Giáo dục nghề nghiệp 'loay hoay' giữa muôn vàn khó khăn (Bài 2): Khắc phục tình trạng 'ăn đong' giáo viên dạy nghề

Trung tâm GDNN-GDTX huyện Như Xuân trong giờ học lý thuyết. Ảnh: P.V

Vắng bóng giáo viên dạy nghề

Trung tâm GDNN - Giáo dục thường xuyên (GDTX) huyện Như Xuân đang đối mặt với tình trạng thiếu giáo viên dạy nghề nghiêm trọng. Hiện tại, trung tâm có 9 cán bộ, giáo viên, nhân viên, nhưng chỉ có duy nhất một giáo viên dạy nghề chuyên ngành thú y. Trong khi đó, nhu cầu học nghề của học viên rất đa dạng với các ngành nghề như: vi tính văn phòng, may công nghiệp, nuôi và phòng trị bệnh cho gia súc, gia cầm, hay chăm sóc sắc đẹp. Trước thực trạng thiếu hụt này, trung tâm buộc phải hợp đồng với giáo viên từ các trường trung cấp nghề và trung tâm GDNN-GDTX khác trong tỉnh. Tuy nhiên, giải pháp này chỉ mang tính tạm thời và chưa thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu đào tạo.

Bà Vi Thị Lan, Phó Giám đốc Trung tâm GDNN-GDTX Như Xuân, chia sẻ: “Tình trạng thiếu giáo viên dạy nghề đã kéo dài nhiều năm nay. Khó khăn lớn nhất là các giáo viên dạy nghề ở xa, kinh phí giảng dạy lại trả theo quy định của Nhà nước. Hơn nữa, do đặc thù đào tạo nghề, giáo viên không chỉ giảng dạy tại trường mà còn phải đến tận các thôn, bản để hướng dẫn người dân. Đối với các thôn gần trung tâm xã thì còn dễ, nhưng với các thôn ở xa, việc đi lại, ăn ở rất khó khăn, vất vả. Điều này khiến không phải ai cũng sẵn sàng tham gia giảng dạy và không phải lúc nào cũng có đủ giáo viên dạy nghề”.

Không chỉ gặp khó khăn trong việc tuyển giáo viên dạy nghề, trung tâm còn thiếu giáo viên dạy văn hóa. Do số lượng giáo viên ít, huyện phải điều động giáo viên THCS lên dạy tại trung tâm theo mô hình liên trường. Tuy nhiên, điều này tạo ra áp lực lớn khi giáo viên phải đảm nhiệm giảng dạy cả cấp 2 lẫn cấp 3. Một số môn học như Vật lý, Ngữ văn, Địa lý, Hóa học lớp 12 đang thiếu giáo viên trầm trọng. Ban giám đốc trung tâm thậm chí phải trực tiếp đứng lớp để đảm bảo chương trình học không bị gián đoạn. Lý giải về tình trạng này Phó Giám đốc Vi Thị Lan giãi bày: “Theo định biên, Trung tâm GDNN-GDTX Như Xuân được giao 14 cán bộ, giáo viên, nhân viên, nhưng hiện tại vẫn thiếu đến 5 người. Với tổng số 376 học sinh đang theo học, giáo viên phải giảng dạy với cường độ cao. Đặc biệt, Chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm 2018 khiến số tiết học tăng lên (2 tiết/tuần), đồng nghĩa với việc giáo viên phải dạy từ 10 lớp trở lên, dẫn đến tình trạng quá tải. Một số giáo viên phải dạy cả hai ca sáng - chiều để đáp ứng nhu cầu giảng dạy. Chúng tôi đã nhiều lần đề xuất lên cấp trên về tình trạng thiếu giáo viên nhưng đến nay vẫn chưa có hướng giải quyết cụ thể”.

Ngoài Trung tâm GDNN-GDTX huyện Như Xuân, hiện một số trung tâm sau khi sáp nhập vẫn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu giáo viên dạy nghề nghiêm trọng. Cụ thể, tại các trung tâm như Vĩnh Lộc, Sầm Sơn, Nghi Sơn, tình trạng thiếu giáo viên dạy nghề vẫn chưa được giải quyết. Điều này dẫn đến việc gián đoạn các khóa học, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch đào tạo và khả năng đáp ứng nhu cầu của người học.

Ngoài ra, một số trung tâm khác như Cẩm Thủy, Như Xuân, Quan Hóa, Quan Sơn chỉ có duy nhất 1 giáo viên dạy nghề, không đủ để đảm bảo chương trình đào tạo đa dạng và đồng bộ. Với số lượng học sinh ngày càng đông, việc chỉ có 1 giáo viên cho mỗi cơ sở là điều không thể đáp ứng đầy đủ yêu cầu giảng dạy chất lượng.

Cần chính sách tốt hơn

Theo số liệu khảo sát, hiện toàn tỉnh có 24 trung tâm GDNN-GDTX với tổng số cán bộ quản lý, giáo viên là 500 người, trong đó, giáo viên dạy nghề là 59 người. Có thể nói, với số lượng giáo viên dạy nghề ít ỏi đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giảng dạy tại các trung tâm.

Một số cán bộ lãnh đạo trung tâm GDNN-GDTX cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu hụt giáo viên dạy nghề là do chính sách đãi ngộ chưa hợp lý đối với đội ngũ giáo viên dạy nghề. Mức lương và phúc lợi của giáo viên dạy nghề hiện nay còn thấp, không đủ để thu hút và giữ chân các giáo viên có trình độ cao, đặc biệt là trong bối cảnh nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn đang ngày càng thiếu hụt. Bên cạnh đó, sự thiếu hụt cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy cũng khiến các giáo viên không thể thực hiện công việc giảng dạy hiệu quả. Việc không đủ phòng học, thiết bị chuyên dụng cho các ngành nghề đặc thù càng khiến giáo viên khó có thể truyền đạt kiến thức cho học viên một cách tốt nhất. Thêm vào đó, công tác tuyển dụng và đào tạo giáo viên dạy nghề cũng gặp nhiều khó khăn. Các chương trình đào tạo giáo viên dạy nghề chưa đủ mạnh và không được cập nhật kịp thời với nhu cầu thực tế của các ngành nghề. Điều này khiến số lượng giáo viên được đào tạo không đáp ứng được yêu cầu về chất lượng và số lượng.

Tình trạng thiếu giáo viên dạy nghề đang là một nghịch lý khi mà nhu cầu lao động có tay nghề cao đang ngày một tăng. Để giải quyết vấn đề này, ngày 6/2/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã ký Quyết định số 247/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng GDNN đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Một trong những nhiệm vụ của kế hoạch này là yêu cầu bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh đối với nhà giáo, nghệ nhân, chuyên gia, người dạy nghề; thu hút, tuyển dụng cán bộ quản lý Nhà nước về GDNN và cán bộ quản lý cơ sở GDNN, chú trọng phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý về GDNN ở vùng đặc biệt khó khăn; hoàn thiện chính sách đối với cơ sở GDNN đào tạo nghề cho các đối tượng đặc thù và lĩnh vực, ngành, nghề đặc thù.

Theo một số chuyên gia trong lĩnh vực GDNN, đội ngũ giáo viên của các cơ sở GDNN đảm nhiệm cả giảng dạy lý thuyết và thực hành nên hàng năm cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng để cập nhật kiến thức, nâng cao tay nghề. Bên cạnh đó, cần cải thiện chế độ đãi ngộ và tăng mức lương phù hợp với trình độ chuyên môn, tạo động lực để giáo viên nâng cao tay nghề và đáp ứng tốt hơn nhu cầu đào tạo. Khi thu nhập ổn định, thầy cô sẽ yên tâm gắn bó với nghề, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Với các nghề đặc thù như cơ khí, hàn, điện, xây dựng... cần có chế độ phụ cấp trách nhiệm cao hơn để bù đắp rủi ro và áp lực trong công việc. Giáo viên dạy nghề ở vùng sâu, vùng xa cũng cần có chế độ đặc biệt để thu hút và giữ chân nhân lực. Đặc biệt, các trường nghề cần đa dạng hóa các hình thức đào tạo, bồi dưỡng; biên soạn tài liệu, chương trình bồi dưỡng phù hợp. Tạo điều kiện để giáo viên tham gia các đợt hội giảng GDNN. Các trường cũng cần hợp tác tốt với các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp công nghệ cao có các dây chuyền sản xuất hiện đại, để giáo viên thường xuyên cập nhật, tiếp cận khoa học, công nghệ mới... Khi có chính sách đãi ngộ thỏa đáng, hy vọng các trường nghề sẽ không còn phải loay hoay tuyển dụng, giữ chân giáo viên như hiện nay.

Nhóm PV

Bài cuối: Giáo dục nghề nghiệp và bài toán thích ứng với thị trường lao động