Gỡ nút thắt thể chế, mở đường cho kinh tế tư nhân bứt phá

Thể chế kiến tạo – Khơi thông dòng chảy phát triển

Để kinh tế tư nhân bứt phá, thể chế pháp lý cần đóng vai trò kiến tạo, khơi thông nguồn lực và bảo vệ doanh nghiệp trước rủi ro. Đây không chỉ là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, mà còn là chìa khóa giúp khu vực tư nhân vượt qua hạn chế nội tại, tận dụng cơ hội đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Hội thảo khoa học chủ đề: Thể chế kiến tạo – Khơi thông dòng chảy phát triển, quy tụ nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp. Ảnh: Phương Hoa

Ngày 25/8/2025, hội thảo khoa học với chủ đề “Thể chế kiến tạo – Khơi thông dòng chảy phát triển” đã diễn ra. Đây là phiên chuyên đề pháp lý trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 (VPSF 2025), quy tụ các chuyên gia, nhà nghiên cứu và đại diện các trường đại học và cộng đồng doanh nghiệp, các hiệp hội ngành nghề,… nhằm cùng trao đổi, nhận diện “điểm nghẽn” và đề xuất giải pháp để thể chế thực sự trở thành bệ đỡ cho khu vực tư nhân.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến thẳng thắn chỉ ra rằng tình trạng “tắc nghẽn thể chế” đang khiến quá trình thực thi chính sách từ khâu khởi đầu đến kết thúc một thương vụ kinh tế vẫn còn nhiều bất cập. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả vận hành của nền kinh tế mà còn khiến doanh nghiệp do dự trong việc chuyển đổi mô hình kinh doanh do lo ngại rủi ro pháp lý.

Đề xuất giải pháp để thể chế trở thành bệ đỡ cho khu vực tư nhân

Từ thực tế đó, ThS. LS. Trần Đình Chiến (Công ty AVB Lawyers) chỉ rõ: phần lớn doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ, vốn chiếm tỷ lệ áp đảo trong nền kinh tế, vẫn còn yếu về năng lực quản trị, thiếu sức chống chịu trước rủi ro pháp lý và biến động kinh tế. Đây là điểm yếu khiến nhiều doanh nghiệp chỉ tồn tại trong thời gian ngắn phải rời bỏ thị trường.

Bên cạnh đó, không chỉ chịu hạn chế nội tại, khu vực tư nhân còn đối diện áp lực hội nhập quốc tế khi các chuẩn mực ESG (môi trường, xã hội, quản trị) đã trở thành điều kiện bắt buộc để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy vậy, không ít doanh nghiệp Việt vẫn nhìn ESG chuyển đổi xanh như một “gánh nặng” thay vì cơ hội, khiến nguy cơ bị loại khỏi sân chơi quốc tế ngày càng lớn.

Để tháo gỡ rào cản, Nhà nước cần mở rộng thủ tục tố tụng rút gọn, hạn chế hình sự hóa quan hệ kinh tế, bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội và thí điểm nguyên tắc “loser pays” nhằm giảm chi phí giải quyết tranh chấp. Song song đó, cơ chế phản biện chính sách từ các hội, hiệp hội cần được phát huy để bảo đảm tính thực tiễn và tiệm cận thông lệ quốc tế.

Bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp xanh TP. Hồ Chí Minh phát biểu tại hội thảo.

Trong bức tranh tổng thể, bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam nhận định: “Doanh nghiệp Việt đang nỗ lực chuyển mình theo hướng xanh và bền vững để đáp ứng cam kết quốc tế. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu quá lớn, cộng với rào cản pháp lý thiếu đồng bộ, khiến không ít doanh nghiệp còn chần chừ”.

Để hiện thực hóa chuyển đổi xanh theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025, cần cụ thể hóa thành chính sách phát triển đô thị xanh và công trình xanh, dựa trên các tiêu chí về quy hoạch đất, kiến trúc, giao thông, công nghiệp, xử lý chất thải và bảo tồn di sản. Đồng thời, cần phân loại mức độ đáp ứng và xây dựng lộ trình áp dụng cho từng đô thị, nhất là các đô thị lớn. Song song đó, Bộ Xây dựng phải ban hành bộ công cụ đánh giá công trình xanh phù hợp với Việt Nam và sớm có quyết định của Thủ tướng để triển khai Nghị định 175/2024/NĐ-CP một cách khả thi và nghiêm túc.

Đồng thời, tăng cường tín dụng xanh và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp. Theo bà Lưu Thị Thanh Mẫu, với cơ chế pháp lý minh bạch và hỗ trợ phù hợp, khu vực kinh tế tư nhân có thể trở thành lực lượng tiên phong trong phát triển đô thị xanh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phát triển bền vững.

Ở góc độ chính sách thuế, TS. Nguyễn Thị Thương nhấn mạnh: “Thuế không chỉ là nghĩa vụ ngân sách mà cần trở thành công cụ khuyến khích sản xuất, kinh doanh. Chính sách thuế phải minh bạch, đơn giản và ổn định để giảm gánh nặng chi phí tuân thủ, đồng thời tạo động lực tái đầu tư”. Đây chính là tinh thần cải cách, nhằm biến thuế thành động lực phát triển chứ không phải gánh nặng cho doanh nghiệp.

Theo các chuyên gia, hệ thống pháp luật thuế minh bạch và hoàn thiện là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của kinh tế tư nhân, đồng thời cũng là yếu tố cốt lõi cho sự ổn định và bền vững của Nhà nước. Tính đồng bộ và cơ cấu bền vững của chính sách thuế sẽ góp phần xây dựng môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, công bằng, qua đó khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh.

Phương Hoa