Gỡ 'điểm nghẽn' thể chế, khắc phục tư duy chồng chéo trong luật pháp

Nhận diện những rào cản phát triển

“Điểm nghẽn về thể chế” từ lâu đã được xác định là trở ngại lớn nhất cản trở sự phát triển của đất nước. Thực tế này xuất phát từ hai vấn đề cốt lõi: tư duy quản lý cứng nhắc và hệ thống pháp luật còn khoảng cách với thực tiễn.

Tư duy “không quản được thì cấm” đã kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội bấy lâu nay, nhất là khi ngày càng xuất hiện nhiều vấn đề mới, phi truyền thống.

Tiến sĩ Bùi Ngọc Hiền cho rằng tư duy “không quản được thì cấm” sẽ làm biến dạng, méo mó những quan hệ kinh tế xã hội mới, phi truyền thống. (Ảnh: H.K)

Bà Uông Thị Xuân Hương, Chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM, cho rằng tư duy xây dựng pháp luật vẫn còn thiên về quản lý, chưa theo kịp thực tiễn và gây ra nhiều bức xúc.

“Thời gian qua, công tác xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật vẫn còn một số tồn tại, bất cập như tư duy pháp luật trong một số lĩnh vực còn thiên về công tác quản lý, tức là “không quản được thì cấm”. Ngoài ra, chất lượng pháp luật cũng chưa theo kịp thực tiễn và không phù hợp. Thậm chí hệ thống văn bản pháp luật chồng chéo, mâu thuẫn nhau dẫn đến không khả thi và tùy vào quan điểm của người áp dụng gây bức xúc cho người dân, doanh nghiệp khi có nhu cầu thực hiện các thủ tục hành chính”, bà Hương nói.

Theo Tiến sĩ Bùi Ngọc Hiền, giảng viên Học viện Cán bộ TP.HCM, chính sự thiếu đồng bộ, thậm chí xung đột pháp lý giữa các văn bản quy phạm pháp luật là nguyên nhân chính khiến bộ máy nhà nước hoạt động chưa thực sự hiệu quả. Việc này tạo ra một khoảng cách lớn giữa chính sách và thực thi, dẫn đến tình trạng “luật trong phòng máy lạnh”.

“Nếu chúng ta nhìn nhận lại và soi chiếu lại cả một quá trình có thể thấy rằng có một khoảng cách lớn giữa góc độ triển khai và hiệu quả thực thi các chính sách pháp luật trên các lĩnh vực với yêu cầu, mục tiêu và sự mong đợi khi chúng ta xây dựng và ban hành hệ thống pháp luật. Thực tế chất lượng pháp luật không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Trong bối cảnh kinh tế - xã hội phát triển rất nhanh như thế này, nếu vẫn áp đặt tư duy “không quản được thì cấm” thì những quan hệ kinh tế xã hội mới có thể sẽ bị biến dạng, méo mó. Và chúng ta sẽ gặp rất nhiều vấn đề trong quá trình quản lý”, Tiến sĩ Bùi Ngọc Hiền cho biết.

Giải pháp đột phá

Xác định thể chế là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị đã đề ra nhiều biện pháp đột phá, quyết liệt yêu cầu khắc phục những tồn tại trên. Nghị quyết hướng tới xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ, công khai, minh bạch.

Một trong những giải pháp trọng tâm là tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên trong việc góp ý, phản biện xã hội đối với các dự thảo văn bản pháp luật.

Chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM Uông Thị Xuân Hương nhận định, việc lắng nghe xã hội sẽ giúp khắc phục tính chủ quan, đảm bảo tính khả thi và nâng cao chất lượng pháp luật khi đi vào cuộc sống.

Chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM Uông Thị Xuân Hương. (Ảnh: Tỷ Huỳnh)

Bà Uông Thị Xuân Hương nhấn mạnh: “Nghị quyết 66 là cơ sở để luật và các văn bản quy phạm pháp luật, tiếp tục thể chế hóa các chủ trương của Đảng chặt chẽ hơn. Tránh trường hợp như trước đây, quy định của pháp luật chưa kịp thời hoặc quá trình soạn thảo luật chưa có sự phản biện sâu rộng của xã hội, dẫn đến một số quy định mang tính chất “luật trong phòng máy lạnh” chứ chưa đi vào cuộc sống”.

Trong bối cảnh mới, một hệ thống pháp luật linh hoạt, gần gũi với thực tiễn sẽ tạo ra không gian phát triển mới, khơi thông các nguồn lực. Được chọn đi trước để mở đường, Nghị quyết 66 được kỳ vọng sẽ là đòn bẩy quan trọng, cùng với “bộ tứ trụ cột” gồm các Nghị quyết 57, 59, 68, giúp Việt Nam vươn mình trong kỷ nguyên mới.

Tỷ Huỳnh/VOV-TP.HCM