Giữ cân bằng giữa kích thích kinh tế và ổn định vĩ mô

Kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô

Tại cuộc tọa đàm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, TS. Nguyễn Bích Lâm cho rằng, trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao chất lượng tăng trưởng. Song, trước làn sóng cạnh tranh toàn cầu, cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và yêu cầu phát triển nhanh, bền vững, những thành quả đạt được đang phải đối mặt với thách thức mới.

Trong bối cảnh hiện nay, TS. Nguyễn Bích Lâm đề xuất mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế cần hướng tới chuyển đổi và nâng cao chất lượng tăng trưởng từ chiều rộng dựa vào vốn và lao động giá rẻ sang chiều sâu dựa vào năng suất và đổi mới sáng tạo. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng sẽ đẩy nhanh sự hình thành các ngành kinh tế có hàm lượng công nghệ và tri thức cao - động lực quan trọng nhất để nâng cao năng suất lao động; tạo dựng mạng lưới doanh nghiệp trong nước đủ năng lực tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu; thúc đẩy dịch chuyển lao động sang khu vực có năng suất cao hơn.

Ổn định tỷ giá hối đoái để thúc đẩy thương mại và đầu tư nước ngoài. Ảnh tư liệu

Nhìn lại giai đoạn vừa qua, TS. Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) chỉ ra, kinh tế Việt Nam đã có sự phục hồi về tăng trưởng trong giai đoạn 2021 - 2024, nhưng các chỉ số "trung gian" lại có dấu hiệu suy giảm so với giai đoạn 2016 - 2020.

Cụ thể, số lao động có việc làm trong nền kinh tế giảm đáng kể, chưa phục hồi về mức trước dịch. Cơ cấu kinh tế giai đoạn 2021 - 2024 hầu như không có sự chuyển dịch đáng kể. Tỷ lệ huy động vốn đầu tư trên GDP có xu hướng giảm từ 34,8% năm 2020 xuống còn 32,07% năm 2024. Đầu tư của khu vực kinh tế ngoài nhà nước giảm mạnh, trong khi đầu tư nhà nước và FDI tăng lên. Phân bổ vốn đầu tư chưa hợp lý, với đầu tư vào các ngành như vận tải kho bãi và "hoạt động khác" tăng mạnh trong khi đầu tư cho khoa học, công nghệ ở mức thấp và có xu hướng giảm.

Một số chỉ số đo lường chất lượng tăng trưởng đi xuống như đóng góp của yếu tố năng suất tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GDP giai đoạn 2021 - 2023 chỉ đạt 39,5%, thấp hơn giai đoạn 2016 - 2020. Tốc độ tăng năng suất lao động cũng giảm và hệ số ICOR (hệ số sử dụng vốn) lại cao hơn.

Đáng lưu ý là các đầu tàu kinh tế lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đều đang gặp vấn đề như tăng trưởng suy giảm, phân bổ vốn chưa hợp lý, hiệu quả…

Để giải quyết những tồn tại này, TS. Nguyễn Đình Cung kiến nghị trong giai đoạn tới, kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô phải là giải pháp đầu tiên và tiên quyết. “Cần tạo áp lực và động lực cho tăng trưởng dài hạn bằng cách thắt chặt chính sách tiền tệ và tài khóa một cách hợp lý, buộc các doanh nghiệp phải tìm kiếm cách tăng trưởng dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo” - ông nhấn mạnh.

Mục tiêu cao nhất là thúc đẩy tăng trưởng dài hạn

Đây cũng là vấn đề PGS.TS Phạm Thế Anh - Trưởng Khoa Kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đề cập. Theo ông Phạm Thế Anh, để đạt mục tiêu tăng trưởng cao, ít nhất là 8% cho năm 2025 và 2 con số trong những năm tiếp theo, điều kiện tiên quyết là phải giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, thể hiện qua 4 chỉ tiêu định lượng.

Đó là giữ được lạm phát ở mức thấp để đảm bảo đời sống cho người lao động; tránh để giá bất động sản tăng phi mã gây ra nhiều hệ lụy kinh tế và xã hội; ổn định tỷ giá hối đoái để thúc đẩy thương mại và đầu tư nước ngoài, kiểm soát lạm phát và an toàn nợ nước ngoài; đảm bảo tính bền vững của nợ công.

“Ổn định kinh tế vĩ mô là để thúc đẩy tăng trưởng dài hạn, tăng trưởng lành mạnh, dựa trên khoa học công nghệ, mở rộng chất lượng và số lượng nhân tố sản xuất, từ đó đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô. Nếu để mất ổn định kinh tế vĩ mô thì có thể mất cả tăng trưởng lẫn ổn định kinh tế vĩ mô” - PGS.TS Phạm Thế Anh nêu rõ. Trong đó, ông nhấn mạnh không nên dùng chính sách tiền tệ để thúc đẩy tăng trưởng, đặc biệt là liên tục trong thời gian dài. Bởi, lý thuyết cũng như thực tiễn thế giới cho thấy, điều này chắc chắn sẽ gây mất ổn định kinh tế vĩ mô.

“Nhiệm vụ chính của chính sách tiền tệ là bình ổn nền kinh tế, tức là chủ động nới lỏng khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, khó khăn và thắt chặt khi nền kinh tế tăng trưởng nóng, khi có dấu hiệu mất ổn định kinh tế vĩ mô” - theo ông Phạm Thế Anh.

Đối với chính sách tài khóa, mục tiêu cao nhất là phải thúc đẩy được tăng trưởng trong dài hạn và bảo đảm tính bền vững của nợ công, thể hiện qua sự ổn định của quy mô nợ công trong mối tương quan với GDP và khả năng thu thuế của Chính phủ.

Việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng lấy đầu tư công làm động lực tăng trưởng đòi hỏi nguồn lực ngân sách rất lớn. Hiện tại, chi thường xuyên vẫn chiếm tỷ trọng lớn và việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng phụ thuộc vào kết quả của việc sắp xếp tinh gọn bộ máy có giảm được chi thường xuyên không.

PGS. TS. Phạm Thế Anh cũng lưu ý, các chính sách thay đổi liên tục, tạo bất ổn sẽ hướng nguồn lực vào các quyết định đầu cơ trên các thị trường tài sản hơn là đầu tư phát triển lâu dài cho nền kinh tế. Các can thiệp hành chính phải được loại bỏ và các chính sách cẩn trọng kinh tế vĩ mô cần được tăng cường.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Nguyễn Minh Sơn, các ý kiến, kiến nghị, đề xuất chính sách tại cuộc tọa đàm sẽ được Ủy ban tổng hợp đầy đủ để nghiên cứu, tiếp thu trong quá trình thẩm tra các báo cáo về kinh tế - xã hội và tái cơ cấu nền kinh tế, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 tới đây.

Hoàng Yến