Hàng Việt Nam trước thách thức các vụ kiện phòng vệ thương mại gia tăng

Hàng Việt đối diện với 234 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại

Tại tọa đàm “Cảnh báo sớm phòng vệ thương mại: Giữ lợi thế cho hàng hóa xuất khẩu Việt Nam” diễn ra ngày 6/11, các chuyên gia kinh tế, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp đều có chung một nhận định, Việt Nam tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do, các hàng rào thuế quan dần được dỡ bỏ, nhiều mặt hàng xuất khẩu của ta đang trên đà tăng trưởng mạnh. Đây là một lợi thế, tuy nhiên, đồng nghĩa hàng Việt bị đối diện trước các vụ kiện phòng vệ thương mại (PVTM).

Hàng Việt Nam trước thách thức các vụ kiện phòng vệ thương mại gia tăng. Ảnh: TL

Theo số liệu của Bộ Công thương, thống kê đến thời điểm này, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã đối diện với 234 vụ việc điều tra PVTM tại 24 thị trường khác nhau.

Đặc biệt, thời gian gần đây, các vụ việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp PVTM với Việt Nam có xu hướng gia tăng, đặc biệt là thị trường Hoa Kỳ (thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn nhất của Việt Nam).

Bà Nguyễn Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, VCCI phân tích, tạm tính từ năm 2017 - thời điểm xu hướng bảo hộ và phòng vệ trên thế giới tăng lên đến bây giờ là khoảng 6 năm, thì các vụ việc PVTM trong giai đoạn này so với các vụ việc mà chúng ta đã đối mặt trước đây có ba đặc điểm chính khác biệt, mà ba đặc điểm này đều gây khó khăn, vất vả cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Thống kê của Trung tâm WTO và Hội nhập cho thấy, số lượng các vụ việc PVTM ở trong vài năm trở lại đây tăng nhanh hơn nhiều so với giai đoạn trước. Từ năm 2017 đến nay số lượng vụ việc PVTM mà hàng hóa xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt ở các thị trường nước ngoài chiếm tới trên 52% tổng số vụ việc PVTM mà Việt Nam đã đối mặt trong hơn 30 năm qua.

Trong đó, số vụ việc chống lẩn tránh biện pháp PVTM mà Việt Nam bị kiện từ năm 2017 đến nay chiếm tới gần 60% tổng số vụ kiện chống lẩn tránh mà chúng ta đã phải đối diện từ trước đến nay.

Về cơ cấu mặt hàng, bà Nguyễn Thu Trang và các chuyên gia kinh tế cũng chia sẻ, danh mục các mặt hàng, ngành hàng bị kiện PVTM đã mở rộng hơn nhiều.

Ở giai đoạn cuối năm 90, đầu những năm 2000 thì Việt Nam bị kiện chủ yếu là những mặt hàng mà chúng ta có kim ngạch xuất khẩu lớn và có thế mạnh trong xuất khẩu hoặc là mặt hàng xuất khẩu trọng điểm, như thủy sản hay giày dép. Nhưng ở giai đoạn gần đây thì số lượng các mặt hàng và lĩnh vực của các ngành hàng bị kiện PVTM đã mở rộng hơn, tới gần 40 mặt hàng, trong đó có những mặt hàng chúng ta cũng chỉ mới khai phá thôi và kim ngạch không quá lớn.

Đối với đặc điểm về mặt thị trường, trước đây chỉ ở những thị trường xuất khẩu trọng điểm của chúng ta mới bị kiện PVTM, nhưng đến nay thì có thể thấy là các thị trường khác, kể cả những thị trường mới của Việt Nam, có số vụ việc PVTM cũng chiếm tỷ lệ rất lớn. Các thị trường gia tăng kiện PVTM để chống lại sức ép của hàng hóa nhập khẩu.

Doanh nghiệp chủ động ứng phó với các vụ PVTM

Theo Bộ Công thương, trong danh sách 18 mặt hàng có nguy cơ bị điều tra PVTM năm 2023 có đến 17/18 mặt hàng là xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ.

Ông Vũ Văn Phụ - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Nhôm Việt Nam cho biết, cũng như một số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn sang thị trường Hoa Kỳ, ngành nhôm Việt Nam phải đối diện với một số vụ việc về PVTM.

Mặt hàng nhôm, thép chịu nhiều áp lực PVTM khi xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ. Ảnh: TL

Từ đầu năm đến nay thì ngành nhôm cũng liên tục đối mặt với 4 vụ việc PVTM khiến các doanh nghiệp Việt Nam chịu rất nhiều áp lực, đặc biệt là khi ngành nhôm Việt Nam còn non trẻ, kinh nghiệm ứng phó và tham gia các vụ việc PVTM vẫn còn rất ít.

Thứ nhất là về cơ chế chính sách, đến thời điểm hiện tại chưa có một chính sách nào khuyến khích cho chương trình xuất khẩu của ngành nhôm và thậm chí hiện tại các sản phẩm nhôm thanh định hình khi xuất khẩu đi đều chịu mức thuế tối thiểu là 5%. Chính vì vậy tính cạnh tranh của các doanh nghiệp ngành nhôm cũng giảm đi đáng kể trên thị trường quốc tế.

Thứ hai, điểm khó khăn nữa là các thị trường EU và Hoa Kỳ liên tục áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, mới đây nhất là Hoa Kỳ chính thức khởi kiện nhôm của Việt Nam và mức thuế họ đề xuất là 53,7%, điều này sẽ rất khó khăn cho các doanh nghiệp ngành nhôm trong việc giữ vững thị phần.

Để ứng phó với các vụ kiện PVTM, hiệp hội đã phối hợp với Cục PVTM, Bộ Công thương tổ chức chương trình tập huấn cho các doanh nghiệp ngành nhôm để nâng cao hiểu biết về thương mại quốc tế, về cách xử trí trong PVTM khi bị các nước kiện hay áp thuế bán chống phá giá, qua đó các doanh nghiệp cũng hiểu sâu hơn về ứng phó trong các tình huống đó và có các phương án điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh của mình cho phù hợp, đặc biệt là cũng sẵn sàng để chuẩn bị các dữ liệu tham gia vào các vụ kiện bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp mình, của ngành hàng mình.

Đứng ở khía cạnh cơ quan chức năng, ông Đỗ Ngọc Hưng - Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cho hay, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam ra các nước trên thế giới và chiếm hơn 30% kim ngạch xuất khẩu của các nước ASEAN. Điều này thể hiện Việt Nam luôn là đối tác quan trọng, bền vững của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, đi kèm theo đó thì cũng có những rủi ro về phòng vệ thương mại.

Theo thống kê, tỷ lệ các vụ việc PVTM của Hoa Kỳ áp dụng với Việt Nam chiếm khoảng 53% tổng số các vụ việc phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp nội địa của Hoa Kỳ ý thức rất rõ về quyền lợi cũng như các công cụ của mình khi hàng hóa nhập khẩu cạnh tranh khốc liệt. Họ cũng biết cách sử dụng các biện pháp PVTM để bảo vệ lợi ích nếu bị kiện ở Hoa Kỳ. Do vậy các vụ việc ngày càng tăng trong thời gian vừa qua.

Ông Đỗ Ngọc Hưng cho biết thêm,đứng trước thách thức, khó khăn khi thâm nhập vào thị trường Hoa Kỳ, doanh nghiệp Việt Nam đã và đang quan tâm hơn đến PVTM thông qua phối hợp với cơ quan chức năng của các bộ, ngành, tổ chức tham tán.

Trong tổng số 235 vụ việc điều tra PVTM tại 24 thị trường tính đến thời điểm hiện tại thì thị trường Hoa Kỳ chiếm 23% số vụ việc, Ấn Độ chiếm 14%, Thổ Nhĩ Kỳ chiếm 10%, sau đó là Canada, EU, Philippines, Indonesia.

Song Linh