Giảm phát thải là xu thế 'không thể quay lưng'

Trong cuộc gặp mặt giữa Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) và Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) của 12 tỉnh, TP vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) tham gia Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030" mới đây, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã thông tin như trên.

Đề án phát triển bền vững một triệu ha lúa chất lượng cao được Thủ tướng phê duyệt cuối năm 2023. Mục tiêu chương trình đến năm 2025, 12 tỉnh thành trong vùng ĐBSCL trồng 180.000ha lúa phát thải thấp và thí điểm cấp tín chỉ carbon cho vùng đạt chuẩn. Năm 2030, vùng mở rộng thêm 820.000ha lúa phát thải carbon thấp...

Chương trình cũng đưa ra mục tiêu giảm 30% chi phí đầu vào, góp phần giảm chi phí sản xuất lúa cho các hộ nông dân khoảng 9.500 tỷ đồng; tỉ suất lợi nhuận của người trồng lúa tăng 50%; góp phần giảm 10% lượng khí nhà kính phát thải. Đề án đã được triển khai thí điểm 3 vụ sản xuất lúa liên tiếp tại Cần Thơ, Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang và Đồng Tháp.

Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, mô hình rộng 50ha thực hiện ở Hợp tác xã Tiến Thuận, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ, cho thấy nông dân giảm sử dụng lượng lúa giống từ 140kg xuống còn 60kg/ha, giảm lần bón phân từ 3-4 lần còn 2 lần mỗi vụ, giảm tối thiểu 20% lượng phân bón vô cơ, cây lúa ít bị ngã, giảm dịch bệnh và tổn thất sau thu hoạch...

Ngoài ra, lúa sau khi thu hoạch được bao tiêu với giá cao hơn 200-300 đồng/kg so với canh tác bình thường. Việc giảm lượng lúa giống còn 60kg/ha giúp tiết kiệm chi phí về giống 1,2 triệu đồng, phân bón giảm 0,7 triệu đồng; năng suất đạt từ 6,3-6,5 tấn mỗi ha so với 5,8-6,1 tấn mỗi ha ở cách làm truyền thống...

Đề án được kỳ vọng sẽ tạo ra cuộc "cách mạng" về sản xuất lúa gạo.

Bà Hà Thị Nga, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Ủy viên Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp khẳng định: "Đề án này rất có ý nghĩa. Đề án sẽ giúp sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL không còn manh mún, nhỏ lẻ nữa mà sẽ tập trung vùng rộng lớn phát triển đồng bộ. Bên cạnh đó, thực hiện thành công Đề án này còn giúp khai thác được chuỗi giá trị lúa gạo, trong đó có tận dụng được các phụ phẩm nông nghiệp.

Mục tiêu kép của Đề án này là giúp người nông dân giảm thiểu lượng khí nhà kính phát thải. Thực hành đúng, bà con có thể có thêm một nguồn thu nữa từ tín chỉ carbon. Điều này không chỉ giúp tăng thu nhập cho nông dân mà còn giúp gạo của Việt Nam có được sự ưu tiên hơn khi xuất khẩu ra các thị trường trên thế giới.

Việc thực hiện thành công Đề án này sẽ giúp nâng tầm lúa gạo của Việt Nam. Tuy nhiên, để đạt được kết quả, Bộ NN&PTNT, lãnh đạo 12 tỉnh, TP và các HTX, người nông dân cần có quyết tâm chính trị rất lớn bởi nông dân xưa nay vẫn quen với sản xuất truyền thống và đây là rào cản lớn nhất họ cần thay đổi.

Không chỉ lợi ích về kinh tế, theo ông Ong Quốc Cường, Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế cho biết: "Ở Đông Nam Á, lượng khí thải từ lúa cao hơn chăn nuôi hoặc các loại cây trồng khác. Canh tác lúa thải ra lượng khí mê-tan cao, chủ yếu là do phương pháp trồng lúa truyền thống, khi ruộng ngập nước giải phóng khí mê-tan và các khí nhà kính. Trong toàn bộ ngành Nông nghiệp, sản xuất lúa là ngành tiềm năng để giảm phát thải. 1ha lúa phát thải trung bình 12,7 tấn CO2 tương đương mỗi năm. Nếu làm tốt công nghệ canh tác phát thải thấp, ngành lúa Việt Nam có thể giảm từ 40% đến 65% lượng phát thải (65% tương đương 8,3 tấn CO2 tương đương/năm/ha)".

Ông Cường cũng nêu gợi ý về phương pháp tưới ngập khô xen kẽ, giúp giảm lượng phát thải trung bình đến 45%; trồng các giống lúa ngắn ngày có thể giúp giảm phát thải 7%; lượng rơm còn lại sau thu hoạch, nếu không đốt có thể giảm phát thải 15%. Nhấn mạnh khu vực ĐBSCL đang đứng trước thách thức rất lớn của biến đổi khí hậu, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, việc xây dựng Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao ở ĐBSCL đồng thời giải quyết hàng loạt vấn đề của ngành hàng lúa gạo như: Tổ chức lại sản xuất, tư duy canh tác, thị trường...

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng nhìn nhận thực tế, trong hàng chục năm qua, cấu trúc ngành lúa gạo ở ĐBSCL rất "mong manh", "rời rạc", thiếu sự liên kết... tất cả điều đó đề xuất phát từ tư duy manh mún, nhỏ lẻ, mùa vụ của người nông dân. Nếu Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao được thực hiện thành công ở ĐBSCL thì sẽ nhân rộng ra các vùng khác và có thể thực hiện tương tự đối với các ngành chăn nuôi, thủy sản… Người nông dân đóng vai trò nòng cốt trong thực hiện Đề án và tăng trưởng xanh, giảm phát thải là xu thế "không thể quay lưng được".

Thực tế cũng đã cho thấy, thời gian qua hạt gạo Việt Nam đã khẳng được được giá trị khi xuất khẩu và đang bứt tốc so với các quốc gia khác. Hiện nay, Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ đưa "thương lái" vào hệ thống ngành hàng lúa gạo. Theo Bộ trưởng, ngành hàng lúa gạo muốn bền vững phải có hệ sinh thái với sự tham gia của tất cả các bên: Nông dân, thương lái, doanh nghiệp, Nhà nước. Đặc biệt, lãnh đạo các địa phương phải coi đây là một cuộc "cách mạng" thì Đề án mới thành công được.

Trúc Linh