Gỡ khó căn cơ cho cao tốc ở Đồng bằng sông Cửu Long

Thủ tướng đã khẳng định tại cuộc họp tổ Quốc hội ngày 12.02.2025: “Thời gian, trí tuệ cần được quý trọng. Nắm chắc luật pháp, quy luật tự nhiên, tiết kiệm thời gian, phát huy trí tuệ là ba vấn đề mang tính quyết định thành công”. Trong tình hình đó, tôi cho rằng “Không còn thời gian và lý do để trì hoãn làm cao tốc trên cầu cạn ở Đồng bằng sông Cửu Long”.

Đặt tựa cho bài báo như vậy, tôi đã nghĩ đến lời mời của Chủ tịch Công ty Hòa Bình gửi đến Thủ tướng Chính phủ ngày 13.12.2024, mời tham quan các công trình trên cầu cạn mà Công ty đã thực hiện, và "để Công ty được báo cáo về thiết kế, biện pháp thi công để hoàn thành 1200 km đường cao tốc còn lại trong năm 2025, giá trị suất vốn đầu tư không tăng thêm" chậm được đáp ứng.

Có phải vì kết quả không hay chưa đáng tin? Hay kết quả trên thực tế là hiển nhiên mà khi đã chứng kiến thì không thể chần chừ đưa vào áp dụng?

Tôi quyết định ra Hà Nội để tìm hiểu tường tận, xem tận mắt các công trình trên cầu cạn mà Công ty đã thực hiện, các ưu nhược điểm và khả năng áp dụng cho hai cao tốc đang sa lầy ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Tôi đã được Công ty giới thiệu về cao tốc trên cầu cạn mà Công ty đã thực hiện, quá trình Công ty làm việc với Viện Kỹ thuật giao thông vận tải, báo cáo của Viện này với Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) và báo cáo của Bộ này với Chính phủ từ tháng 6/2024 đến tháng 8/2024.

Tôi cũng được tiếp cận nội dung thư của Tổng hội Xây dựng Việt Nam gửi Tổng Bí Thư Tô Lâm về việc áp dụng khoa học công nghệ trong thi công hạ tầng giao thông, số 19/CV-THXDVN ngày 24.01.2025 trong đó đã đánh giá công nghệ thi công cầu bản rỗng bê tông cường độ cao trên cọc PRC cho đường cao tốc do Công ty Hòa Bình tự bỏ vốn để nghiên cứu thực hiện.

Công ty cũng đã giới thiệu Thư số 316 ngày 13/12/2024 của Công ty mời Thủ tướng Chính phủ đi tham quan các công trình trên cầu cạn mà Công ty đã thực hiện, và "để Công ty được báo cáo về thiết kế, biện pháp thi công để hoàn thành 1.200 km đường cao tốc còn lại trong năm 2025, giá trị suất vốn đầu tư không tăng thêm".

Tôi cũng đã được Tổng Giám đốc Công ty Nguyễn Hữu Đường đưa về hiện trường tại Xuân Cầu, Lạch Huyện (Hải Phòng) để khảo sát thực tế. Cùng đi có Ks. Phan Khắc Long, Chủ tịch HĐQT Công ty Phan Vũ, đơn vị cung cấp các cọc ly tâm PRC và chuyên gia TS. Trần Bá Việt.

Đã đọc các tài liệu tối hôm trước, tôi dành thời gian xem xét sản phẩm và các điểm mới về mặt công nghệ trên hiện trường và đặc biệt tìm hiểu về tính khả thi, sự bền vững của công trình trên nền đất yếu và rất yếu.

Sản phẩm không phải là một mô hình thu nhỏ mà là một nguyên mẫu, kích thước thật, dài khoảng 500 mét gồm 65 nhịp 7,75 mét, xây dựng 2 tầng với công nghệ thi công cầu bản rỗng bê tông cường độ cao trên cọc PRC và cả hai tầng đều có thể sử dụng làm đường cao tốc.

Nguyên mẫu đã được Trung tâm Khoa học công nghệ và Tư vấn đầu tư, Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng và Công ty Cổ phần BKG tiến hành thử tải, kiểm định, đánh giá khả năng chịu lực của kết cấu cần cạn từ tháng 2/2024 đến tháng 6/2024. Kết quả kiểm định cầu cạn cho thấy kết cấu hoàn toàn đáp ứng các yêu cầu của thiết kế.

Tính toán suất vốn đầu tư đã được Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn kiểm soát chi phí đầu tư xây dựng, Viện Kinh tế xây dựng thuộc Bộ Xây dựng thực hiện. Chi phí đầu tư xây dựng cầu cạn đường cao tốc là từ 12 đến 13,7 triệu/m2.

Tầng 1 tại hiện trường cách mặt đất không cao nhưng hoàn toàn có thể xây trên cọc cao hơn, từ 3 đến 10 mét, cao hơn nền đất dắp của cao tốc xây trên mặt đất.

Trên nền đất yếu, các cọc PRC sẽ nối dài đến độ sâu cần thiết và đường kính của cọc là sự lựa chọn tối ưu hóa về sức chịu tải, điều kiện địa chất và chi phí.

Các ưu điểm của công nghệ thi công cầu bản rỗng bê tông cường độ cao trên cọc PRC cho đường cao tốc của Công ty Hòa Bình (sau đây gọi tắt là “cao tốc trên cầu cạn HB”) đã được nêu khá đầy đủ trong Thư của Tổng hội Xây dựng Việt Nam số 19/CV-THXDVN. Tôi bổ sung là cao tốc trên cầu cạn HB có thể áp dụng cho Đồng bằng sông Cửu Long nơi có nhiều đồng lũ, cao trình thấp, nền đất yếu, và đang thiếu cát san nền trầm trọng. Tải trọng nhẹ, cao tốc sẽ không làm sụt lún mặt đất như các phương án cao tốc khác. Cao tốc trên cầu cạn HB không cản lũ, không chia cắt cảnh quan, gây khó khăn cho sản xuất và đời sống của các nông hộ nơi cao tốc đi qua.

Với công nghệ bản rỗng, sáng tạo tại Việt Nam, cao tốc trên cầu cạn HB là một đột phá khoa học công nghệ, một đổi mới sáng tạo đúng với tinh thần NQ 57 của Bộ Chính trị, cần được Nhà nước ủng hộ, cụ thể sớm ứng dụng vào thực tế, ngay từ bây giờ cho hai cao tốc Cần Thơ – Cà Mau và Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng, nhất là khi hai cao tốc này đang sa lầy và chưa thấy lối thoát, mà càng kéo dài càng hủy hoại thêm nữa Đồng bằng sông Cửu Long.

“Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Tôi như trẻ lại sau ngày khảo sát thực tế rất bổ ích, đặc biệt khi thấy lối ra cho hai tuyến cao tốc đang gặp nhiều khó khăn và chậm trễ, vừa tiết kiệm đất canh tác, không gây sụt lún, không cản lũ, vừa không chia cắt cảnh quan và sinh kế của người dân, và là những cao tốc đúng nghĩa, lưu thông và lâu bền.

---

(*) GS.TSKH. Nguyễn Ngọc Trân, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Kỹ thuật nhà nước, nguyên Trưởng Ban Việt kiều Trung ương, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội, đại biểu Quốc hội khóa IX, X, XI

GS.TSKH. Nguyễn Ngọc Trân*