Hàng hóa dự trữ được phân bổ kịp thời đến vùng bão lũ miền Trung

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH TP HCM. Ảnh: Media Quốc hội.

Tham gia thảo luận tại hội trường, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH TP HCM cho biết, dự thảo thể hiện bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng lực dự trữ của Nhà nước, chủ động ứng phó với thiên tai, dịch bệnh, an ninh phi truyền thống và biến động thị trường, đồng thời phù hợp với yêu cầu điều tiết kinh tế vĩ mô và bảo đảm quốc phòng - an ninh trong bối cảnh mới.

Góp ý về chính sách của Nhà nước đối với dự trữ quốc gia, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bổ sung chính sách “huy động dự trữ chiến lược của doanh nghiệp trong các lĩnh vực then chốt”.

Theo lý giải của đại biểu, thực tế, nhiều mặt hàng chiến lược như xăng dầu, phân bón, lương thực, vật tư y tế do doanh nghiệp nắm giữ tỷ trọng rất lớn. Nếu không có cơ chế huy động doanh nghiệp tham gia dự trữ chiến lược thì Nhà nước khó bảo đảm quy mô can thiệp kịp thời khi thị trường biến động mạnh.

Đề xuất phân quyền mạnh cho địa phương ứng phó thiên tai

Cùng quan tâm đến vấn đề dự trữ chiến lược, đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng, luật cần phân định rõ hơn ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược, bởi 2 tầng dự trữ này khác nhau về mục tiêu, thời hạn luân chuyển, mức tồn kho tối thiểu, nguồn lực tài chính, phương thức mua bán, nhập bù cũng như cách thức xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài ngân sách.

Theo đó, đại biểu đề nghị một số giải pháp. Thứ nhất là xác lập ngay trong luật nhóm ưu tiên chiến lược. Thứ hai là quy định về cơ sở dữ liệu dự trữ quốc gia, cấp quốc gia kết nối với dữ liệu tài chính, năng lượng, y tế và nông nghiệp. Thứ ba là định hình mô hình xã hội hóa dự trữ quốc gia, học hỏi kinh nghiệm của các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) và các nước G7.

Đại biểu bày tỏ sự lưu tâm tới nguyên tắc quản lý, sử dụng và luân phiên hàng dự trữ và đề nghị bổ sung trở lại nguyên tắc không thương mại hóa mục tiêu dự trữ quốc gia. Việc luân phiên đổi hàng phải minh bạch, công khai, không tạo kẽ hở cho lợi ích nhóm.

Đặc biệt, theo đại biểu, hiện vai trò của địa phương trong đề nghị xuất cấp và kiểm tra, giám sát sau xuất cấp trong dự thảo luật còn chưa rõ. Trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu đơn vị dự trữ cũng chưa được quy định đủ mạnh.

“Tôi đề nghị luật cần quy định rõ người đứng đầu đơn vị dự trữ quốc gia chịu trách nhiệm toàn diện về số lượng, chất lượng và an toàn hàng dự trữ, đồng thời địa phương khi đề nghị xuất cấp phải có báo cáo thiệt hại theo mẫu thống nhất, số hóa và sau khi nhận hàng phải báo cáo kết quả sử dụng trong thời hạn nhất định. Tôi cũng đề nghị thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành trong điều hành dự trữ, không tạo thêm tổ chức mới nhưng nâng cao quyền điều phối của Bộ Tài chính trong tình huống khẩn cấp,” ông nói.

Đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: Media Quốc hội.

Liên quan đến nội dung này, đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị đề nghị phân quyền mạnh hơn cho địa phương khi xảy ra tình huống khẩn cấp.

Ông cũng đề nghị cho phép chủ tịch UBND tỉnh quyết định tạm xuất hàng dự trữ trong hạn mức nhất định, báo cáo Bộ Tài chính trong 24 giờ. Đồng thời ban hành ngưỡng định lượng lương thực, vật tư cứu hộ mà địa phương được tự quyết khi có bão lũ, sạt lở, dịch bệnh quy mô lớn.

Cùng với đó, đại biểu đề nghị bổ sung điều mới về phương tiện dự trữ quốc gia đặc chủng phục vụ cứu hộ, cứu nạn. Thực tế thiên tai vừa qua cho thấy thiếu phương tiện đặc chủng như tàu, xuồng cứu nạn, xe gầm cao vượt lũ, ca nô, phương tiện vận chuyển y tế, xe chữa cháy.

"Cần bổ sung quy định về dự trữ phương tiện đặc chủng cứu hộ cứu nạn, có danh mục cụ thể, tiêu chuẩn kỹ thuật, cơ chế bảo dưỡng, luân chuyển, điều động nhanh; đồng thời cho phép tỉnh được quyền điều động trong tình huống tối khẩn cấp, báo cáo lại sau," đại biểu nêu.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: Media Quốc hội.

'Từ đấu thầu, thu mua cho đến việc cấp phát không có nơi nào xảy ra điều tiếng gì'

Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, về hoạt động dự trữ quốc gia truyền thống, Bộ đã thực hiện rà soát điều chỉnh bổ sung luật hiện hành cho phù hợp với tình hình thực tế, tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm mạnh mẽ các thủ tục hành chính không cần thiết, đảm bảo thống nhất với các luật đã được Quốc hội thông qua và tạo điều kiện thuận lợi tối đa trong quá trình thực hiện.

Bộ trưởng chia sẻ, vừa qua tình hình thiên tai lũ lụt diễn ra nặng nề ở nhiều tỉnh, đặc biệt là khu vực miền Trung. Trong bối cảnh đó, công tác phân bổ, xuất cấp hàng hóa dự trữ được tiến hành rất kịp thời, khẩn trương.

Với việc phân cấp, phân quyền được thực hiện mạnh mẽ, hoạt động xuất cấp hàng dự trữ đã được triển khai rất nhanh chóng trong những tình huống cấp bách. Các hàng hóa, thiết bị thiết yếu, lương thực, thực phẩm đều được cấp phát, vận chuyển kịp thời khi địa phương có nhu cầu, Bộ trưởng cho biết.

"Chúng tôi đã thực hiện việc xuất cấp và phối hợp với địa phương triển khai ngay khi có nhu cầu. Còn quy trình, thủ tục để làm sau. Tuy nhiên quá trình hậu kiểm cũng rất tốt, từ đấu thầu, thu mua cho đến việc cấp phát không có nơi nào xảy ra điều tiếng gì,” ông Thắng cho biết.

Về dự trữ chiến lược, theo Bộ trưởng đây là vấn đề rất mới và khó, tác động đến nhiều chính sách pháp luật, chiến lược ngành, lĩnh vực đã được ban hành và đến nhiều Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp. Do vậy, dự thảo Luật quy định những nguyên tắc cơ bản phân định cơ chế quản lý, sử dụng hàng dự trữ chiến lược để giao cho cơ quan chuyên trách quản lý thực hiện. Việc này bảo đảm nguyên tắc xây dựng luật theo hướng chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội và giao cho Chính phủ quy định chi tiết từng thời kỳ cho phù hợp với tình hình thực tế.

Theo Bộ trưởng, tại Kết luận 115 ngày 16/1/2025 của Bộ Chính trị và Thông báo 342 về ý kiến của Tổng Bí thư đã nêu rõ phải mở rộng phạm vi và tăng cường năng lực của dự trữ quốc gia, “không yêu cầu chuyển dự trữ quốc gia thành dự trữ chiến lược, không bổ sung hoặc thực hiện song song với dự trữ quốc gia”.

Do vậy, hiện dự thảo đã giải thích về hàng dự trữ quốc gia, trong đó hàng dự trữ chiến lược bao quát cả hàng dự trữ quốc gia và đã quy định một số mặt hàng để thực hiện mục tiêu dự trữ chiến lược khác.

Dự thảo Luật quy định trong từng thời kỳ, Chính phủ quy định chi tiết các chính sách Nhà nước về dự trữ quốc gia. Do đó, khi Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn luật sẽ quy định cụ thể dự trữ của Bộ, ngành, địa phương, sự tham gia của doanh nghiệp cũng như quy định tình huống dự trữ ứng phó khẩn cấp, tạo hành lang pháp lý và giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước.

Dự thảo luật cũng xác định tiêu chí hàng dự trữ chiến lược bao gồm mục tiêu phục vụ an ninh, quốc phòng và là công cụ điều tiết thị trường, theo Bộ trưởng.

Kiều Chinh