Gìn giữ mạch nguồn di sản giữa lòng phố cổ Hà Nội
Tọa đàm khoa học 'Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên với tín ngưỡng thờ Đức Huyền Thiên Chân Vũ' là dịp để các học giả nhìn lại nguồn gốc, giá trị và sự tiếp biến của tín ngưỡng Huyền Thiên Chân Vũ trong văn hóa Việt Nam.
Hướng tới kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2005 – 23/11/2025), sáng 26/10 tại Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên (số 7 Hàng Vải, phường Hoàn Kiếm, Hà Nội), Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố Cổ Hà Nội phối hợp với Tiểu ban Quản lý di tích Đình Đông Thành đã tổ chức tọa đàm khoa học “Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên với tín ngưỡng thờ Đức Huyền Thiên Chân Vũ”.
Sự kiện quy tụ nhiều giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu uy tín trong lĩnh vực Hán Nôm, lịch sử và di sản văn hóa như GS.TS. Đinh Khắc Thuân (Viện Trần Nhân Tông), PGS.TS. Nguyễn Tá Nhí (Viện Nghiên cứu Hán Nôm), TS. Đinh Thanh Hiếu, TS. Lê Phương Duy, Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ, Nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Dũng (Cục Di sản Văn hóa – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cùng đại diện địa phương là ông Nguyễn Đức Tiến – Trưởng Tiểu ban Quản lý di tích, kiêm Thủ từ Đình Đông Thành.
Buổi tọa đàm diễn ra trong không khí trang nghiêm, là dịp để các học giả nhìn nhận lại nguồn gốc, giá trị và sự tiếp biến của tín ngưỡng Huyền Thiên Chân Vũ trong văn hóa Việt Nam, đồng thời làm rõ vai trò đặc biệt của Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên trong dòng chảy văn hóa đô thị Thăng Long – Hà Nội.
Từ các tham luận được trình bày, nhiều học giả thống nhất rằng tín ngưỡng thờ Huyền Thiên Chân Vũ bắt nguồn từ quan niệm tôn sùng các vì sao trong văn hóa cổ đại Trung Hoa, được hình tượng hóa thành vị thần trấn giữ phương Bắc, biểu trưng cho sức mạnh của nước – hành Thủy – và sự thanh lọc, trừ tà. Khi du nhập vào Việt Nam, tín ngưỡng này được tiếp nhận và Việt hóa, đặc biệt từ thời Lý, gắn liền với huyền tích thần Chân Vũ trấn giữ kinh thành Thăng Long, bảo vệ quốc thái dân an.
Tọa đàm khoa học “Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên với tín ngưỡng thờ Đức Huyền Thiên Chân Vũ”.
Sự quan tâm của các triều đại phong kiến qua việc xây dựng quán thờ, ban sắc phong, sáng tác văn chương, tổ chức tế lễ đã giúp tín ngưỡng này hòa nhập sâu sắc vào đời sống tinh thần người Việt. GS.TS. Đinh Khắc Thuân cho rằng, đây là một trong những tín ngưỡng thể hiện rõ tư tưởng dung hòa giữa đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, tạo nên sức sống bền vững của văn hóa Việt qua các thời kỳ.
Trong khi đó, PGS.TS. Nguyễn Tá Nhí (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) đã phân tích hàng loạt văn bản cổ cho thấy sự lan tỏa và biến đổi linh hoạt của tín ngưỡng Huyền Thiên Chân Vũ, từ cung đình đến dân gian, phản ánh mối giao thoa văn hóa Việt – Trung nhưng vẫn mang sắc thái riêng biệt của người Việt trong việc tôn vinh các vị thần bảo hộ quốc gia.
Đối với Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên, các nhà nghiên cứu đánh giá đây là một di tích đặc biệt hiếm hoi còn lưu giữ được hệ thống tư liệu Hán Nôm, sắc phong và văn bản hành chính cổ có giá trị cao. Di tích thờ song song Huyền Thiên Chân Vũ Thượng Đế và Đương cảnh Thành hoàng, thể hiện sự hòa hợp giữa tín ngưỡng Đạo giáo và tín ngưỡng Thành hoàng – một nét đặc trưng của văn hóa Thăng Long.
Phát biểu tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Đức Tiến – Trưởng Tiểu ban Quản lý di tích, kiêm Thủ từ Đình Đông Thành – chia sẻ: “Đình Đông Thành không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, mà còn là không gian văn hóa sống của cộng đồng phố cổ. Chúng tôi mong muốn những giá trị tâm linh, đạo đức và nhân văn nơi đây sẽ tiếp tục được lan tỏa trong đời sống hôm nay”.
Ông Nguyễn Đức Tiến, trưởng tiểu ban quản lý di tích- kiêm thủ từ Đình Đông Thành- 7 Hàng Vải, Hà Nội phát biểu tại tọa đàm
Đại diện Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố Cổ Hà Nội khẳng định: Buổi tọa đàm không chỉ là sự kiện khoa học mà còn là hành động thiết thực nhằm kết nối nghiên cứu – quản lý – cộng đồng, hướng tới mô hình bảo tồn bền vững. Những kết quả nghiên cứu hôm nay sẽ là cơ sở quan trọng cho công tác chỉnh lý, phục dựng và khai thác giá trị di tích trong tương lai, góp phần khẳng định Đình Đông Thành – Quán Chân Thiên là một “hạt nhân văn hóa” trong không gian di sản khu phố cổ Hà Nội.
