Hà Nội cần chiến lược tổng thể để biến bùn thải thành nguồn tài nguyên
Hà Nội cần xây dựng chiến lược tổng thể trong quản lý và tái sử dụng bùn thải, kết hợp đầu tư công nghệ xử lý hiện đại và hoàn thiện khung pháp lý để biến 'vấn đề môi trường' thành 'nguồn lực phát triển bền vững'.
Mới đây, lý giải về tác nhân gây ngập ở TP Hà Nội, Chủ tịch thành phố Trần Sỹ Thanh chỉ ra một trong những nguyên nhân là hầu như tất cả sông, hồ những năm qua không được nạo vét.
"Không phải chúng ta không biết cách làm hay không có tiền mà vì không có chỗ chôn lấp bùn thải theo quy định. Việc nạo vét bùn ở sông, hồ nhằm khơi thông dòng chảy, tăng dung tích chứa, giúp tiêu thoát nước nhanh không đơn giản là đào bùn lên mang đi chỗ khác đổ mà phải có chỗ đổ và xử lý. Hồ Tây đã có dự án nạo vét, nhưng phải tạm dừng do không có chỗ đổ bùn thải", Chủ tịch Trần Sỹ Thanh nói.
Ông Nguyễn Văn Nguyên - nguyên Phó Cục trưởng Cục Địa chất Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường)
Người đứng đầu chính quyền thành phố Hà Nội chỉ đạo các đơn vị liên quan sớm tìm quỹ đất, giao nhà đầu tư để khởi công nhà máy xử lý bùn thải, sau đó thành phố sẽ triển khai ngay dự án cấp bách nạo vét sông, hồ điều hòa.
Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Văn Nguyên - nguyên Phó Cục trưởng Cục Địa chất Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, bùn thải có mối liên hệ trực tiếp với lĩnh vực địa chất và khoáng sản, bởi Luật Địa chất và Khoáng sản đã đề cập đến việc điều tra điều kiện địa chất khác. Trong đó có nêu nhiệm vụ lập bản đồ phân bố các cấu trúc tàng trữ chất thải với các nội dung đánh giá đặc điểm địa chất, điều kiện địa chất và khả năng tàng trữ của các cấu trúc địa chất để khoanh định các cấu trúc thuận lợi có thể sử dụng lưu trữ các chất không bể chứa, chôn lấp chất thải...
“Trước hết, cần phải phân tích, xác định thành phần vật liệu của bùn thải, mức độ độc hại của bùn, độc hại môi trường và độc hại sinh học như thế nào, để lựa chọn hướng xử lý phù hợp. Nhiều loại bùn hoàn toàn có thể được chế biến để sử dụng trong nông nghiệp hoặc xây dựng. Kinh nghiệm từ Nhật Bản cho thấy, bùn sau xử lý có thể được dùng làm vật liệu xây dựng như gạch, vật liệu lát rào hoặc phối trộn cốt liệu để làm đường. Nếu Việt Nam áp dụng công nghệ tương tự, đây sẽ là hướng đi hiệu quả, vừa bảo vệ môi trường, vừa tiết kiệm tài nguyên đất, cát và xi măng”, ông Nguyễn Văn Nguyên nêu quan điểm.
Thế giới coi bùn thải là tài nguyên
Theo ông Nguyên, hiện nay trên thế giới, việc xử lý bùn thải, đặc biệt là bùn nạo vét, đã và đang được tiếp cận theo hướng bền vững, coi đó là một phần trong chu trình kinh tế tuần hoàn. Các nước phát triển đã áp dụng nhiều phương pháp tiên tiến để giảm độc tính, tái chế hoặc chuyển đổi bùn thành vật liệu có ích.
Ví dụ như tại Hà Lan, nước này đã áp dụng các kỹ thuật làm "chín" bùn nạo vét để tạo ra đất sét và đất trồng cây chất lượng cao, sử dụng cho việc đắp đê và cải tạo đất nông nghiệp.
Hà Nội cần xây dựng chiến lược tổng thể trong quản lý và tái sử dụng bùn thải, kết hợp đầu tư công nghệ xử lý hiện đại và hoàn thiện khung pháp lý để biến “vấn đề môi trường” thành “nguồn lực phát triển bền vững”.
Tại Hoa Kỳ, Quân đoàn Công binh (USACE) triển khai chương trình “Beneficial Use of Dredged Material” - tận dụng bùn nạo vét để phục hồi bờ biển, tạo môi trường sống mới cho sinh vật thủy sinh và chống xói mòn.
Ở Pháp, thành phố cảng Dunkerque đã thành công trong việc sử dụng bùn nạo vét làm lớp nền đường cho các công trình giao thông, đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng.
"Những mô hình này cho thấy, nếu được xử lý bài bản, bùn thải không chỉ là gánh nặng môi trường mà có thể trở thành nguồn nguyên liệu thay thế tiềm năng cho phát triển kinh tế xanh", ông Nguyên nhấn mạnh.
Hà Nội cần chiến lược tổng thể để biến bùn thải thành tài nguyên
Để giải quyết triệt để vấn đề bùn thải, ông Nguyễn Văn Nguyên, nguyên Phó Cục trưởng Cục Địa chất Việt Nam, cho rằng Hà Nội cần xây dựng một chiến lược tổng thể gồm hai bước: quản lý đúng quy định và thúc đẩy tái sử dụng.
Theo ông Nguyên, trước hết, bùn thải phải được phân loại tại nguồn, xác định rõ thành phần, hàm lượng kim loại nặng và mức độ ô nhiễm. Các cơ sở xử lý cần được đầu tư công nghệ hiện đại như xử lý sinh học (bioremediation), ổn định hóa học hoặc hóa rắn bằng xi măng để đảm bảo an toàn môi trường.
Hà Nội cần chiến lược tổng thể để biến bùn thải thành tài nguyên
Song song với đó, thành phố nên đẩy mạnh nghiên cứu và thử nghiệm tái chế bùn thải cho các mục đích hữu ích. Sau khi xử lý, bùn có thể được bổ sung vào đất nông nghiệp để cải tạo đất nghèo dinh dưỡng, hoặc sử dụng trong sản xuất vật liệu xây dựng như gạch, gốm và cốt liệu đường. Bùn sạch cũng có thể được tận dụng cho công tác san lấp, bồi đắp bờ sông, hồ, góp phần tái thiết cảnh quan đô thị.
Ông Nguyên nhấn mạnh, điều quan trọng hơn là cần có khung pháp lý cụ thể về tiêu chuẩn kỹ thuật và trách nhiệm của các đơn vị nạo vét, thu gom, xử lý bùn thải, tránh tình trạng “đổ đi đâu cũng được” như hiện nay.
Từ câu chuyện Hà Nội thiếu bãi chôn lấp bùn thải, có thể thấy một thực tế đáng suy ngẫm: chúng ta đang xem bùn thải như rác, trong khi thế giới coi đó là tài nguyên. Việc thay đổi tư duy, đầu tư công nghệ và ban hành chính sách khuyến khích tái sử dụng bùn thải có thể mở ra hướng đi mới cho quản lý môi trường đô thị, vừa giảm áp lực ô nhiễm, vừa tạo giá trị kinh tế.
“Bùn thải không nhất thiết là thứ phải chôn lấp. Nếu xử lý đúng cách, đó có thể trở thành nguồn tài nguyên phục vụ phát triển bền vững, góp phần hình thành một nền kinh tế tuần hoàn trong tương lai,” ông Nguyễn Văn Nguyên khẳng định.
