Giữ rừng phòng hộ đầu nguồn gắn với phát triển cây dược liệu

Vườn ươm cây giống lâm nghiệp tại BQLRPH Thường Xuân phục vụ mở rộng diện tích trồng mới rừng.

Để bảo vệ rừng (BVR) tận gốc, BQL đã chủ động xây dựng phương án, kế hoạch quản lý BVR, phòng cháy, chữa cháy rừng (PCCCR) hàng năm. Chỉ đạo cán bộ đơn vị phối hợp với chính quyền địa phương và các đơn vị có liên quan trên địa bàn tuyên truyền chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước về BVR và PCCCR đến người dân; tăng cường kiểm tra các khu rừng trọng điểm, kiểm soát các đối tượng ra vào rừng vào các thời điểm nắng nóng và nguồn vật liệu cháy trong khu vực. BQL đã phân công cán bộ về thôn, bản khảo sát các vấn đề liên quan đến quản lý rừng phòng hộ. Các thôn, bản có rừng đã phối hợp tốt với chủ rừng và một số đối tượng hay chặt phá rừng ký cam kết không vi phạm pháp luật quản lý BVR...

BQLRPH Thường Xuân đã hướng dẫn kỹ thuật, sản xuất và cung ứng cây giống lâm nghiệp có chất lượng tốt, cây dược liệu từ 2 đến 4 triệu cây giống các loại/năm. Tổ chức cho các hộ nhận khoán đất lâm nghiệp trồng mới, trồng lại rừng đã khai thác theo quy định. Để tăng năng suất cho cây trồng, từ năm 2021 đến tháng 7/2025, ban đã tuyên truyền, vận động hộ gia đình nhận khoán trồng được khoảng 230ha rừng bằng cây keo mô. Toàn bộ diện tích rừng trồng bằng cây nuôi cấy mô đang được chăm sóc, bảo vệ, phòng trừ sâu bệnh, cây sinh trưởng phát triển tốt.

Theo khảo sát trên địa bàn BQLRPH Thường Xuân có nhiều vùng trong địa bàn tiểu khí hậu, độ ẩm tương đối cao rất phù hợp cho sự phát triển của các loài lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng tự nhiên, đặc biệt là các loài cây dược liệu quý hiếm, có giá trị kinh tế. Tuy nhiên, do không có các chương trình, dự án đầu tư hỗ trợ trồng cây dược liệu, việc người dân tự phát vào rừng thu hái các loài dược liệu để bán cho các thương lái một cách quá mức, không được kiểm soát. Vì vậy về số lượng và trữ lượng của các loài dược liệu nguy cấp, quý hiếm bị suy giảm nghiêm trọng.

Giám đốc BQLRPH Thường Xuân, ông Lê Thế Sự chia sẻ: Các năm vừa qua, BQLRPH Thường Xuân đã xây dựng và thực hiện Dự án “Ứng dụng khoa học và công nghệ xây dựng mô hình trồng, chế biến, tiêu thụ một số loài dược liệu cát sâm và hoài sơn tại khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa”, thời gian thực hiện từ tháng 9/2020 đến năm 2025. Mục tiêu của dự án là mở rộng vùng trồng dược liệu ra các khu vực trên địa bàn và khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa. Thay đổi cơ cấu cây trồng có giá trị thấp sang cây trồng có giá trị kinh tế cao, bảo tồn cây dược liệu bản địa, tăng thu nhập cho người dân. Kết quả, từ năm 2022 đến tháng 7/2025, ban đã tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp cây giống, liên kết với các hộ có nhu cầu tham gia thực hiện từ mô hình triển khai của dự án đã trồng được 13ha cây hoài sơn (cây củ mài), 35ha cây cát sâm (cây củ đẳng), 2ha cây bách bộ (cây củ ba mươi). Năm 2023 cây hoài sơn đã thu hoạch và lợi nhuận sau khi trừ chi phí đạt 60 đến 80 triệu đồng/ha/năm. Sản phẩm củ cây cát sâm sau 6 đến 7 năm trồng giá trị thu nhập ước tính gấp 10 lần trở lên so với trồng cây keo thường trên một chu kỳ và đơn vị diện tích trồng. Hiện nay, các hộ gia đình đã tự bỏ vốn tiếp tục trồng mở rộng cây dược liệu. Đơn vị đã liên kết với Nhân dân các xã trong vùng như: Xuân Chinh, Vạn Xuân, Luận Thành, Tân Thành... có đất phù hợp với trồng hoài sơn, cát sâm và ký hợp đồng cung cấp cây giống, chuyển giao khoa học, kỹ thuật và ký bao tiêu sản phẩm sau thu hoạch cho người dân. Năm 2025 tiếp tục liên kết mở rộng diện tích trồng mới cây dược liệu bách bộ và cây cát sâm trồng từ 15 đến 20ha; các năm tiếp theo hàng năm ước tính trồng từ 20ha trở lên. Trong năm 2025 và 2026, BQLRPH Thường Xuân phối hợp với Viện Nghiên cứu và Phát triển vùng thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng 1 sản phẩm OCOP trà túi lọc thảo dược cát sâm.

Dự án phát triển cây dược liệu dưới tán rừng của BQLRPH Thường Xuân đã có sự lan tỏa rộng trên địa bàn đơn vị quản lý và khu vực các xã lân cận. Không chỉ giúp người dân thay đổi cách nghĩ, cách làm, thay đổi cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất hàng hóa mà còn góp phần cải thiện sinh kế người dân. Xây dựng đội ngũ công nhân kỹ thuật là người dân trên địa bàn triển khai dự án, góp phần đưa CNH - HĐH vào nông nghiệp, nông thôn khu vực miền núi. Ban đã đề xuất cơ quan chức năng xây dựng một số mô hình phát triển phù hợp, bền vững với tiềm năng, thế mạnh và trình độ của người dân trên địa bàn.

Nhờ tích cực trồng, BVR và phát triển cây dược liệu dưới tán rừng, người dân trong vùng đã có thêm việc làm, thu nhập tại chỗ. Diện tích rừng phòng hộ, rừng sản xuất hiện có được bảo vệ an toàn, không để xảy ra cháy rừng. An ninh rừng trên địa bàn được giữ vững. Độ che phủ của rừng do BQLRPH Thường Xuân quản lý đến nay đạt trên 90%. Diện tích rừng tự nhiên nghèo kiệt đã và đang được phục hồi, phát triển ổn định. Rừng nhiều tầng, nhiều tán, không những đã phát huy tính năng phòng hộ, bảo vệ tính đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường mà còn tạo nguồn sinh thủy cho các công trình thủy lợi, là nơi cho các loài động vật cư trú và bảo tồn nguồn gen các loài động vật, thực vật rừng.

Bài và ảnh: Thu Hòa