Giải vô địch bóng đá châu Âu ra đời và phát triển như thế nào?

10 nhà vô địch

Trong 16 lần tổ chức giải vô địch bóng đá châu Âu, 35 đội tuyển đã vượt qua các vòng loại. 10 đội tuyển trong số đó đã giành chiến thắng trong giải đấu. Đức đã giành cúp vào các năm 1972, 1980 (cả hai lần với tư cách là Tây Đức) và 1996 (với tư cách là Cộng hòa Liên bang Đức thống nhất). Tây Ban Nha cũng vô địch số lần tương tự: Vào các năm 1964, 2008 và ở giải đấu tiếp theo vào năm 2012, họ là đội tuyển quốc gia duy nhất bảo vệ được danh hiệu của mình. Đội tuyển quốc gia hai lần vô địch châu Âu là Pháp (1984 và 2000) và Italy (1968 và 2020). Bồ Đào Nha (2016), Hy Lạp (2004), Đan Mạch (1992), Hà Lan (1988), Tiệp Khắc cũ (1976) và Liên Xô (1960) mỗi nước có một chiến thắng.

Chiếc cúp giải vô địch bóng đá châu Âu được nhiều đội tuyển quốc gia mong ước.

EURO diễn ra 4 năm một lần nên giải đấu luôn diễn ra vào giữa chu kỳ giải Vô địch bóng đá thế giới 4 năm một lần. Ngoại lệ duy nhất là EURO vừa qua bị hoãn lại một năm đến mùa hè năm 2020 do đại dịch Covid-19. Dù giải diễn ra vào năm 2021 nhưng vẫn giữ nguyên thương hiệu EURO 2020.

Từ Vương quốc Anh đến Trung Âu

Một số giải đấu bóng đá quốc tế đã tồn tại từ lâu ở châu Âu. Tại Quần đảo Anh, người Anh, người Scotland, người xứ Wales và người Ireland (hoặc người Bắc Ireland) thi đấu trong một giải đấu mang tên Giải vô địch sân nhà Anh. Giải vô địch này được thành lập vào năm 1884. Đây là giải đấu bóng đá quốc tế lâu đời nhất trên thế giới.

Ở lục địa châu Âu, Cúp quốc tế Trung Âu được tổ chức từ năm 1927 với sự tham gia của các đội tuyển quốc gia Áo, Hungary, Italy, Tiệp Khắc, Thụy Sĩ và Nam Tư.

Ý tưởng về một giải bóng đá xuyên châu Âu được đề xuất từ đầu năm 1927 bởi Henri Delaunay, Tổng thư ký Liên đoàn bóng đá Pháp. Tuy nhiên, giải vô địch bóng đá châu lục đầu tiên chỉ được tổ chức vào năm 1958, ba năm sau cái chết của huyền thoại bóng đá châu Âu Delaunay. Đây là một trong những lý do giải European Champions Cup được đặt theo tên ông. Tại giải đấu, tổng cộng có 17 đội tuyển quốc gia tham gia giải đấu nhưng không có một số tên tuổi lớn của bóng đá như Anh, Hà Lan, Tây Đức và Italy. Các liên đoàn bóng đá của các quốc gia này đã bỏ phiếu chống lại việc thành lập giải vô địch châu Âu. Các đội tham gia giải đấu lần đầu gặp nhau ở vòng 1/8 (và do số lượng 17 đội nên phải thi đấu vòng sơ loại), sau đó là ở vòng 1/4. Tất cả các trận đấu này diễn ra từ năm 1958 đến năm 1959 theo hệ thống thi đấu sân nhà và sân khách. Cuối cùng, 4 đội lọt vào chung kết được tham dự giải đấu chung kết ở Paris và Marseille.

Mặc dù châu Âu được coi là cái nôi của bóng đá nhưng hầu hết các châu lục khác đều có giải bóng đá vô địch từ lâu. Copa America của Nam Mỹ có từ năm 1916, Asian Cup được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1956 và Cúp bóng đá châu Phi lần đầu tiên vào năm 1957. Chỉ có Cúp vàng CONCACAF hay giải vô địch của các quốc gia Bắc Mỹ, Trung Mỹ và Caribe được thành lập sau đó, vào năm 1963.

Tại sao châu Âu phải đợi lâu mới có chức vô địch châu lục? Một trong những nguyên nhân chính nằm ở mối quan hệ rất phức tạp giữa các quốc gia châu Âu trong thời kỳ giữa hai cuộc chiến tranh và tất nhiên là sự hỗn loạn về tổ chức thời chiến (Liên đoàn bóng đá châu Âu-UEFA chỉ thành lập năm 1954), tình hình kinh tế tồi tệ của toàn châu Âu sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Do chiến tranh, những người giữ chức vô địch không muốn bắt tay vào dự án chung với các quốc gia của lục địa châu Âu. Vì vậy, việc hiện thực hóa ý tưởng một giải bóng đá chung cho khu vực của người Pháp liên tục bị trì hoãn.

Các đội tham dự EURO 2024.

Hai kỳ giải đầu tiên (1960, 1964) diễn ra dưới tên European Nations Cup. Năm 1968, giải đấu được đổi tên. Kể từ chức vô địch năm 1996, UEFA đã giới thiệu từ viết tắt tiếp thị "EURO". Tên chính thức của mỗi giải đấu kể từ đó là "UEFA EURO (năm)".

Bên cạnh tên gọi, hệ thống giải đấu và số lượng đội tuyển tham gia đã thay đổi trong suốt lịch sử. Từ năm 1960 đến năm 1976, vòng chung kết chỉ có 4 đội và chỉ gồm 2 trận bán kết, một trận chung kết và một trận tranh hạng ba. Kể từ năm 1980, vòng chung kết có 8 đội, và kể từ năm đó quy định nước chủ nhà tự động vượt qua vòng loại (trừ EURO 2020 do giải đấu diễn ra ở nhiều quốc gia).

EURO 1980 là lần đầu tiên thể thức này được thi đấu với các nhóm chính, cho đến thời điểm đó toàn bộ giải đấu chỉ diễn ra theo hình thức loại trực tiếp. Cùng năm đó, trận tranh hạng ba được diễn ra lần cuối cùng. Bốn năm sau, huy chương đồng lần đầu tiên được trao cho hai đội thua ở trận bán kết.

EURO 1996 là giải đầu tiên tăng lên 16 đội tham dự. Cho đến lúc đó, các đội tuyển quốc gia châu Âu đã dễ dàng giành quyền tham dự World Cup hơn, trong đó có 14 đội tuyển châu Âu tham dự từ năm 1982 đến năm 1990.

Kể từ năm 2016, số lượng đội tuyển tham gia vòng chung kết tăng lên 24 đội. Các đội thi đấu thông qua quy trình vòng loại.

PHƯƠNG LINH (theo flashscore.fr)