Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy: 'Chúng ta cần chuẩn bị cho thời tiết cực đoan sẽ diễn ra thường xuyên hơn'

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy đang thực hiện bài giảng cho các nghiên cứu sinh. Ảnh" NVCC

Theo thống kê, bão số 1 đã gây ra thiệt hại lớn ở miền Trung kéo dài từ Quảng Nam, Đà Nẵng, Huế ra đến Quảng Trị, Quảng Bình và Hà Tĩnh.

Có 11 người chết trong đợt mưa lũ dị thường do ảnh hưởng của bão.Có 5 nhà bị sập đổ; 38 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 4.074 nhà bị ngập. Mưa bão số 1 đã làm chìm, hư hỏng 8 tàu cá; 90.511ha lúa, hoa màu bị ngập; 2.380ha nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại; rất nhiều tuyến đường giao thông bị sạt lở, chia cắt.

Mưa lũ do bão số 1 khiến đất trồng lúa, hoa màu ngập sâu ở xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh (Quảng Bình). Ảnh: N.V.T

Đang là giữa tháng 6, gần vào tiết Hạ chí - thời điểm mà hàng năm miền Trung sẽ phải chống chọi với cái nắng hạn khô người. Tuy nhiên năm nay thời tiết có nhiều bất thường. Đợt mưa lớn ở Hà Tĩnh (tối 24 sáng 25/5) và mưa bão số 1 đã minh chứng cho việc phá vỡ quy luật của thời tiết, gây ra sự bất ngờ, khó hiểu cho người dân miền Trung.

Để giải mã về mưa bão dị thường đến mức cực đoan này, Pháp luật Việt Nam đã có cuộc phỏng vấn độc quyền Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy. Dù đang có chuyến công tác dài ngày để giảng dạy cho các nghiên cứu sinh tại Trường Đại học Keio danh tiếng ở Nhật Bản, nhưng ông Huy vẫn dành nhiều thời gian theo dõi bão số 1 và liên tục đưa ra nhiều cảnh báo cho người dân Việt Nam.

- Thưa ông, xin ông cho biết vì sao lại gọi cơn bão số 1 là cơn bão quá bất thường?

- Trong tháng 6, bão nếu có hình thành thì cũng sẽ mon men bên ngoài bờ Đông của Philippines và cùng lắm thì Bắc tiến đi lên Trung Quốc hay vòng hướng Đông Bắc đi lên Nhật Bản. Trong quá khứ, cũng đã từng có những cơn bão trong tháng 6 nhưng số lượng các cơn bão đi vào miền Trung không nhiều, không gây mưa lớn. Giữa tháng 6 năm nay, bão lại hình thành giữa biển Đông. Đã vậy nó dị thường hết sức khi tâm bão một nơi, tâm mưa một nẻo.

Hầu như toàn bộ lượng mưa bị dồn qua cánh trái, dội thẳng vào miền Trung. Các tỉnh, thành từ Quảng Nam, Đà Nẵng, Huế, Quảng Trị, Quảng Bình và một ít ở Hà Tĩnh, hứng chịu một đợt mưa lớn chưa từng có trong tháng 6 từ xưa đến nay.

- Đợt mưa lớn chưa từng có, ông hãy giải thích thêm?

- Tổng lượng đợt mưa lớn tại Quảng Bình phổ biến từ 250 - 450mm, từ Quảng Trị đến Đà Nẵng phổ biến 400 - 650mm. Trong đó, phía Nam TP Huế từ 700 - 800mm, Quảng Nam phổ biến 250-500mm. Riêng ngày 12/6 tại Bạch Mã (Huế) ghi nhận lượng mưa lớn hơn 900mm trong vòng 24 giờ.

Người dân đã rất ngỡ ngàng khi các làng mạc ở trên cao như thị trấn Lao Bảo (huyện Hướng Hóa, Quảng Trị) cũng lụt, vùng trung du như Đại Hưng (huyện Đại Lộc, Quảng Nam) cũng lụt, vùng hạ lưu như huyện Quảng Điền (Huế), huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) cũng lụt. Lụt trong tháng 6, đó là thứ dị thường cực đoan đến mức khiến tất cả chúng ta phải ngạc nhiên và bất ngờ.

Lực lượng công an sơ tán đồ đạc giúp dân thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) do mưa lũ của bão số 1 gây ngập sâu. Ảnh: CA Quảng Trị

- Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân gây ra hình thái thời tiết dị thường đến mức cực đoan như vậy?

- Bão và lụt là chuyện không mới. Tuy nhiên dưới tác động của biến đổi khí hậu sẽ làm cho quy luật thời tiết từ hàng ngàn năm trước bị thay đổi. Điển hình là mưa cực đoan trong các cơn bão lớn hơn bình thường và xảy ra thường xuyên hơn. Sự nóng lên toàn cầu làm các dòng khí quyển và các đới gió mùa hoạt động bất thường gây nên tình trạng mưa dồn dập trong quãng thời gian ngắn và gây nên ngập lụt trái mùa.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), năm 2024 là năm nền nhiệt toàn cầu đã tăng quá 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Và cũng trong năm 2024, Việt Nam ghi nhận đến 110 kỷ lục về nhiệt độ trong tháng 4 và siêu bão Yagi lớn nhất lịch sử từng đi vào miền Bắc. Năm 2025 cũng được dự báo là năm thứ 3 liên tiếp (2023 – 2025) có nền nhiệt độ toàn cầu cao nhất lịch sử. Đó là những biểu hiện rõ ràng nhất giữa sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu với thời tiết cực đoan.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy được xem là một trong những chuyên gia đầu ngành về nghiên cứu khí hậu và thiên tai ở Việt Nam. Ảnh: NVCC

- Khí hậu nóng lên sẽ gây ra những hậu quả gì, thưa ông?

- Theo kịch bản mới nhất của WMO được công bố ngày 27/5/2025, thế giới sẽ đối diện với các năm nắng nóng liên tục từ năm 2025 đến 2029 với nền nhiệt được dự báo sẽ cao hơn trong khoảng từ 1,2 – 1,9 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Trong đó có ít nhất 1 năm sẽ có nền nhiệt cao hơn 1,5 độ C và không loại trừ khả năng có một năm nền nhiệt gia tăng cao hơn 2,0 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Khí hậu nóng lên toàn cầu trước mắt sẽ làm gia tăng số lượng các thiên tai cực đoan như bão, lũ, lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở, lũ quét... Biến đổi khí hậu gây nhiều hậu quả nghiêm trọng như: mực nước biển dâng, hiện tượng thời tiết cực đoan, suy giảm đa dạng sinh học, thiệt hại kinh tế và tác động đến sức khỏe con người. Sự nóng lên toàn cầu làm băng tan ở các vùng cực và sông băng, khiến mực nước biển dâng lên, gây ngập lụt cho các vùng ven biển và đảo.

Mưa bão số 1 gây sạt lở trên đường Hồ Chí Minh, đoạn qua huyện Quảng Ninh (Quảng Bình). Ảnh: N.V.T

Có thể nói rằng, tất cả những thay đổi trên sẽ gây ra hậu quả rất lớn và trực tiếp đến các ngành có yếu tố “phơi nhiễm” mạnh với khí hậu như: năng lượng, nông nghiệp và sức khỏe con người. Các tổ chức nhà nước, doanh nghiệp, và cá nhân mỗi người cần có kế hoạch dự phòng cho những thiên tai bất thường có thể xảy ra không theo quy luật hoặc theo hướng cực đoan.

Tóm lại, chúng ta cần chuẩn bị cho những sự kiện thiên tai dị thường như thế này sẽ diễn ra với tần suất ngày càng dày hơn.

- Xin cảm ơn ông về những chia sẻ này!

Trần Nguyên Phong (thực hiện)