Giải pháp thu hút người dân tham gia bảo hiểm xã hội
Yên Bái là tỉnh miền núi, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 57% và trên 80% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn, làm nghề trồng trọt, chăn nuôi, buôn bán nhỏ lẻ nên thu nhập không cao, không bền vững; tỷ lệ hộ nghèo còn cao; mức hỗ trợ của Nhà nước đối với người dân có mức sống trung bình khi tham gia BHXH tự nguyện còn thấp với mức được hỗ trợ 10%/mức chuẩn nghèo. Do thu nhập còn thấp nên người dân chưa thể tham gia liên tục và trong thời gian dài để hưởng lương hưu.
Người dân thành phố Yên Bái được tuyên truyền, vận động tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình.
Kết quả nhờ nỗ lực
Yên Bái có dân số trên 86 vạn người, trong đó trong độ tuổi lao động có trên 53 vạn người. Bình quân mỗi năm, toàn tỉnh giải quyết việc làm cho từ 18.000 - 20.000 lao động. Tính đến 31/12/2024, tổng số tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) của tỉnh Yên Bái là 86.751 người, đạt 23,3% so với lực lượng lao động trong độ tuổi.
Trong đó, số tham gia BHXH bắt buộc là 58.760 người, đạt 15,79%; tham gia BHXH tự nguyện là 27.991 người, đạt 7,52%. Số lao động trong độ tuổi tham gia BHXH tự nguyện là 50.406 người, chiếm 13,96% so với lực lượng lao động trong độ tuổi.
Đối với bảo hiểm y tế (BHYT), thực hiện Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2021 - 2025; Quyết định số 433/QĐ-UBDT ngày 18/6/2021 của Ủy ban Dân tộc phê duyệt danh sách thôn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, số người không được ngân sách Nhà nước hỗ trợ mua thẻ BHYT trên địa bàn tỉnh đã giảm mạnh.
Trong đó, giai đoạn 2022 - 2024, toàn tỉnh có 107 xã, trong đó có 26 xã đặc biệt khó khăn chịu tác động, ảnh hưởng của Quyết định 861, tương ứng với số đối tượng được ngân sách Nhà nước hỗ trợ mua thẻ BHYT giảm 232.068 người; có 32 xã đạt chuẩn nông thôn mới, tương ứng với số đối tượng được ngân sách Nhà nước hỗ trợ mua thẻ BHYT giảm 58.465 người.
Cùng với việc tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân tiếp tục tham gia BHYT, Tỉnh ủy đã chỉ đạo ban hành và thực hiện hiệu quả chính sách hỗ trợ mức đóng BHYT đối với người dân có hộ khẩu thường trú tại các xã đặc biệt khó khăn trên địa bàn khi xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, giai đoạn 2022 - 2025, góp phần tăng tỷ lệ bao phủ BHYT chung của cả tỉnh. Tính đến hết năm 2024, số người tham gia BHYT toàn tỉnh là 815.995 người, đạt tỷ lệ bao phủ 95,27%, tăng 2,69% so với cùng kỳ năm 2021.
Để có được kết quả này, ngay sau khi Chỉ thị số 24-CT/TU ngày 26/02/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT được ban hành, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã chỉ đạo các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị tổ chức quán triệt, phổ biến Chỉ thị đến toàn thể cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động và nhân dân; tuyên truyền rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức, hành động của các cấp ủy Đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên và nhân dân về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của chính sách BHXH, BHYT trong công tác bảo đảm an sinh xã hội trên địa bàn.
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện Chỉ thị 24 được gắn với việc tiếp tục quán triệt thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 Hội nghị lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.
Hằng năm, Tỉnh ủy xây dựng và ban hành chương trình hành động lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị năm, trong đó giao cụ thể các chỉ tiêu về thực hiện chính sách BHXH, BHYT cho các cơ quan, đơn vị, địa phương. Yên Bái cũng đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT cấp tỉnh do đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh là Trưởng ban; 9/9 huyện, thị xã, thành phố và 168/168 xã, phường, thị trấn cũng thành lập ban chỉ đạo và thường xuyên kiện toàn ban chỉ đạo để triển khai thực hiện các nhiệm vụ về chính sách BHXH, BHYT.
Khó khăn và giải pháp
Bên cạnh kết quả đạt được khá toàn diện về BHXH, BHYT, vẫn còn một số khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ. Đó là một bộ phận người dân, người lao động, doanh nghiệp về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) nhận thức chưa đầy đủ, chưa hiểu rõ lợi ích khi tham gia bảo hiểm; vẫn còn tình trạng một bộ phận người dân rút BHXH một lần.
Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp chưa tham gia đầy đủ BHXH cho người lao động, còn diễn ra tình trạng chậm đóng, trốn đóng hoặc đóng không đủ BHXH cho người lao động. Tỷ lệ người tham gia BHXH, BHTN so với lực lượng lao động giai đoạn 2022 - 2024 tăng nhưng chưa tương xứng với tiềm năng, còn thấp so với tổng số lao động. Việc phát triển người tham gia BHXH tự nguyện khu vực phi chính thức hiện nay còn gặp nhiều khó khăn.
Yên Bái là tỉnh miền núi, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 57% và trên 80% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn, làm nghề trồng trọt, chăn nuôi, buôn bán nhỏ lẻ nên thu nhập không cao, không bền vững; tỷ lệ hộ nghèo còn cao; mức hỗ trợ của Nhà nước đối với người dân có mức sống trung bình khi tham gia BHXH tự nguyện còn thấp với mức được hỗ trợ 10%/mức chuẩn nghèo. Do thu nhập còn thấp nên người dân chưa thể tham gia liên tục và trong thời gian dài để hưởng lương hưu.
Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách của Luật BHXH năm 2014 quy định đóng đủ 20 năm mới được nghỉ hưu dẫn đến khó khăn trong việc phát triển đối tượng tham gia. Một số xã đặc biệt khó khăn khi đạt chuẩn nông thôn mới nên người dân không được cấp thẻ BHYT miễn phí, phải tự mua; một số hộ đã được vận động song chưa tiếp tục tham gia BHYT.
Viên chức BHXH Khu vực XVII tuyên truyền về BHXH, BHYT đến người dân huyện Mù Cang Chải.
Mức hỗ trợ BHXH tự nguyện còn thấp, chính sách BHXH tự nguyện mới chỉ giới hạn ở 2 chế độ hưu trí và tử tuất nên chưa thu hút nhiều người tham gia. Nguyên nhân do thời gian tuổi nghỉ hưởng lương hưu tăng; mức đóng BHXH tự nguyện cao so với khả năng của người lao động, người dân thuộc hộ nghèo, cận nghèo...
Để tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền trong việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Chỉ thị 24, các cấp ủy tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các ngành, cơ quan, đơn vị phối hợp chặt chẽ trong quá trình triển khai thực hiện; có kế hoạch cụ thể; thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết.
Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, người lao động và nhân dân về vai trò, lợi ích, tính nhân văn của chế độ, chính sách BHXH, BHYT để mọi cán bộ, đảng viên, người dân và người lao động nâng cao hiểu biết, có ý thức tham gia BHXH, BHYT, BHTN, tự bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của mình theo quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó, cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp trong công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện. Một yếu tố hết sức quan trọng nữa là đa dạng, linh hoạt các hình thức tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện; tổ chức điều tra, rà soát, phân nhóm người thuộc diện vận động tham gia BHXH tự nguyện; kết hợp mở hội nghị tuyên truyền theo nhóm nhỏ trực tiếp tại các cụm dân cư và hộ gia đình; mời các già làng, trưởng bản, người có uy tín, người đã tham gia BHXH tự nguyện đang hưởng lương hưu để cùng vận động người dân tham gia BHXH, BHYT.
Ngoài ra, cần bố trí nguồn lực, nâng cao chất lượng dịch vụ thu BHXH, trong đó có BHXH tự nguyện; nâng cao năng lực, thái độ phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; thực hiện có hiệu quả cải cách hành chính, tập trung đơn giản hóa các thủ tục hành chính; xây dựng hệ thống BHXH, BHTN hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả nhằm tạo thuận lợi cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia, thụ hưởng các chế độ, chính sách BHXH, BHTN; tăng cường chuyển đổi số trong lĩnh vực BHXH, BHTN; nâng cao chất lượng cung cấp các dịch vụ công, nhất là việc tham gia, đóng và giải quyết hưởng chế độ BHXH, BHTN để thu hút ngày càng đông người lao động tham gia BHXH, BHYT, BHTN đạt mục tiêu đề ra.
