Góp ý Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng: Cần đổi mới thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội để tháo gỡ điểm nghẽn giáo dục

Góp ý Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng: Cần đổi mới thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội để tháo gỡ điểm nghẽn giáo dục. (Ảnh: Hà Linh)

Dưới đây là một số góp ý cho Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng:

Kinh tế phát triển đến đâu, giáo dục phải phát triển đến đó

TS. Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) cho rằng, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đã nhấn mạnh giáo dục là quốc sách hàng đầu. Tuy nhiên, để thực sự tạo ra đột phá, cần có cơ chế tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục và chính sách chọn lọc, đào tạo đội ngũ nhà giáo tài năng.

Theo ông, Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã ban hành hơn 10 năm nhưng thực tế nhiều nội dung quan trọng vẫn chưa được triển khai hiệu quả. Ông Lâm nêu quan điểm: “Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo có đề cập đến đổi mới thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù cho phát triển giáo dục – đào tạo. Nhưng đến nay, chủ yếu mới thực hiện ở khối đại học, còn phổ thông và mầm non chưa được nhắc tới”.

TS. Tùng Lâm cho rằng, để giáo dục thực sự là quốc sách hàng đầu, cần mở rộng cơ chế tự chủ toàn diện cho các trường từ mầm non, phổ thông đến đại học. “Tự chủ không chỉ là thực hiện chương trình học, mà phải được quyền quyết định nguồn lực, nhân sự và tài chính. Giáo viên nên do ngành giáo dục quyết định, không nên để cơ quan hành chính địa phương can thiệp. Các trường cũng cần tự chủ trong sử dụng ngân sách và huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa như cách mà nhiều quốc gia phát triển đang làm”, ông nhấn mạnh.

Một trong những yêu cầu cốt lõi để phát triển giáo dục là chính sách chọn lọc và đãi ngộ nhân tài trong đội ngũ nhà giáo. Theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, đầu tư cho giáo viên là đúng, nhưng quan trọng hơn là phải chọn đúng người có tài, được đào tạo bài bản, có năng lực nghiên cứu và giảng dạy thực chất.

TS. Nguyễn Tùng Lâm cũng lưu ý, giáo dục hiện nay vẫn nặng về truyền thụ kiến thức, ít chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất người học. “Nếu không thay đổi cách đào tạo và cách chọn người làm giáo dục, những tiêu cực trong hệ thống sẽ vẫn tồn tại. Cần thể hiện rõ hơn trong văn kiện nội dung 'đổi mới mạnh mẽ thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội' để tháo gỡ những điểm nghẽn này”, TS. Nguyễn Tùng Lâm nói.

Về chuyển đổi số và ứng dụng khoa học - công nghệ trong giáo dục, TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng điều quan trọng là giáo dục phải gắn chặt với đời sống, kinh tế và sản xuất thực tế. “Kinh tế phát triển đến đâu thì giáo dục phải phát triển đến đó. Đại học cần gắn với doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế; còn cấp phổ thông cũng nên khuyến khích học sinh gắn với thực tiễn địa phương. Học không chỉ để thi, mà để sáng tạo, để tạo ra giá trị mới cho xã hội”, TS. Nguyễn Tùng Lâm chia sẻ.

Theo ông, các trường cần được khuyến khích “mở cửa ra đời sống” – tổ chức phòng thí nghiệm, vườn trường, xưởng trường gắn với kinh tế địa phương. Ngay cả các trường nội trú miền núi cũng nên được đầu tư theo hướng này, để học sinh học đi đôi với làm, có kỹ năng nghề nghiệp phù hợp với điều kiện vùng miền. Khi giáo dục gắn với sản xuất, với đời sống, thì mới tạo ra sự thay đổi thực chất.

TS. Nguyễn Tùng Lâm đề xuất hai điểm trọng tâm trong quá trình hoàn thiện văn kiện Đại hội XIV: Thứ nhất, làm rõ cơ chế tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục, bảo đảm quyền chủ động về chương trình, nhân sự, tài chính và cơ sở vật chất. Thứ hai, xây dựng chính sách chọn lọc, đào tạo, đãi ngộ người tài trong ngành giáo dục, hướng đến đội ngũ nhà giáo có năng lực sư phạm và phẩm chất nghề nghiệp cao.

“Chỉ khi đó, giáo dục mới thực sự trở thành quốc sách hàng đầu, là động lực và nền tảng vững chắc cho sự phát triển của đất nước”, TS. Nguyễn Tùng Lâm khẳng định.

Xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại

Góp ý dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội nhấn mạnh Đại hội XIV của Đảng diễn ra trong thời khắc có ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng, khi những quyết sách mang tầm thời đại của Đảng và Nhà nước đã thực sự đi vào cuộc sống.

Bà Nhị Hà đã tập trung góp ý vào chương trình hành động về hai lĩnh vực là y tế và giáo dục. Về lĩnh vực y tế, đối với hệ thống y tế, các văn kiện đều xác định rằng cần xây dựng y tế cơ sở là nền tảng, y tế dự phòng là trọng tâm, tăng cường công bằng, bao phủ y tế, tăng đầu tư công cho y tế. Tuy nhiên, về các định hướng phát triển y tế trong Dự thảo Chương trình hành động vẫn chưa thực sự tương xứng với kỳ vọng của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

Bà Trần Thị Nhị Hà đề nghị nghiên cứu, sửa đổi bổ sung nội dung trong chương trình hành động liên quan đến lĩnh vực y tế như sau: "Xây dựng hệ thống y tế theo hướng hiện đại, thông minh và nhân văn, lấy y tế cơ sở làm nền tảng, y tế dự phòng làm trọng tâm, y tế chuyên sâu làm trụ cột, bảo đảm mọi người dân được quản lý sức khỏe theo hồ sơ điện tử cá nhân”.

Góp ý Văn kiện Đại hội Đảng XIV tại phiên họp tổ, ĐBQH Trần Thị Nhị Hà nhấn mạnh, cần đổi mới căn bản y tế và giáo dục, hướng tới Việt Nam hạnh phúc. (Ảnh: Phạm Thắng)

Về lĩnh vực giáo dục, theo bà Trần Thị Nhị Hà, cả ba báo cáo đều nhận định rất chính xác giáo dục là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt và yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Bà đề nghị cần bổ sung một số nhiệm vụ trong xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới được nêu tại Chương trình hành động.

Cụ thể, tăng đầu tư công cho giáo dục là nhiệm vụ chiến lược. Trong dự thảo Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương đã nhận định giáo dục ngoài công lập là cấu phần quan trọng nhưng đồng thời chỉ ra tình trạng xã hội hóa trong giáo dục và đào tạo có biểu hiện sai lệch.

Hiện nay, đầu tư công cho giáo dục có xu hướng giảm, xã hội hóa được đẩy mạnh, nhưng không có cơ chế kiểm soát chất lượng dẫn đến tình trạng bất bình đẳng vùng miền, học phí tăng nhưng chất lượng của học sinh không tăng tương xứng. Giải pháp là phải đẩy mạnh đầu tư công cho lĩnh vực giáo dục, phải có chỉ tiêu hết sức cụ thể như một số lĩnh vực khác.

Cần xây dựng Khung năng lực quốc gia đảm bảo hệ thống giáo dục phải liên kết chặt với phát triển kinh tế - xã hội, việc làm và năng lực thích ứng trong kỷ nguyên mới. Bên cạnh đó, cần xây dựng nhiệm vụ bảo đảm bình đẳng, bao trùm và học tập suốt đời. Ba báo cáo đều thống nhất nêu chủ trương "xây dựng xã hội học tập, thúc đẩy học tập suốt đời" đây là một định hướng rất đúng và mang tầm chiến lược lâu dài. Tuy nhiên, chủ trương này chưa được cụ thể hóa trong Chương trình hành động.

"Chúng ta nói về học tập suốt đời nhưng thực tế hầu hết người Việt Nam chỉ học hết bậc đại học (khoảng trên 20 tuổi), nguyên nhân vì chúng ta chỉ có chính sách hỗ trợ học phổ thông, học đại học nhưng không có chính sách hỗ trợ học tập suốt đời", bà Nhị Hà nêu rõ.

Do đó, nữ đại biểu đề xuất đưa vào trong Chương trình hành động những giải pháp hết sức cụ thể, như giải pháp thành lập "Quỹ phát triển năng lực và học tập quốc gia" để tài trợ cho người dân học lại và chuyển nghề như một số quốc gia trên thế giới.

GS. TS. Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh vai trò của văn hóa và con người như hai trụ cột nền tảng, quyết định thành công của Việt Nam trong kỷ nguyên mới. “Việt Nam sẽ bước vào kỷ nguyên mới, không chỉ dựa vào tài nguyên hay vị trí địa lý chiến lược, mà quan trọng hơn hết là sức mạnh của hơn 100 triệu người dân Việt Nam. Sức mạnh con người chính là yếu tố quyết định thành bại trong việc thực hiện khát vọng phồn vinh”, GS. Vũ Minh Giang khẳng định.

Theo ông Giang, văn hóa là tài nguyên “vô tận và vô địch”, không nên coi chỉ như một lĩnh vực riêng lẻ, mà cần xem là “yếu tố bao trùm, biến tất cả những gì người Việt Nam có thành lợi thế cạnh tranh”. Khi biết phát huy tối đa những gì mình có, Việt Nam sẽ thành công bằng chính nội lực văn hóa và truyền thống được hun đúc qua hàng nghìn năm.

Hồng Lê