Hành trình kiến tạo nông thôn mới-Bài 1: 'Cái khó ló cái khôn'

Trên hành trình xây dựng NTM, các địa phương phải trải qua nhiều giai đoạn, thực hiện các bộ tiêu chí để nỗ lực chạm đích NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu. Mặc dù nhiều tiêu chí khó thực hiện, tưởng chừng như các địa phương sẽ không thể hoàn thành. Tuy vậy, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo linh hoạt, sát thực tiễn của cấp ủy, chính quyền địa phương, những tiêu chí khó từng bước được tháo gỡ, tạo điều kiện cho các địa phương về đích NTM đúng lộ trình.

Khi tiêu chí nông thôn mới làm khó địa phương

Khi Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025 được ban hành, nhiều địa phương đã về đích NTM trước đó hoặc được lựa chọn phấn đấu đạt chuẩn NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu có nguy cơ rớt chuẩn và không hoàn thành đúng lộ trình đã đề ra. Nguyên nhân là do bộ tiêu chí mới này có nhiều nội dung nâng cao hơn so với bộ tiêu chí cũ trước đó. Điều này đã trở thành thách thức và mục tiêu xây dựng NTM dường như trở thành con đường khá xa vời đối với nhiều địa phương.

Nhờ linh hoạt trong chỉ đạo, xã Vĩnh Ninh (Quảng Ninh) đã hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới nâng cao.

Quảng Hải là một trong những xã cồn bãi thuộc vùng khó khăn của TX. Ba Đồn. Bắt tay vào xây dựng NTM với xuất phát điểm thấp về kinh tế, tỷ lệ hộ nghèo cao, tuy nhiên, xác định xây dựng NTM là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, chính quyền địa phương cùng toàn thể nhân dân đã đồng lòng đoàn kết xây dựng các tiêu chí. Năm 2016, xã hoàn thành các tiêu chí để về đích NTM và đến cuối năm 2022, Quảng Hải là địa phương đầu tiên của tỉnh nộp hồ sơ đề nghị xét công nhận xã NTM nâng cao.

Trước đó, UBND TX. Ba Đồn đã tiến hành thẩm tra kết quả xây dựng NTM nâng cao và đã công nhận xã Quảng Hải đạt 19/19 tiêu chí. Tuy nhiên, theo Bộ tiêu chí NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025 của tỉnh, các sở, ngành liên quan thẩm định xã Quảng Hải vẫn chưa đáp ứng một số tiêu chí để được công nhận NTM nâng cao; trong đó có nội dung tiêu chí 17.10 về tỷ lệ sử dụng hình thức hỏa táng bằng hoặc nhiều hơn 5%.

Đại diện lãnh đạo địa phương cho hay, Quảng Hải vốn là xã thuần nông, việc sử dụng hình thức hỏa táng là khái niệm còn mới lạ với hầu hết người dân. Từ bao đời nay, người dân nơi đây đều áp dụng phương thức chôn cất truyền thống. Hiện, địa phương chưa có cơ sở hỏa táng phù hợp. Chính vì vậy, để đạt được tỷ lệ 5% sử dụng hình thức này là điều rất khó và không thể.

Không chỉ có nội dung tiêu chí 17.10 làm khó các xã mà một số nội dung tiêu chí nâng cao khác cũng khiến nhiều địa phương phải loay hoay phấn đấu thực hiện lại.

Xã Vĩnh Ninh từng là một trong những địa phương đầu tiên của huyện Quảng Ninh đạt chuẩn NTM và được lựa chọn để xây dựng thành xã NTM nâng cao. Tuy nhiên, sau khi có Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025, một số tiêu chí đạt chuẩn NTM trước đó nay không đạt. Điều này không chỉ gây khó khăn cho lộ trình về đích NTM nâng cao mà xã còn đứng trước nguy cơ rớt chuẩn NTM. Chủ tịch UBND xã Vĩnh Ninh Đỗ Mười cho biết: Đối với tiêu chí xã đạt chuẩn NTM, thời điểm ban hành bộ tiêu chí mới, xã rà soát có 3 tiêu chí chưa đạt, trong đó có tiêu chí khó thực hiện là tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch tập trung. Tuy nhiên, hầu hết người dân trên địa bàn xã đều sử dụng nguồn nước khoan. Đối với tiêu chí xã NTM nâng cao thì nội dung tiêu chí hỏa táng địa phương cũng khó thực hiện để về đích đúng lộ trình.

Linh hoạt trong chỉ đạo

Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025 tăng cả về nội dung và chất lượng tiêu chí, nhiều tiêu chí yêu cầu cao và khó. Điều này không chỉ khiến xã bãi ngang, miền núi chậm về đích NTM mà nhiều xã tiềm năng cũng khó đạt chuẩn NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu theo đúng lộ trình.

Phó Chánh Văn phòng điều phối NTM, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tỉnh Nguyễn Quốc Tuấn cho biết: Bộ tiêu chí quốc gia NTM giai đoạn 2021-2025 và Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025 của tỉnh có nhiều tiêu chí nâng cao hơn so với trước đây, đặc biệt là nội dung tiêu chí về nước sạch, tỷ lệ sử dụng hình thức hỏa táng... Đây là những tiêu chí cứng do Trung ương quy định, do đó, thời gian qua có rất nhiều xã khó đáp ứng được những nội dung này để đạt chuẩn NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu. Trên cơ sở nắm bắt, lắng nghe những khó khăn, vướng mắc của các địa phương đang gặp phải trong quá trình thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM, các sở, ngành đã tham mưu UBND tỉnh chủ động kiến nghị với bộ, ngành Trung ương điều chỉnh hoặc có giải pháp tháo gỡ đối với các tiêu chí khó của các địa phương, đặc biệt là các tiêu chí, như: Tỷ lệ hộ được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn; tỷ lệ dân số có sổ khám chữa bệnh điện tử; tỷ lệ sử dụng hình thức hỏa táng...

Ngày 1/3/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 211/QĐ-TTg về sửa đổi một số tiêu chí, chỉ tiêu của Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM, Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao...

Xác định xây dựng NTM là nhiệm vụ trọng yếu của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trong đó người nông dân là chủ thể, trực tiếp thực hiện và được thụ hưởng, chính vì vậy, các tiêu chí NTM được xây dựng phải nhằm mục đích phục vụ tốt hơn đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Với lý do đó, UBND tỉnh cũng yêu cầu các sở, ngành rà soát lại các cơ chế, chính sách đã ban hành, nghiên cứu các quy định liên quan để tham mưu UBND tỉnh sửa đổi, bổ sung bảo đảm phù hợp.

Theo đó, đối với 2 tiêu chí mà nhiều địa phương đang vướng mắc trong lộ trình xây dựng NTM và NTM nâng cao là tỷ lệ sử dụng hình thức hỏa táng, chưa áp dụng bắt buộc đối với các địa phương; đối với tỷ lệ hộ được sử dụng nước sạch, trên cơ sở xây dựng đề án thực hiện và cam kết thực hiện đấu nối để có tỷ lệ hộ dân dùng nước sạch từ công trình tập trung, tỉnh đã công nhận mức đạt và cho các địa phương tiếp tục có thời gian thực hiện.

Nhờ linh hoạt trong chỉ đạo thực hiện các tiêu chí của cấp ủy, chính quyền địa phương, các xã đã tháo gỡ được những khó khăn, rào cản để hoàn thiện các tiêu chí và được công nhận đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.

Đ.Nguyệt

>>> Bài 2: “Có công mài sắt có ngày nên kim”