Giải pháp mạnh cho thị trường vàng

Để thị trường vận hành đúng quỹ đạo

Ngày 30/5, giới đầu tư tiếp tục chứng kiến sự biến động của giá vàng. Thời điểm 9 giờ sáng, thương hiệu vàng SJC được Công ty SJC, các ngân hàng thương mại và các doanh nghiệp (DN) kinh doanh vàng đồng loạt điều chỉnh tăng tới 1 triệu đồng/lượng, sau gần 1 giờ giao dịch, giá vạng lại hạ nhiệt và duy trì mức tăng 500 nghìn đồng/lượng, lúc 10 giờ sáng được niêm yết ở mức 116 – 118,5 triệu đồng/lượng.

Cho phép doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng nhằm góp phần tạo nên môi trường cạnh tranh lành mạnh, minh bạch hóa thị trường. Ảnh: Quang Vinh

Cùng thời điểm, giá vàng nhẫn ghi nhận mức tăng 500 – 700 nghìn đồng/lượng. Theo đó, nhẫn tròn trơn được Công ty Bảo Tín Minh Châu niêm yết giá quanh mức 114 – 117 triệu đồng/lượng; nhẫn DOJI Hưng Thịnh Vượng 111,5 – 114 triệu đồng/lượng; nhẫn SJC 110 - 114 triệu đồng/lượng…

Thời gian qua, các cơ chế, chính sách về quản lý, phát triển thị trường vàng đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cơ quan chức năng đặc biệt quan tâm, không ngừng bổ sung và hoàn thiện. Qua đó, thị trường vàng đã có những đóng góp đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước cũng như mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, DN, nhà đầu tư.

Song thực tế cho thấy, thị trường vàng trong nước vẫn còn những tồn tại, bất cập trong công tác quản lý, xuất phát từ các nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau liên quan đến cơ chế, chính sách, tâm lý người dân, DN, nhà đầu tư…

Theo nhận định của giới chuyên gia, việc mua vàng ngày càng trở nên khó khăn bởi nguồn cung ít, nên tâm lý người dân muốn tích trữ vàng chờ tăng giá càng trở nên mạnh mẽ. Theo đó, một lượng lớn kim loại quý hiếm càng bị chôn chặt trong két của người dân. Chưa kể biên độ chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới thời gian gần đây có khoảng cách lớn. Tháng 4 và tháng 5/2025, giá vàng trong nước có thời điểm đắt hơn giá thế giới 18 - 20 triệu đồng/lượng, hiện chênh lệch giá đã giảm xuống 14 - 15 triệu đồng/lượng. Dù giá vàng thế giới giảm mạnh nhưng trong nước chỉ giảm nhỏ giọt, thậm chí còn ngược đường tăng, khiến người dân đua nhau xếp hàng chờ mua vàng. Nhiều hoạt động trong giao dịch của thị trường vàng còn méo mó; xuất hiện các hành vi vi phạm pháp luật như buôn lậu, trục lợi, đầu cơ, thao túng vàng để trục lợi…

Nhằm lập lại sự ổn định cho thị trường vàng, tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng ngày 28/5, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu xóa bỏ thế độc quyền vàng miếng trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý nhưng có thể cấp phép cho nhiều DN đủ điều kiện tham gia sản xuất.

Thị trường vàng được kỳ vọng sẽ giải tỏa những bất cập nhờ các chỉ thị mới từ nhà quản lý. Ảnh: Quang Vinh

Giới chuyên gia nhận định, chỉ đạo của Tổng Bí thư về quản lý thị trường vàng là dựa trên cơ sở thực tiễn và pháp lý vững chắc. Cần để thị trường vàng vận hành theo nguyên tắc cung - cầu, với sự điều hành vĩ mô của Nhà nước, thay vì can thiệp cụ thể vào hoạt động mua - bán.

Ông Nguyễn Quang Huy - Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi nhận định, việc Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu xem xét lại cơ chế độc quyền trong sản xuất và phân phối vàng miếng, không đơn thuần là một chỉ đạo về thị trường, mà thể hiện một tầm nhìn chiến lược mang tính cải cách dài hạn. Thị trường vàng nhiều năm được quản lý với sự thận trọng thì tới đây sẽ được tiếp cận theo hướng hiện đại, minh bạch và phục vụ lợi ích chung của nền kinh tế quốc dân.

Theo ông Huy, chỉ đạo của Tổng Bí thư không chỉ nhằm mục tiêu bình ổn thị trường, mà còn đặt nền móng để nâng cao dân trí tài chính, góp phần chuyển hóa hành vi tích trữ truyền thống sang tư duy đầu tư dài hạn và bền vững.

“Thị trường vàng không thể tách rời khỏi hệ sinh thái tài chính – tiền tệ quốc gia. Muốn đạt được ổn định vĩ mô một cách bền vững, không thể chỉ điều chỉnh giá, mà cần cải cách tư duy và nhận thức của người dân, đặc biệt về vai trò cũng như rủi ro khi sử dụng vàng như một kênh trú ẩn tài sản” - ông Huy nhấn mạnh.

Ông Huy cũng cho rằng, việc cho phép nhiều DN đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng là bước đi đúng đắn, góp phần tạo nên môi trường cạnh tranh lành mạnh, minh bạch hóa thị trường và từng bước thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và thế giới.

Việc chấm dứt độc quyền vàng không chỉ là điều chỉnh thị trường, mà còn là điều tiết hành vi xã hội. Nó giúp người dân thoát khỏi sự phụ thuộc vào “niềm tin vàng”, thay vào đó là hiểu và tham gia sâu hơn vào hệ thống tài chính hiện đại, tiến tới cân bằng giữa tích lũy tài sản, đầu tư và khởi nghiệp.

Trao đổi về vấn đề này, TS Lê Xuân Nghĩa - nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng: Giá cả sẽ bình thường khi cung - cầu ngang nhau. Nhưng hiện thị trường vàng trở nên không bình thường khi cung - cầu lệch quá xa, nguồn cung hiếm dần. Đây là nguyên nhân chính khiến giá vàng trong nước cao hơn nhiều so với thế giới.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng thị trường vàng cần được kết nối chặt chẽ với hệ thống tài chính và thị trường hàng hóa phái sinh. Khi đó, nhà đầu tư không cần trực tiếp nắm giữ vàng vật chất mà chỉ cần theo dõi và dự đoán xu hướng giá vàng tăng hay giảm để đưa ra quyết định đầu tư.

Hiện nay, Việt Nam đã có các sàn giao dịch hàng hóa như sàn cà phê, sàn cá tra do Bộ Công thương quản lý. Về bản chất, đây là các sàn tài chính, vì hoạt động chủ yếu dựa trên các hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai. Do đó, hoàn toàn có thể nghiên cứu và thí điểm áp dụng mô hình tương tự đối với mặt hàng vàng trong thời gian từ 3 đến 5 năm, trước khi triển khai rộng rãi.

Cân nhắc nhập khẩu vàng

“Cởi trói” cho thị trường vàng là mong muốn của giới đầu tư cũng như người dân. Chính sự nhỏ giọt bán ra của phía cung càng kích thích tâm lý tích trữ. Nếu như việc mua bán diễn ra một cách dễ dàng, nhu cầu sở hữu vàng được đáp ứng thì sẽ hạn chế được một nguyên nhân khiến giá vàng liên tục leo thang như thời gian qua.

Nhiều ý kiến đánh giá, giá vàng ở mức cao một phần do ảnh hưởng giá thế giới, nhưng chủ yếu do khan hiếm vàng SJC. Nguyên nhân xuất phát từ các quy định quản lý thị trường vàng tại Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng không cho phép các DN nhập khẩu vàng nguyên liệu, trong khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) độc quyền nhập khẩu nhưng từ năm 2012 đến nay lại không nhập khẩu vàng. Thiếu nguồn cung, một số DN thậm chí phải dùng vàng SJC để sản xuất vàng trang sức, làm cho vàng SJC càng khan hiếm.

Các chuyên gia nhận định, giải pháp hiện nay như NHNN bán vàng qua 4 ngân hàng,… chỉ là các giải pháp tình thế. Về lâu dài, cần tăng cung hợp lý cho thị trường vàng, cho phép DN đủ điều kiện được nhập khẩu vàng. Theo tính toán của Hội đồng Vàng thế giới, cầu vàng của Việt Nam mỗi năm khoảng 50 tấn, tức nếu nhập khẩu sẽ mất khoảng 3 tỷ USD - con số không phải quá ghê gớm.

Theo ông Shaokai Fan - Giám đốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương (không bao gồm Trung Quốc), kiêm Giám đốc Ngân hàng Trung ương toàn cầu tại Hội đồng Vàng thế giới (WGC), NHNN Việt Nam nên tính toán để nhập khẩu vàng một cách thận trọng, trên cơ sở vừa cho phép nhập khẩu, vừa đánh giá kỹ các tác động.

Ông Shaokai Fan nhấn mạnh, Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất có sự chênh lệch về giá vàng so với giá thế giới, song mức chênh lệch này quá cao và khó có thể giảm nếu NHNN không có giải pháp tăng cung.

Giới chuyên gia cũng cho rằng, vàng là mặt hàng quốc tế, quốc tế có chứng chỉ vàng, có sàn giao dịch vàng tại sao Việt Nam lại chưa thực hiện những giải pháp này để đáp ứng nhu cầu mua bán – sở hữu vàng của người dân.

Nhận định về những bất cập của thị trường vàng hiện nay, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng, cần cho phép các DN được nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng trang sức. Nếu để DN tự xuất và nhập khẩu vàng thì luồng vàng ra - vào Việt Nam sẽ nhanh hơn, cân bằng được giá trong nước với giá thế giới. Khi Nhà nước đã quyết tâm gỡ nút thắt trên thị trường vàng thì tâm lý người dân sẽ yên tâm hơn. Khi đó vàng lậu sẽ không còn đất sống. “Nếu độc quyền vàng miếng được xóa bỏ và cho nhập khẩu vàng thì thị trường vàng trong nước sẽ ổn định và phát triển bền vững” - ông Long nhấn mạnh.

TS Huỳnh Thanh Điền - Chuyên gia kinh tế Trường Đại học Nguyễn Tất Thành:

Cần tạo một “sân chơi” lành mạnh cho các doanh nghiệp

Thị trường vàng trong nước thời gian qua tồn tại nhiều điểm phi lý. Giá vàng trong nước luôn cao hơn giá thế giới, nhưng người dân vẫn xếp hàng mua. Điều này là hệ quả của mô hình độc quyền trong nhập khẩu và sản xuất vàng miếng. Bên cạnh đó, thị trường bị khép kín, thiếu vắng các hình thức giao dịch hiện đại như vàng tài khoản hay vàng giao ngay, khiến nguồn cung kém linh hoạt trong khi nhu cầu tích trữ lại rất cao.

Việc sửa đổi Nghị định 24 nên theo hướng làm cho giá vàng trong nước liên thông với giá thế giới, bằng cách khơi thông nguồn nhập khẩu. Tôi xin nhấn mạnh: Cần phải mở chứ không được tiếp tục “thắt lại” như hiện nay. Bên cạnh đó, Nhà nước nên cho phép nhiều DN đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng, thay vì duy trì tình trạng độc quyền một thương hiệu. Cần tạo ra một “sân chơi” cạnh tranh lành mạnh, đi kèm với cơ chế quản lý hiệu quả. Đồng thời, nên cho phép các DN đủ điều kiện nhập khẩu vàng, sản xuất vàng miếng và phát triển thương hiệu riêng.

ĐBQH Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai):

Giải quyết triệt để bất cập trong quản lý

Chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương vừa là mệnh lệnh, vừa là yêu cầu cấp thiết và cũng là đòi hỏi chính đáng của thị trường. Với những động thái thời gian qua từ nhà quản lý, kỳ vọng những bất cập trong quản lý thị trường vàng sẽ được khắc phục.

Thị trường vàng không sôi động như bất động sản hay chứng khoán, nhưng đây là một lĩnh vực quan trọng. Đặc biệt, do vàng không chỉ đơn thuần liên quan tài chính, tiền tệ mà còn liên quan đến xã hội, là chỉ số thể hiện sức khỏe của nền kinh tế.

Trong khi đó, hành lang pháp lý để quản lý là Nghị định 24 hiện đã lỗi thời, cần được sửa đổi để phù hợp với thực tế. Về hướng sửa đổi Nghị định 24, cần xóa bỏ cơ chế độc quyền vàng miếng, cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất, nhập khẩu, khai thác và kinh doanh vàng, nhưng vẫn dưới sự quản lý của Nhà nước.

Đặc biệt, vàng không nên trở thành công cụ tích trữ, giao dịch ngầm hay rửa tiền. Việc hạn chế nhập khẩu vàng vì lo hụt ngoại hối cần được đánh giá lại bởi mỗi năm Việt Nam chỉ nhập khoảng 3 - 4 tỉ USD. Thị trường vàng cần vận hành theo nguyên tắc cung - cầu, với sự điều hành vĩ mô của Nhà nước, thay vì can thiệp cụ thể vào hoạt động mua bán. Việc thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia là cần thiết. Bên cạnh đó cần đảm bảo tính công khai, minh bạch, kiểm soát được nguồn gốc vàng và ngăn chặn các hoạt động phi pháp.

ĐBQH Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội):

Độc quyền nhập khẩu dẫn đến sự chênh lệch giá vàng miếng

Sau chỉ đạo của Tổng Bí thư tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, các cơ quan chức năng cần sớm triển khai nghiêm túc, đảm bảo ổn định thị trường vàng và trả thị trường vàng về đúng nghĩa.

Trong bối cảnh hiện nay, độc quyền vàng miếng và độc quyền nhập khẩu vàng cũng dẫn đến sự chênh lệch giá vàng miếng bởi hạn ngạch nhập khẩu vàng nguyên liệu đã hạn chế nguồn cung; dẫn đến sự chênh giá rất cao giữa thị trường trong nước và thị trường thế giới do không có sự liên thông. Mặt khác, sự độc quyền còn dẫn đến vàng thương hiệu SJC chênh lệch giá, cao hơn so với các thương hiệu khác đến vài triệu đồng. Nền kinh tế không còn nguy cơ của vàng hóa nữa, do đó, không cần thiết phải độc quyền kinh doanh, xuất nhập khẩu vàng miếng mà nên để các công ty, các doanh nghiệp lớn, thực sự có năng lực, có uy tín được quyền tham gia kinh doanh, sản xuất, xuất nhập khẩu. Khi có sự cạnh tranh sẽ phá bỏ thế độc quyền và có sự cạnh tranh về giá, chống lại tình trạng thị trường vàng của Việt Nam “một mình một chợ”, một mình một giá.

H. Hương – P.Vân