Hà Nội thay đổi diện mạo: Loạt 'ông lớn' nào phải nhường lại chỗ đứng?

Kỳ vọng đặt ra là mở đường cho một mô hình phát triển đô thị mới, thoáng hơn và bền vững hơn. Nhưng cùng lúc, quá trình này đặt lên vai doanh nghiệp hàng loạt thách thức: tìm quỹ đất thay thế, chi phí đầu tư lại nhà xưởng và cả việc định hình chiến lược sản xuất trong bối cảnh thay đổi lớn.

Tại kỳ họp thứ 28, HĐND TP Hà Nội đã thông qua danh mục các cơ sở công nghiệp, y tế, giáo dục và trụ sở cơ quan không còn phù hợp với định hướng quy hoạch mới của đô thị trung tâm. Đây được xem là bước mở màn cho kế hoạch chỉnh trang nội đô, vốn là khu vực đang chịu áp lực nặng nề từ mật độ dân cư, giao thông và ô nhiễm.

Nhiều nhà máy lâu năm nằm giữa khu dân cư Hà Nội sẽ phải di dời theo quy hoạch mới.

Tổng số 66 cơ sở nằm trong diện phải xây dựng phương án di dời, trong đó nhóm công nghiệp chiếm gần toàn bộ với 51 đơn vị. Phần còn lại là 15 cơ quan và trụ sở sẽ phải nhường lại mặt bằng để phù hợp các chức năng sử dụng đất mới.

Danh sách các cơ sở công nghiệp sẽ di dời xuất hiện nhiều cái tên quen thuộc với người dân Hà Nội. Nhà máy Bia Hà Nội, Công ty Thuốc lá Thăng Long, Nhà máy Bia Việt Hà hay Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông, đây là những cơ sở từng gắn bó nhiều thập kỷ với nội thành. Nhiều lô đất “vàng” từng là địa điểm sản xuất nay dự kiến được tái quy hoạch theo định hướng đô thị hiện đại.

Đi cùng nhóm này là chuỗi cơ sở in ấn, hóa chất và nhiên liệu như In báo Nhân Dân, In Hà Nội mới, Viện Hóa học Công nghiệp hay Tổng kho xăng dầu Đức Giang. Các ngành nghề có nguy cơ gây ô nhiễm hoặc rủi ro môi trường khi tiếp tục hoạt động tại khu vực đông dân cư được xác định là phải di chuyển sớm.

Không chỉ những nhà máy đã tồn tại lâu năm, đợt rà soát mới của thành phố còn đưa thêm 42 cơ sở vào diện đề xuất di dời, từ sản xuất vật liệu, cơ khí đến công nghiệp hỗ trợ. Nhiều cụm công nghiệp nhỏ, như Lai Xá hay Viglacera Thanh Trì, cũng bắt đầu chuẩn bị phương án đánh giá tác động và lựa chọn địa điểm chuyển dịch.

Ở nhóm cơ quan - đơn vị, các doanh nghiệp xây lắp, đơn vị thương mại, bệnh viện tư nhân hay cơ sở sản xuất dây cáp điện cũng đứng trước yêu cầu rời khỏi khu vực nội đô chật hẹp. Việc di chuyển nhằm tái bố trí lại không gian cho các dịch vụ công cộng và hạ tầng xã hội đang thiếu hụt trầm trọng.

Nhìn tổng thể, việc di dời hàng loạt cơ sở nội đô không chỉ nhằm sắp xếp lại quy hoạch, mà còn thể hiện xu hướng quản trị đô thị hiện đại. Khu vực trung tâm phải dành ưu tiên cho dịch vụ, văn hóa và những ngành nghề không gây áp lực lên môi trường, thay vì duy trì các loại hình sản xuất có nguy cơ ô nhiễm cao.

Chính quyền Thủ đô nhấn mạnh rằng, di dời không đơn thuần là giải phóng mặt bằng nội đô. Với khối công nghiệp, yêu cầu cốt lõi là các cơ sở phải chuyển toàn bộ hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm, đồng thời kết hợp nâng cấp thiết bị, công nghệ và chuẩn hóa hệ thống quản lý môi trường. Thành phố muốn lộ trình này trở thành cú hích để doanh nghiệp bước sang mô hình sản xuất sạch hơn và tiết kiệm năng lượng.

Quy định mới cũng nhằm chấm dứt tình trạng di dời hình thức, khi doanh nghiệp thay đổi địa điểm nhưng dây chuyền và mức độ phát thải vẫn giữ nguyên. Hà Nội kỳ vọng đây sẽ là cơ hội để tái cơ cấu ngành sản xuất, cải thiện năng lực cạnh tranh và chất lượng sản phẩm.

Trong lĩnh vực y tế, các bệnh viện và phòng khám nhỏ nằm xen kẽ trong khu dân cư, thiếu diện tích hoặc tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm sẽ phải chuyển tới vị trí có điều kiện hạ tầng tốt hơn. Những cơ sở không đáp ứng tiêu chuẩn về diện tích đất trên số giường bệnh sẽ phải điều chỉnh hoặc di dời để bảo đảm an toàn và chất lượng dịch vụ.

Với nhóm giáo dục đại học và dạy nghề, những trường vượt quá quy mô hạ tầng của nội đô hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn diện tích trên sinh viên cũng sẽ được định hướng chuyển sang các khu giáo dục tập trung. Việc gom các cơ sở đào tạo về một địa điểm được kỳ vọng giúp giảm tải giao thông và tạo dựng hệ sinh thái học thuật đồng bộ.

Nghị quyết lần này cũng đặt trách nhiệm lớn lên UBND TP Hà Nội khi yêu cầu bố trí quỹ đất cho các đơn vị sau di dời. Việc xác định được địa điểm phù hợp là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp yên tâm sửa soạn nhà xưởng mới và bàn giao mặt bằng cũ đúng tiến độ.

Dù vậy, lộ trình này chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn. Không ít doanh nghiệp đang nắm giữ các lô đất có giá trị rất lớn, nên bài toán di chuyển, tái đầu tư và khai thác quỹ đất mới trở thành thách thức thực sự. Thị trường bất động sản cũng đặc biệt quan tâm tới tương lai của những khu đất sau khi các cơ sở rời đi, bởi đây là nguồn lực quan trọng cho phát triển thương mại, dịch vụ và không gian xanh.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng thời điểm này là thích hợp để Hà Nội đẩy mạnh tái thiết không gian đô thị. Nếu quá trình di dời được triển khai minh bạch, đồng bộ và có lộ trình rõ ràng, Thủ đô sẽ có cơ hội định hình lại diện mạo trung tâm - nơi ưu tiên cho dịch vụ chất lượng cao, văn hóa, sáng tạo và các không gian mở đúng nghĩa đô thị hiện đại.

Tiến Anh