản hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào việc duy trì, mở rộng thị trường xuất khẩu, hỗ trợ doanh nghiệp và phục vụ hiệu quả công tác đối ngoại kinh tế của Đảng, Nhà nước và Chính phủ.

Thứ ba, công tác hỗ trợ doanh nghiệp ngày càng đi vào chiều sâu và thực chất hơn. Hệ thống thương vụ không chỉ thực hiện tốt vai trò kết nối, xúc tiến thương mại, mà còn đồng hành với doanh nghiệp trong việc tiếp cận thị trường, xử lý vướng mắc, phòng ngừa rủi ro, tận dụng các FTA và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng quốc tế. Đặc biệt, vai trò hỗ trợ đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp địa phương ngày càng được chú trọng, góp phần mở rộng nền tảng xuất khẩu và đa dạng hóa thị trường.

Thứ tư, công tác phối hợp trong xử lý rào cản thương mại, phòng vệ thương mại và thực thi các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế tiếp tục được triển khai hiệu quả, thể hiện rõ vai trò đầu mối tại địa bàn của hệ thống thương vụ trong việc bảo vệ lợi ích thương mại hợp pháp của Việt Nam và doanh nghiệp. Đồng thời, các thương vụ đã tham gia tích cực vào công tác phục vụ đoàn công tác cấp cao, phối hợp đối ngoại kinh tế, góp phần nâng cao hiệu quả các hoạt động đối ngoại Nhà nước và đối ngoại kinh tế.

Thứ năm, đội ngũ cán bộ thương vụ đã thể hiện tinh thần trách nhiệm, chủ động và linh hoạt, từng bước thích ứng với bối cảnh mới, đóng góp thiết thực vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế và hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài vẫn còn một số tồn tại, hạn chế nhất định, trong đó có vấn đề nguồn nhân lực của hệ thống Thương vụ còn mỏng, trong khi phạm vi địa bàn phụ trách rộng, tính chất công việc ngày càng đa dạng và yêu cầu chuyên môn ngày càng cao...

Những giải pháp trọng tâm

Nêu các định hướng và yêu cầu đổi mới đối với công tác thương vụ trong thời gian tới, để hệ thống thương vụ phát huy hơn nữa vai trò là “cánh tay nối dài” của Bộ Công Thương tại thị trường nước ngoài, trực tiếp triển khai các nhiệm vụ quản lý nhà nước về phát triển thị trường, xúc tiến thương mại và hỗ trợ doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, ông Đỗ Quốc Hưng đề xuất:

Một là, nâng cao chất lượng tham mưu chiến lược thị trường.

Hệ thống thương vụ cần tiếp tục nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, phân tích và tham mưu chiến lược thị trường, chuyển mạnh từ cung cấp thông tin mang tính tổng hợp sang phân tích có chiều sâu, có dự báo và khuyến nghị chính sách cụ thể. Trọng tâm là theo dõi sát các xu hướng lớn về phân mảnh thương mại, bảo hộ, chuyển dịch chuỗi cung ứng, chuyển đổi xanh và an ninh kinh tế; kịp thời cảnh báo rủi ro và đề xuất giải pháp phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo Bộ.

Hai là, tập trung hỗ trợ xuất khẩu bền vững, đa dạng hóa thị trường.

Công tác thương vụ cần tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp theo hướng hỗ trợ xuất khẩu bền vững, gắn tăng trưởng kim ngạch với nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn thị trường. Đồng thời, đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, khai thác thị trường tiềm năng và thị trường ngách, giảm phụ thuộc vào một số thị trường chủ lực, qua đó, nâng cao khả năng chống chịu của hoạt động xuất khẩu trước các cú sốc bên ngoài.

Ba là, đổi mới phương thức xúc tiến thương mại, lấy doanh nghiệp làm trung tâm.

Các thương vụ cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức xúc tiến thương mại, chuyển từ cách làm dàn trải sang xúc tiến theo ngành hàng, theo chuỗi giá trị và theo nhu cầu cụ thể của thị trường và doanh nghiệp. Hoạt động xúc tiến thương mại cần hướng tới kết nối B2B thực chất, gắn với đơn hàng, đối tác và kênh phân phối cụ thể, lấy doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, làm trung tâm trong thiết kế và triển khai các chương trình.

Bốn là, tăng cường liên kết giữa các thương vụ theo khu vực và theo chuỗi ngành hàng.

Cần đẩy mạnh phối hợp, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm giữa các thương vụ, nhất là giữa các thương vụ trong cùng khu vực và theo các chuỗi ngành hàng trọng điểm. Việc tăng cường liên kết sẽ giúp khai thác tốt hơn lợi thế khu vực, tránh trùng lặp trong triển khai hoạt động, đồng thời nâng cao hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp và tham mưu chính sách ở tầm khu vực và liên thị trường.

Năm là, đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác thương vụ.

Hệ thống thương vụ cần tích cực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác nghiên cứu thị trường, xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp và chia sẻ thông tin nội bộ. Việc khai thác hiệu quả các nền tảng số, dữ liệu thị trường và công cụ trực tuyến sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công việc, giảm áp lực nguồn lực và tăng tính kịp thời, minh bạch trong phối hợp công tác, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới.

Hoàng Hòa - Cấn Dũng