Gìn giữ 'cây thần linh' trên đỉnh Bidoup - Núi Bà

Xuất phát từ Trạm Kiểm lâm K'long K'lanh (xã Đạ Chais, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng), dọc theo Quốc lộ 27C hướng về khu vực giáp ranh tỉnh Khánh Hòa, người đi đường rất dễ nhận thấy những cây cao lớn, đường kính 15-20 m, vượt khỏi tán rừng xanh. Quấn quanh những "cụ" cây này là dây leo, rong rêu chằng chịt.

Sống cả ngàn năm

Anh Phạm Đờ Ni, Phó trưởng Trạm Kiểm lâm K'long K'lanh, chỉ lên những tán cây và nói với chúng tôi đó là thông 2 lá dẹt của Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà, có tuổi đời ít nhất 700 đến hơn 1.000 năm. Cây luôn vươn ra khỏi tán rừng 5-10 m để đón nắng nên nhìn là thấy ngay.

"Người dân địa phương, đặc biệt là người đồng bào K'Ho ở quanh vườn quốc gia, luôn tôn kính những cây thông này, gọi đó là cây thần linh" - anh Ni tiết lộ.

Cây thông 2 lá dẹt trong Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà

Vào cửa rừng, anh Ni và đoàn cán bộ kiểm lâm dẫn chúng tôi vào một cụm cây thông 2 lá dẹt, cao khoảng 30 m, thân bao phủ một lớp xanh của rong rêu. Bộ rễ cây bò từ đất nổi lên với đường kính khoảng 15 m như những thân rắn khổng lồ; quanh gốc là một lớp dày lá cây, gỗ mục.

Cán bộ kiểm lâm giải thích thường nhìn vào bộ rễ cây đường kính bao nhiêu thì tán cây rộng bấy nhiêu. Lớp mùn dưới gốc, "lớp áo" rong rêu giúp giữ được nước và độ ẩm cho cây.

Ba cán bộ kiểm lâm nắm tay nhau bao quanh gốc thông, cho thấy đường kính cây khoảng 1,5-2 m. Thân cây cao vút, thẳng tắp. Chỉ vào một cây thông 2 lá dẹt cách đó khoảng 10 m, thân khổng lồ xù xì, lòng thòng những sợi dây leo to bằng chân người, anh Ni cho hay những cây này dù không to lớn như các loài cây khác nhưng theo ước tính, chúng đã sống cả ngàn năm.

Trong đoàn vào rừng có anh Du Na, người K'Ho Cil, vốn nhận khoán bảo vệ rừng; ngụ xã Đạ Chais, huyện Lạc Dương. Du Na cho biết dân địa phương gọi những cây thông 2 lá dẹt này là "rế", tức "cây thần linh" hoặc "cây thiêng liêng" của cộng đồng.

Thân những “cây thần linh” có đường kính khoảng 1,5-2 m

Anh Du Na kể các già làng truyền miệng rằng những gốc thông 2 lá dẹt ngàn năm tuổi là nơi cư ngụ của các vị thần, không ai được phép xâm phạm. Ai có ý định xấu, xâm phạm nơi ở của các vị thần "sẽ bị trách phạt, lâm bệnh mà qua đời".

"Ai thành tâm tôn kính, bảo vệ cây sẽ được ban nhiều phước lành. Chúng tôi khi đi tuần tra bảo vệ rừng, mỗi khi gặp "cây thần linh" đều ôm gốc, hôn thân và gửi vào cây những lời cầu nguyện cho gia đình mạnh khỏe, tránh được điều xấu, nhận được may mắn" - Du Na chia sẻ.

Cây thông 2 lá dẹt gần đó có nốt u sần khá lạ, giống như mặt một con khỉ lớn hoặc sư tử. Chia sẻ điều đó với đoàn vào rừng, mọi người cho biết đó là điều tự nhiên, khi lớn cây nào cũng thường có. Ai tin vào sự thiêng liêng của rừng già cũng có thể coi đó là "mắt rừng" hay "thần rừng" để bảo vệ rừng xanh khỏi những kẻ có ý đồ xâm phạm.

Với những cây thông 2 lá dẹt ngàn năm tuổi xuất hiện một số biểu hiện của bệnh như mục thân, lực lượng kiểm lâm và người dân luôn quan tâm, theo dõi để chăm sóc báu vật của cộng đồng.

Những tán "cây thần linh" này vừa là địa điểm dừng chân vừa như một cột mốc định vị của lực lượng kiểm lâm trong lúc tuần tra, bảo vệ rừng thuộc Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà.

Tại Lâm Đồng, thông 2 lá dẹt được ghi nhận nhiều nhất ở Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà với 2 quần thể lớn. Trong đó, khu vực rừng Cổng Trời (huyện Đam Rông) và khu vực rừng ở huyện Lạc Dương do Trạm Kiểm lâm Hòn Giao quản lý.

Anh Du Na ôm “cây thần linh” cầu nguyện sức khỏe và may mắn cho gia đình mình trong một chuyến đi rừng.

Ăn ngủ với rừng

Rời những "cây thần linh", chúng tôi tiếp tục vào sâu trong rừng, đến một con suối nước trong vắt, chảy róc rách xuyên Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà.

Trong lúc mọi người rửa mặt, anh Păng Tiang Min (cán bộ Trạm Kiểm lâm Hòn Giao, thuộc Hạt Kiểm lâm Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà) giới thiệu các loại rau dại mà lực lượng kiểm lâm có thể vừa đi vừa hái, để dành cho những buổi cơm giữa rừng, lúc đi tuần tra.

"Tuần tra rừng gần thì sáng đi tối về, xa thì có khi cả đoàn phải đi 4-5 ngày nên ăn ngủ luôn trong rừng. Tuần tra xa thì chỉ cần mang theo gạo, muối, cá khô, còn rau thì có thể hái trên đường đi. Lá nào ăn được, lá nào không ăn được, anh em kiểm lâm đều thuộc như lòng bàn tay" - anh Min tự tin.

Chiều mùng 1 Tết Ất Tỵ vừa rồi, trong cuộc nói chuyện với phóng viên, anh Phạm Đờ Ni cho biết hôm ấy là ngày Tết nhưng cũng là lúc anh chuẩn bị hành trang trở lại Trạm Kiểm lâm K'long K'lanh để tiếp tục công việc bảo vệ rừng. Cứ như thế, 17 năm qua, anh cùng các nhân viên kiểm lâm đều ăn Tết vội vã. Khi nhiều gia đình sum vầy là lúc lực lượng kiểm lâm chia tay người thân để vào rừng làm nhiệm vụ.

Anh Phạm Đờ Ni (góc trái) và anh Păng Tiang Min cùng cán bộ kiểm lâm rửa mặt bên con suối.

"Do công việc đòi hỏi như vậy nên mình phải cố gắng. Ngày Tết, những kẻ xấu sẽ nghĩ rằng ai cũng vui chơi mà lơ là, vì vậy mà phải càng tuần tra bảo vệ rừng nhiều hơn. Cũng may là gia đình luôn thông cảm, động viên để mình làm tốt công việc" - anh Ni thổ lộ.

Trong dịp vào Vườn Quốc gia Cát Tiên tìm hiểu về 3 dự án thủy điện Đắk R'lấp 1, 2, 3 vào tháng 11-2023, chúng tôi cũng từng tiếp xúc nhân viên kiểm lâm khu vực này, nghe được câu chuyện không biết nên buồn hay vui. Chuyện là trạm kiểm lâm ở đây từng nhận một bạn trẻ vào học việc. Những ngày đầu, người này không quen đi rừng nên về mệt rã rời. Thương tình, cả trạm cho anh ở lại trạm nấu ăn trong lúc mọi người đi tuần tra.

Khi họ về, cơm nước đâu không thấy, bạn trẻ học việc cũng biến mất. Mọi người chỉ tìm được một vỏ thùng giấy carton viết mấy chữ, đại ý anh ta thấy công việc kiểm lâm nhọc nhằn quá, chịu không nổi nên đã bỏ về, mong mọi người thông cảm và... khỏi phải đi tìm!

Có những cuộc tuần tra, trời đêm ở núi cao, rừng sâu lạnh không ngủ được, rắn rít sâu bọ cắn lúc nào không biết. Ni kể có vài đợt tuần tra, anh em không may trượt chân té ngã. Nhẹ thì xây xước thân thể, có thể sơ cứu, băng bó lại rồi đi tiếp. Nặng thì anh em phải tìm cách cõng ra khỏi rừng để đưa vào bệnh viện chữa trị. Những nguy hiểm rình rập trong rừng, không phải ai cũng biết.

Nghĩ về những chuyện này, anh Păng Tiang Min cho rằng kiểm lâm là việc thầm lặng, nơi ở tách biệt, những cực nhọc không phải ai cũng thấy. "Để làm được và gắn bó với việc bảo vệ rừng, chúng tôi vừa phải cố gắng vừa phải vượt qua những lúc khó khăn để tiếp tục" - canh bày tỏ.

Lực lượng tuần tra rừng nghỉ chân bên con suối

Anh Min quê ở huyện Đơn Dương, chỉ cách trạm kiểm lâm mình làm việc khoảng 100 km, nhưng 2 tuần mới về thăm nhà một lần. Ngày lễ, Tết, anh phải sắp xếp nghỉ sớm hơn hoặc muộn hơn, tùy theo sự phân công tuần tra bảo vệ rừng.

Cũng giống anh Ni hoặc những nhân viên kiểm lâm khác, nhiều năm rồi, anh Min đều ăn Tết ở trong rừng, vừa ngăn chặn kẻ xấu xâm phạm vừa phòng chống cháy rừng. Dù dịp Tết hay ngày thường, rừng vẫn xanh mướt, kẻ xấu không xâm nhập phá hoại là anh em kiểm lâm đều vui mừng.

"Có nhiều năm, Tết đến, anh em đi tuần tra rừng xong về tới trạm kiểm lâm là hết Tết luôn" - anh Min nêu thực trạng.

Nốt u sần lớn của “cây thần linh” nhìn giống mặt chú khỉ lớn hoặc sư tử

Bài và ảnh: Lê Giang