Giải quyết ngay vướng mắc trong thực hiện chính sách thuế giá trị gia tăng

Quang cảnh Phiên họp. Ảnh: VPQH

Tháo gỡ “điểm nghẽn” trong hoàn thuế

Sáng 08/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về Dự án Luật Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế GTGT.

Trình bày Tờ tình Dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, sau khi Luật Thuế GTGT năm 2024 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, Chính phủ, Bộ Tài chính đã nhận được nhiều kiến nghị phản ánh của hiệp hội, các doanh nghiệp về vướng mắc của chính sách thuế này đối với lĩnh vực nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế.

Vì vậy, để giải quyết các vướng mắc bất cập từ thực tiễn, tháo gỡ điểm nghẽn do nguyên nhân từ quy định pháp luật như tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, đặc biệt trong bối cảnh cần sớm khôi khục hoạt động sản xuất, kinh doanh tại nhiều địa phương chịu hậu quả thiên tai, bão lũ, Chính phủ đề nghị sửa đổi ngay một số quy định của Luật Thuế GTGT.

Theo đó, Dự thảo Luật tập trung sửa đổi ba nội dung chính, nhằm giải quyết triệt để các bất cập thực tiễn:

Một là, đưa lại nội dung đã được quy định từ năm 2014 về việc doanh nghiệp hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không phải tính thuế GTGT nhưng được khấu trừ thuế GTGT đầu vào khi bán sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường cho doanh nghiệp hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã khác.

Quy định này đã được thực hiện ổn định nhiều năm, bảo đảm không vi phạm nguyên tắc của thuế GTGT, đồng thời không làm ảnh hưởng đến số thu ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, sẽ góp phần làm giảm bớt gánh nặng về thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, đồng thời góp phần hỗ trợ hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản khi doanh nghiệp không phải ứng trước tiền để nộp thuế, sau đó lại làm thủ tục hoàn thuế, tránh lãng phí thời gian và chi phí cơ hội của doanh nghiệp.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình Dự án Luật. Ảnh: VPQH

Hai là, lược bỏ nội dung sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi, dược liệu thì áp dụng thuế suất GTGT theo mức thuế suất quy định cho sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản đang quy định tại khoản 5 điều 9 Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15.

Quy định này đảm bảo việc áp dụng thuế GTGT đồng bộ theo quy định của pháp luật về thức ăn chăn nuôi, bảo đảm bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, do thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế, còn thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước có thuế GTGT đầu vào 5%, nên phải tính vào chi phí, làm tăng giá bán. Qua đó, sẽ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh ngành nông nghiệp bị ảnh hưởng nhiều từ hệ quả của thiên tai, mưa lũ kéo dài - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay.

Ba là, lược bỏ quy định về điều kiện hoàn thuế là người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai nộp thuế. Khi sửa Luật vào năm 2024, quy định này được xác định là một trong những giải pháp về quản lý thuế nhằm phòng chống gian lận trong hoàn thuế trong khi chưa sửa đổi các quy định về quản lý thuế.

Tuy nhiên hiện nay, tại Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này, Chính phủ đã bổ sung các quy định nhằm quản lý thuế chặt chẽ hơn đối với người nộp thuế để đảm bảo thu đúng, thu đủ tiền thuế vào ngân sách nhà nước và quản lý chặt chẽ hơn trong hoàn thuế cũng như công tác kiểm tra người nộp thuế.

Do vậy, Chính phủ đề nghị không quy định nội dung này tại Luật Thuế GTGT và việc kiểm tra giám sát hoàn thuế được thực hiện thống nhất theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.

Làm rõ các rủi ro, gian lận và khoảng trống pháp lý

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày nêu rõ, nhiều ý kiến trong Ủy ban cho rằng, cần cân nhắc thận trọng về sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật tại Kỳ họp này.

Bởi, các quy định của Luật cũng như các văn bản hướng dẫn dưới Luật vừa được triển khai áp dụng chưa lâu, chưa đủ thời gian cần thiết để thực hiện tổng kết, đánh giá toàn diện đối với việc thực hiện Luật.

Nhiều ý kiến cho rằng, vướng mắc cơ bản vẫn là xuất phát từ vấn đề chậm trễ trong hoàn thuế GTGT. Vì vậy, cần xem xét, đánh giá kỹ đối với từng nội dung kiến nghị cụ thể của doanh nghiệp; cân nhắc nội dung nào cần thiết phải sửa trong Luật, nội dung nào do khâu tổ chức thực hiện, cần thiết phải sửa trong văn bản dưới Luật.

Đại biểu Lê Minh Nam phát biểu thảo luận ở Tổ sáng 08/12. Ảnh: VPQH

Đối với đề xuất của Chính phủ bỏ nội dung quy định về một trong những điều kiện để được hoàn thuế (tại điểm c khoản 9 Điều 15 Luật hiện hành) là: “Người bán đã kê khai, nộp thuế GTGT đối với hóa đơn đã xuất cho cơ sở kinh doanh đề nghị hoàn thuế”, ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh, thực hiện Quy định số 178-QĐ/TW, Ủy ban đề nghị không bỏ quy định này để bảo đảm phòng ngừa tiêu cực, gian lận hoàn thuế GTGT. Đồng thời đề nghị Chính phủ sớm có các biện pháp tháo gỡ vướng mắc về hoàn thuế cho các doanh nghiệp tuân thủ tốt bằng các phương án khác phù hợp hơn.

Theo Cơ quan thẩm tra, trước mắt, có thể sửa đổi quy định dưới luật về kỳ tính, nộp thuế để giải quyết sự bất hợp lý, lệch pha trong thời gian kê khai nộp thuế và hoàn thuế của các doanh nghiệp. Đồng thời, cần tạo cơ chế để doanh nghiệp có thể tra cứu thông tin về tình trạng tuân thủ thuế của bên bán.

Về lâu dài, cần thúc đẩy lộ trình thực hiện hoàn thuế tự động cho các doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ tốt, không có rủi ro như đang được dự kiến trong Dự thảo Luật Quản lý thuế.

Tuy nhiên, để tháo gỡ vướng mắc kịp thời cho doanh nghiệp và đang trong Kỳ họp thứ 10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội xem xét hồ sơ Dự án Luật tại Kỳ họp này. Trong trường hợp các nội dung sửa đổi luật này được Quốc hội thông qua, cơ quan thẩm tra đề nghị đánh giá kỹ, lường trước và làm rõ các rủi ro, gian lận và khoảng trống pháp lý cho cán bộ trong công tác hoàn thuế GTGT có thể xảy ra.

Thảo luận tại Tổ về nội dung này, đại biểu Lê Minh Nam (Đoàn TP. Cần Thơ) bày tỏ nhất trí việc sửa đổi Luật để tháo gỡ những điểm nghẽn trong hoàn thuế và góp phần khắc phục hậu quả bão lụt, sớm khôi phục các hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp; nhấn mạnh đây là yêu cầu bức thiết xuất phát từ thực tiễn nên cần xem xét, tháo gỡ kịp thời.

Đại biểu cho biết, sau phiên thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, Chính phủ đã có báo cáo tiếp thu và khẳng định đảm bảo các nội dung sửa đổi không làm phát sinh các bất cập, rủi ro theo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị Chính phủ lưu ý các vấn đề đã được Cơ quan thẩm tra đặt ra và kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để tổ chức thực hiện theo đúng tinh thần của Luật Quản lý thuế, đảm bảo giảm thiểu những bất cập, rủi ro trong quá trình tổ chức thực hiện.

Đại biểu Sùng A Lềnh (Đoàn Lào Cai) cho rằng, quy định tại điểm c, khoản 9, Điều 15 Luật hiện hành là bất cập lớn trong thực tiễn và thống nhất việc bãi bỏ quy định này.

“Doanh nghiệp xuất khẩu - người mua trong thực tiễn không có công cụ pháp lý, kỹ thuật, thời gian để kiểm tra việc tuân thủ thuế của bên bán, khiến họ phải chịu rủi ro về chậm trễ, hoặc bị từ chối hoàn thuế do lỗi của một chủ thể độc lập. Chính điều này làm kéo dài thời gian hoàn thuế, đọng vốn, gây áp lực tài chính nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng thanh khoản của doanh nghiệp”- đại biểu phân tích.

Để bảo đảm kiểm soát quyền lực, phòng, chống gian lận, đại biểu Sùng A Lềnh đề nghị cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: Xây dựng cơ chế kỹ thuật công khai giúp doanh nghiệp tra cứu tình trạng tuân thủ thuế của bên bán; đẩy nhanh quá trình hoàn thuế tự động cho doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ tốt; thực hiện hoàn thuế đúng thời hạn quy định./.

Đ. KHOA