Hàng triệu trẻ em Australia dưới 16 tuổi chính thức mất quyền truy cập mạng xã hội

Australia trở thành quốc gia đầu tiên áp dụng lệnh cấm mạng xã hội đối với trẻ dưới 16 tuổi, buộc các nền tảng lớn phải xác minh độ tuổi và vô hiệu hóa tài khoản không đủ điều kiện. Ảnh: Kid News

Từ sáng nay, 10/12, hàng triệu trẻ em Australia thức dậy mà không thể đăng nhập vào các tài khoản mạng xã hội quen thuộc. Đây là bước đi mạnh mẽ trong đạo luật mới của chính phủ nhằm bảo vệ người dưới 16 tuổi khỏi tác động của các thuật toán gây nghiện, nguy cơ từ kẻ săn mồi trực tuyến và tình trạng bắt nạt trên không gian mạng.

Quy định được đánh giá là “chưa từng có trên thế giới” và lập tức thu hút sự chú ý của các quốc gia khác đang theo dõi sát sao cách Australia triển khai và đánh giá hiệu quả.

Bước đi mạnh mẽ “chưa từng có trên thế giới”

Thủ tướng Australia Anthony Albanese gọi hôm nay là một “ngày đáng tự hào” đối với Australia. Theo ông, các gia đình đã “giành lại quyền kiểm soát từ các công ty công nghệ lớn”, khẳng định quyền trẻ được sống đúng với độ tuổi và quyền phụ huynh được an tâm hơn trong môi trường số.

Thủ tướng Australia Anthony Albanese luôn ủng hộ việc nâng độ tuổi tối thiểu sử dụng mạng xã hội lên 16. Ảnh: NHK

Theo đó, mười nền tảng lớn - gồm Instagram, Facebook, Threads, Snapchat, YouTube, TikTok, Kick, Reddit, Twitch và X - cho biết sẽ hợp tác bằng cách sử dụng công nghệ xác minh độ tuổi để phát hiện và vô hiệu hóa tài khoản của người dùng dưới 16 tuổi. Tuy nhiên, bản thân các nền tảng lại bày tỏ nghi ngờ liệu biện pháp này có thực sự cải thiện an toàn cho trẻ hay không. Thủ tướng Anthony Albanese cũng thừa nhận điều này khi trao đổi với Đài ABC: “Nhưng mọi thứ sẽ không đơn giản”.

Theo quy định, các nền tảng phải chứng minh đã thực hiện “những bước hợp lý” để khóa tài khoản của trẻ dưới 16 tuổi và ngăn chặn việc mở tài khoản mới. Nếu không đáp ứng yêu cầu, họ có thể bị phạt tới 49,5 triệu AUD (tương đương 32 triệu USD). Dù vậy, trẻ vị thành niên và phụ huynh nếu tìm cách lách luật sẽ không phải chịu bất kỳ chế tài nào.

Các nền tảng triển khai ra sao?

Những nền tảng lớn đã nhanh chóng công bố biện pháp thực thi. Snapchat đình chỉ tài khoản của người dùng Australia dưới 16 tuổi trong ba năm hoặc cho đến khi họ đủ tuổi. YouTube tự động đăng xuất tất cả tài khoản liên quan vào ngày 10/12, nhưng giữ nguyên dữ liệu để trẻ kích hoạt lại khi đủ tuổi. TikTok cũng thực hiện vô hiệu hóa toàn bộ tài khoản của trẻ dưới 16 tuổi, đồng thời khuyến khích phụ huynh báo cáo những trường hợp khai gian tuổi khi lập tài khoản.

Thông báo của Instagram chặn truy cập của tài khoản dưới 16 tuổi. Ảnh: AFP

Twitch cấm người dưới 16 tuổi tạo tài khoản mới từ ngày 10/12 nhưng chậm hơn trong việc vô hiệu hóa tài khoản hiện hữu, dự kiến đến ngày 9/1 mới thực hiện. Meta đã bắt đầu xóa các tài khoản Instagram, Facebook và Threads của người dùng không đủ tuổi từ ngày 4/12, đồng thời cho phép tải dữ liệu cá nhân.

Reddit đình chỉ tài khoản dưới 16 tuổi và không cho lập tài khoản mới, trong khi X - nền tảng duy nhất không phản hồi cách tuân thủ - phản đối mạnh mẽ đạo luật vì cho rằng nó “xâm phạm tự do ngôn luận”.

Kick, nền tảng phát trực tiếp tương tự Twitch, không đưa ra bình luận nào.

Một số nền tảng không bị cấm

Danh sách cấm không bao gồm một số nền tảng phổ biến như Discord, GitHub, Google Classroom, LEGO Play, Messenger, Pinterest, Roblox, Steam và WhatsApp, cũng như phiên bản YouTube Kids. Quyết định loại trừ Roblox đặc biệt gây tranh luận, khi gần đây có nhiều báo cáo về việc trẻ em bị kẻ xấu tiếp cận trong các trò chơi trên nền tảng này.

Việc Australia quyết định luật cấm mạng xã hội gây ra nhiều phản ứng trái chiều trong nước. Ảnh: NHK

Theo Ủy viên An toàn Điện tử Australia Julia Inman Grant, Roblox đã đồng ý bổ sung các biện pháp bảo vệ mới, trong đó có yêu cầu xác minh độ tuổi để sử dụng chức năng chat và giới hạn trò chuyện theo nhóm tuổi tương đương. Những thay đổi này đang được triển khai tại Australia, New Zealand và Hà Lan trong tháng này, và mở rộng sang các thị trường khác từ tháng 1.

Xác minh độ tuổi: Thách thức và lo ngại riêng tư

Luật mới của Australia không chỉ yêu cầu dựa vào ngày sinh khai báo khi lập tài khoản mà buộc các nền tảng phải chủ động xác minh tuổi người dùng. Điều này khiến nhiều người trưởng thành lo ngại về khả năng bị yêu cầu cung cấp dữ liệu riêng tư.

Thượng viện Australia đã thông qua dự luật cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội từ năm 2024. Ảnh: NHK

Tuy nhiên, “Thử nghiệm Công nghệ Đảm bảo Độ tuổi” của chính phủ Australia trước đó cho thấy việc xác minh có thể thực hiện mà không gây rủi ro lớn đối với quyền riêng tư. Các nền tảng hiện đang sử dụng nhiều phương thức khác nhau, từ video selfie trực tiếp, email, cho tới giấy tờ tùy thân. Công ty Yoti, một đối tác của Meta, cho biết đa số người dùng chọn xác minh qua video selfie dựa trên phân tích dữ liệu khuôn mặt để ước tính tuổi.

Trẻ em Australia phản ứng thế nào?

Đối mặt với lệnh cấm, nhiều trẻ bắt đầu tìm kiếm những nền tảng tương tự nhưng chưa nằm trong danh sách. Nền tảng chia sẻ ảnh Yope cho biết đã thu hút tới 100.000 người dùng Australia mới trong thời gian ngắn. Lemon8 - ứng dụng thuộc ByteDance, có tính năng tương tự TikTok - cũng được giới trẻ truyền tai như lựa chọn thay thế.

Đối mặt với lệnh cấm, các chuyên gia tâm lý lo ngại trẻ em có thể dịch chuyển sang những không gian mạng thiếu kiểm soát hơn. Ảnh: AFP

Cả hai nền tảng đều bị Ủy ban An toàn Điện tử Australia cảnh báo sớm. Lemon8 cam kết tuân thủ luật mới, còn Yope cho rằng lệnh cấm không áp dụng vì nền tảng không hỗ trợ nhắn tin với người lạ. Theo Ủy ban này, danh sách cấm sẽ liên tục được cập nhật khi các nền tảng mới nổi lên hoặc thay đổi cách thức vận hành, tạo ra một cuộc đua liên tục giữa cơ quan quản lý và các nền tảng số. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại đây có thể như một “trò chơi đập chuột” mà chính phủ có thể khó giành chiến thắng.

Trong khi đó, các chuyên gia tâm lý lo ngại trẻ em có thể dịch chuyển sang những không gian mạng thiếu kiểm soát hơn, dễ tiềm ẩn rủi ro lớn hơn so với các nền tảng lớn hiện nay.

Tác động thực tế sẽ được đánh giá ra sao?

Một phần mục tiêu của chính phủ Australia là giảm thời gian trẻ dành cho không gian mạng và tăng sự gắn kết với đời sống thực. Cơ quan chức năng sẽ theo dõi nhiều chỉ số, từ thói quen ngủ, khả năng tương tác xã hội, mức độ sử dụng thuốc chống trầm cảm, tới việc đọc sách hay tham gia thể thao.

“Chúng tôi muốn biết liệu trẻ có ngủ nhiều hơn, tương tác nhiều hơn, dùng ít thuốc chống trầm cảm hơn, đọc nhiều hơn và ra ngoài tập luyện thể thao hay không”, bà Inman Grant cho biết tại diễn đàn Sydney Dialogue. Đồng thời, cơ quan quản lý cũng sẽ theo dõi những hệ quả ngoài dự tính, như việc trẻ tìm đến những “vùng tối” hơn của internet.

Australia cho biết danh sách cấm sẽ liên tục được cập nhật khi các nền tảng mới nổi lên hoặc thay đổi cách thức vận hành.

Sáu chuyên gia từ Phòng thí nghiệm Truyền thông Xã hội thuộc Đại học Stanford sẽ phối hợp với cơ quan Australia để thu thập dữ liệu thực tiễn. Toàn bộ tiến trình được giám sát bởi Hội đồng Cố vấn Học thuật độc lập gồm 11 chuyên gia từ Australia, Mỹ và Anh.

Đại học Stanford khẳng định sẽ công bố toàn bộ phương pháp, dữ liệu và kết quả nhằm hỗ trợ các nhà nghiên cứu, công chúng và nhà hoạch định chính sách toàn cầu. “Chúng tôi hy vọng bằng chứng thu được có thể giúp các quốc gia khác đưa ra quyết định phù hợp nhằm nâng cao an toàn trực tuyến cho trẻ em”, trường nêu trong tuyên bố.

Hồng Nhung