Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong trường học

Từ ngôi trường miền núi đến sân khấu Thủ đô

Một ngày cuối tháng 10/2025, giữa sân khấu lớn của Học viện Âm nhạc Việt Nam, các em học sinh Trường Tiểu học Ca Thành mộc mạc trong trang phục Dao Đỏ truyền thống, trên tay là chiếc chuông nhỏ, tạo nên một hình ảnh thật trong trẻo giữa không gian nghệ thuật hàn lâm. Bên các nghệ sĩ lớn và dàn nhạc giao hưởng chuyên nghiệp, tiết mục của các em trở thành điểm nhấn giàu bản sắc, âm hưởng vùng cao len vào lòng khán giả Thủ đô. Khán phòng như ngừng lại, tiếng chuông reo khẽ, tiếng vỗ tay vang lên thành nhịp và trên gương mặt thầy trò Ca Thành là niềm tự hào khó giấu. Hương sắc núi rừng được cất lên, giản dị mà đầy cuốn hút.

Em Triệu Hoàng Thúy Kiều, lớp 5A, một trong những học sinh tham gia biểu diễn, chia sẻ: Khi đứng trước sân khấu lớn, nhìn thấy nhiều nhạc cụ mà trước đây chỉ thấy trên tivi hay sách, báo, em run lắm. Nhưng khi bước ra sân khấu và được đón nhận bằng những tràng pháo tay, chúng em biết mình đã thành công. Em rất vui và tự hào vì đã mang hình ảnh dân tộc và điệu múa truyền thống đến với thủ đô.

Trường Tiểu học Ca Thành gìn giữ văn hóa, đưa bản sắc truyền thống vào trường học.

Theo cô Hoàng Thị Hường, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ca Thành, thành công của tiết mục biểu diễn tại Hà Nội là kết quả của một hành trình dài mà nhà trường kiên trì thực hiện. Đó chính là xây dựng một môi trường giáo dục vùng cao gìn giữ văn hóa, đưa bản sắc truyền thống vào đời sống học đường. Từ các buổi ngoại khóa đến tiết học đầu giờ, thầy cô luôn nỗ lực khơi dậy và bồi đắp niềm tự hào dân tộc cho học sinh. Mỗi điệu múa, câu hát, mỗi bộ trang phục truyền thống… trở thành một bài học sống động về cội nguồn. Văn hóa vượt khỏi câu chuyện trong sách và trở thành nền tảng, là niềm tự hào để những đứa trẻ vùng cao tự tin bước ra khỏi bản làng, mang theo di sản của dân tộc mình đến những không gian rộng mở hơn.

Món ăn dân tộc trở thành chủ đề ngoại khóa

Tại buổi ngoại khóa của Trường THPT Hòa An, cán bộ, giáo viên và học sinh có dịp tìm hiểu về ẩm thực truyền thống của đồng bào Mông qua phần trình bày của chị Dương Thị Hoa, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Hòa An, người dân tộc Mông ở xóm Ca Rài. Chị Hoa giới thiệu những món ăn đặc trưng và trực tiếp hướng dẫn các công đoạn chế biến mèn mén, món ăn gắn bó với đời sống của đồng bào qua nhiều thế hệ.

Chị Hoa chia sẻ: Khi nhận được lời mời tham gia chương trình, chị khá bất ngờ và vui mừng vì nhà trường lựa chọn món ăn truyền thống của dân tộc Mông để đưa vào hoạt động trải nghiệm của học sinh. Trong các công đoạn nấu mèn mén, hấp ngô là bước quan trọng nhất, đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm để giữ trọn hương vị tự nhiên của ngô. Ngay trên sân khấu nhà trường, từng thao tác được thực hành minh họa, giúp học sinh hiểu thêm về nguồn gốc, ý nghĩa và giá trị văn hóa của món ăn tưởng như giản dị nhưng chứa đựng nhiều câu chuyện đời sống của cộng đồng.

Là người con của đồng bào Mông nhưng trước đây chỉ quan sát mà chưa từng thực sự vào bếp chế biến, em Vương Thị Minh Nguyệt, lớp 11A4, hào hứng khi chủ đề ngoại khóa gắn với chính món ăn của dân tộc mình. Em mạnh dạn chia sẻ những điều thú vị về mèn mén với bạn bè, coi đây là dịp để hiểu sâu hơn về văn hóa của cộng đồng.

Trường THPT Hòa An ngoại khóa giới thiệu về món mèn mén và những câu chuyện về đời sống của cộng đồng dân tộc Mông.

Đây là một trong những hoạt động giúp mở rộng hiểu biết của học sinh về nét văn hóa truyền thống của các dân tộc. Năm 2024, nhà trường từng tạo dấu ấn với chương trình ngoại khóa trải nghiệm nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Tày, Nùng. Không chỉ dừng ở những buổi trải nghiệm thực hành, thầy và trò Trường THPT Hòa An chú trọng lồng ghép giáo dục văn hóa truyền thống trong nhiều hoạt động giáo dục, góp phần bồi đắp tình yêu, lòng tự tôn và niềm tự hào về bản sắc dân tộc cho học sinh.

Gìn giữ nét đẹp trang phục dân tộc trong các trường phổ thông dân tộc nội trú

Đối với các trường thuộc hệ thống phổ thông dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh, trang phục truyền thống không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn trở thành quy định bắt buộc đối với mỗi học sinh. Vào sáng thứ Hai đầu tuần, trong các ngày lễ hay sự kiện quan trọng, các em mặc bộ trang phục của dân tộc mình, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu ngay trong không gian trường học. Từ đó, bản sắc văn hóa được gìn giữ không phải bằng những khẩu hiệu mà bằng chính đời sống hằng ngày của học sinh.

Việc tuyên truyền, giáo dục văn hóa truyền thống được các trường triển khai thường xuyên thông qua sinh hoạt dưới cờ, hoạt động ngoại khóa và các chuyên đề tìm hiểu di sản. Nhiều trường xây dựng phòng truyền thống gắn với lịch sử địa phương và đặc trưng văn hóa từng dân tộc, trở thành không gian học tập trực quan, giúp học sinh hiểu rõ hơn về cội nguồn của mình.

Song song với đó, các trường thành lập nhiều câu lạc bộ năng khiếu như hát Then - đàn tính, khèn Mông, múa dân tộc…, tạo môi trường để học sinh rèn luyện và phát huy năng khiếu nghệ thuật. Theo cô Lý Thị Hiền, Bí thư Đoàn Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh, nhà trường thường xuyên mời nghệ nhân đến truyền dạy dân ca, dân nhạc, đồng thời tổ chức các trò chơi dân gian vào những dịp đặc biệt, giúp học sinh không chỉ tiếp cận di sản một cách sống động mà còn nuôi dưỡng niềm tự hào, tình yêu đối với văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Giáo dục văn hóa dân tộc trong trường học không chỉ là việc truyền đạt kiến thức mà còn là quá trình nuôi dưỡng tình yêu, niềm tự hào và ý thức bảo tồn văn hóa trong mỗi học sinh. Trang bị kiến thức gắn công tác giáo dục, gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường giúp các học sinh nâng cao nhận thức, tự hào và trân trọng những nét đẹp văn hóa truyền thống, tạo động lực thôi thúc các em không ngừng học tập, có trách nhiệm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

P.V