Giao tranh ở Syria leo thang, Israel đối mặt lựa chọn khó khăn tại biên giới

Người Druze ở Israel biểu tình phản đối làn sóng bạo lực Hồi giáo ở Syia. Ảnh: cảnh sát Israel

Israel đã chọn cách can thiệp nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công vào người Druze, điều này khiến một số nước trong khu vực lên án và làm dấy lên những lo ngại vượt khỏi phạm vi Syria.

Cuộc xung đột tại Sweida vốn đã được dự báo từ trước, đây là lần thứ ba kể từ khi chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad sụp đổ, xảy ra các cuộc đụng độ kiểu này. Nguyên nhân rất phức tạp, nhưng thường bắt đầu từ mâu thuẫn địa phương giữa các nhóm vũ trang Druze với những nhóm khác như các bộ lạc Bedouin, dẫn đến sự can thiệp từ Chính phủ lâm thời Syria.

Chính quyền Damascus không muốn có một khu vực Druze tự trị có lực lượng vũ trang tại miền Nam Syria, trong khi người Druze lại coi đó là sự đàn áp. Nhiều người Hồi giáo Sunni ủng hộ chính quyền cũng xem cộng đồng Druze là mối đe dọa cho sự ổn định tại khu vực. Các phần tử cực đoan lợi dụng điều này để kích động thêm.

Israel đã nhiều lần tuyên bố sẽ hỗ trợ cộng đồng Druze, nhưng thực tế triển khai điều đó lại vô cùng phức tạp. Tại Israel, người Druze đã tổ chức các cuộc biểu tình, thậm chí một số người đã tìm cách vượt biên sang Syria. Trong đêm và rạng sáng 16/7, có những cảnh tượng cho thấy nhiều người Druze vượt qua biên giới giữa hai nước.

Điều này đã khiến tình hình tại biên giới thêm căng thẳng. Israel buộc phải tăng cường các đơn vị Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) dọc biên giới. Kể từ khi chế độ của ông Assad sụp đổ, lực lượng Israel đã nhiều lần hoạt động bên trong lãnh thổ Syria, đặc biệt là tại khu vực núi Hermon và vùng đệm, dẫn đến tiếp xúc trực tiếp với dân thường Syria. IDF cũng từng thực hiện ít nhất hai cuộc đột kích nhằm vào các nhóm vũ trang được Iran hậu thuẫn gần biên giới.

Tất cả những điều này cho thấy nguy cơ lan rộng của cuộc xung đột là hoàn toàn có thật. Trong hơn một thập kỷ kể từ khi cuộc chiến Syria bắt đầu năm 2011, Israel đã cố gắng kiểm soát xung đột tại khu vực biên giới. Tuy nhiên, vẫn có những vụ đụng độ như vào năm 2015 khi một nhóm người Druze tấn công hai người Syria bị thương đang được đưa tới bệnh viện.

Người Druze tin rằng hai người Syria này là phần tử cực đoan. Khi đó, Israel vẫn đang hỗ trợ y tế cho người Syria dọc biên giới.

Tại cao nguyên Golan, nơi có nhiều người Druze là công dân Israel (nhưng vẫn giữ quốc tịch Syria), họ luôn theo sát tình hình của đồng bào phía bên kia biên giới. Tại thị trấn Majdal Shams, người dân có thể nhìn thấy làng Khader – nơi có đông người Druze sinh sống – nằm trong lãnh thổ Syria.

Khi lực lượng nổi dậy Syria đe dọa Khader vào năm 2014-2015, cộng đồng Druze ở Golan đã rất lo lắng. Trong nội chiến, phần lớn người Druze tại Syria ủng hộ chính quyền Assad, nhưng sau khi chính quyền suy yếu, họ bắt đầu đòi hỏi quyền tự trị nhiều hơn. Israel tỏ ra ủng hộ yêu cầu này.

Một yếu tố khác khiến tình hình leo thang là việc Israel đe dọa nhắm vào Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa. Phía Mỹ muốn ngăn chặn điều này và Đặc phái viên Tom Barrack đã ra tuyên bố kêu gọi kiềm chế. Tuy nhiên, lời kêu gọi đơn thuần không đủ để hạ nhiệt.

Bên cạnh đó, hình ảnh người Druze từ Israel tìm cách vượt biên sang Syria có thể châm ngòi thêm các cuộc đối đầu. IDF cho biết đã phát hiện hàng chục người khả nghi đang cố xâm nhập lãnh thổ Israel từ khu vực Hader, Syria. IDF và cảnh sát biên phòng Israel đang triển khai biện pháp ngăn chặn và giải tán đám đông.

Đồng thời, nhiều dân thường Israel cũng vượt hàng rào biên giới vào Syria tại khu vực Majdal Shams. Lực lượng IDF đang hoạt động để đưa họ trở lại an toàn. Đây là hành vi phạm pháp nghiêm trọng, đe dọa đến an toàn công cộng và cả binh sĩ IDF.

Vấn đề lớn với Israel là lựa chọn giữa leo thang căng thẳng hay tìm cách xuống thang. Tuy nhiên, giới lãnh đạo Israel có vẻ nghiêng về phương án tăng cường hành động quân sự. Câu hỏi đặt ra là liệu các cuộc không kích có thể giải quyết triệt để tình hình tại Sweida hay không.

Việc để người Druze vượt biên không phải là giải pháp bền vững. Biên giới hỗn loạn không phục vụ lợi ích của bất kỳ bên nào.

Israel muốn miền Nam Syria được phi quân sự hóa. Điều này tạo ra khoảng trống quyền lực, khiến các nhóm vũ trang như dân quân Druze tại Sweida nổi lên mạnh mẽ.

Chính phủ lâm thòi Syria phải dựa vào lực lượng của chính mình để đối phó với người Druze, nhưng các lực lượng đó thực chất cũng không hơn gì các nhóm dân quân vũ trang. Quân đội Syria hiện tại chỉ là cái vỏ rỗng – thiếu huấn luyện và tổ chức – buộc họ phải huy động dân quân tự phát. Những người này có thể không được đào tạo đầy đủ, thậm chí có liên hệ với các nhóm cực đoan, từ đó tạo thành vòng xoáy bạo lực.

Người Druze lo sợ bị tấn công bởi các phần tử cực đoan nên tổ chức các cuộc phục kích chống lại lực lượng chính phủ. Israel sau đó không kích, và vòng lặp cứ tiếp tục.

Sau 4 ngày đụng độ dữ dội, Syria hiện đứng trước ngã rẽ ở Sweida: hoặc kiềm chế bạo lực và tìm giải pháp chính trị, hoặc để khủng hoảng tiếp tục lan rộng.

Thanh Bình (Phóng viên TTXVN tại Israel)