Hấp lực mới cho điện gió ngoài khơi tăng tốc

Bước đột phá về trao thẩm quyền và giá cho điện gió ngoài khơi

Với hàng loạt điểm mới về phê duyệt đầu tư, phân cấp quản lý và đàm phán giá trong nghị quyết mới được Quốc hội thông qua ngày 11/12 vừa qua, điện gió ngoài khơi đang đứng trước cơ hội bước sang giai đoạn triển khai thực chất.

Trong đó, Quốc hội trao thẩm quyền cho Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư đối với các dự án điện gió ngoài khơi, không thông qua đấu giá đất hay đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư. Đây là thay đổi có tính quyết định trong bối cảnh các dự án loại hình này đòi hỏi quy mô vốn lớn, thời gian chuẩn bị dài và mức độ rủi ro cao.

Để được áp dụng cơ chế này, dự án phải bán điện lên hệ thống điện quốc gia; đáp ứng yêu cầu về quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia, tài nguyên – môi trường biển và hải đảo, hàng hải, dầu khí; đồng thời nằm trong Quy hoạch phát triển điện lực và dự kiến vận hành giai đoạn 2025–2030.

Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và kế hoạch thực hiện, đến năm 2030, tổng công suất điện gió ngoài khơi phục vụ nhu cầu trong nước dự kiến đạt 6GW, phân bổ theo 6 tổ hợp (mỗi tổ hợp 500MW), trong đó Bắc Bộ 2.500MW, Nam Trung Bộ 2.000MW và Nam Bộ 1.500MW.

Trong giai đoạn 2025–2030, thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư thuộc Thủ tướng Chính phủ; sang giai đoạn 2031–2035, thẩm quyền sẽ được phân cấp cho chủ tịch UBND cấp tỉnh, cho thấy định hướng mở rộng không gian phát triển và tăng tính chủ động cho địa phương.

Tuy nhiên, việc chấp thuận vẫn cần ý kiến thống nhất bằng văn bản của nhiều bộ, ngành liên quan như quốc phòng, công an, ngoại giao, công Thương, tài chính, xây dựng, nông nghiệp và Môi trường… phản ánh đặc thù của điện gió ngoài khơi gắn với không gian biển, quốc phòng – an ninh và lợi ích quốc gia dài hạn.

Về giá điện, nghị quyết xác định nhà đầu tư sau khi được chấp thuận sẽ đàm phán và ký hợp đồng mua bán điện với bên mua điện; giá không vượt mức trần của khung giá điện gió ngoài khơi tại năm đàm phán. Cách tiếp cận này được đánh giá là dung hòa giữa yêu cầu kiểm soát chi phí hệ thống và bảo đảm tính khả thi tài chính cho các dự án có suất đầu tư rất lớn.

Trước đó, giá điện là điểm nghẽn lớn. Nguyên nhân, Tập đoàn Điện lực Việt Nam từng cho rằng mức giá đề xuất 11–13 UScent/kWh cao hơn chi phí biên dài hạn của hệ thống; các vấn đề về tỷ giá, cam kết sản lượng trong PPA và yêu cầu bảo lãnh Chính phủ cũng là rào cản đáng kể.

Bài toán vốn và quy hoạch biển

Một điểm đáng chú ý khác trong nghị quyết là Quốc hội giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung liên quan đến năng lực tài chính của nhà đầu tư (thay vì nêu chi tiết như trong tờ trình dự thảo), hồ sơ chấp thuận chủ trương, cơ chế xử lý chi phí khảo sát, trình tự thủ tục và cách thức xử lý tình huống phát sinh, nhằm rút ngắn thời gian và tăng tính thống nhất.

Trước đó, dự thảo nghị quyết từng đề xuất yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng và vốn chủ sở hữu không thấp hơn 30% tổng mức đầu tư.

Theo ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và điện mặt trời Bình Thuận, nếu áp dụng cứng các ngưỡng này có thể làm thu hẹp đáng kể số doanh nghiệp đủ điều kiện, trong khi yếu tố then chốt là khả năng huy động tài chính, cấu trúc vốn và quy mô từng dự án.

Một con số “cứng” cho mọi trường hợp có thể vô hình trung trở thành bước sơ tuyển cố định cho một nhóm nhà đầu tư.

Ở góc độ khác, ông Thịnh kỳ vọng cơ chế Thủ tướng chấp thuận chủ trương và nhà đầu tư không qua đấu thầu, đấu giá sẽ giúp đẩy nhanh các dự án đã nằm trong quy hoạch phát điện trước năm 2030 – giai đoạn được xem là “cửa sổ cơ hội” để hình thành các dự án điện gió ngoài khơi đầu tiên phục vụ nhu cầu trong nước.

Liên quan đến quy hoạch không gian biển – vốn là bài toán khó trong quá trình hoạch định phát triển điện gió ngoài khơi, chuyên gia cho rằng nếu chờ đầy đủ quy hoạch mới triển khai thì khó có dự án nào kịp hiện thực hóa giai đoạn 2025–2030.

Thực tế, nhiều tên tuổi lớn đã đến khảo sát rồi rời đi. Ørsted (Đan Mạch) – tập đoàn hàng đầu thế giới về điện gió ngoài khơi – sau nhiều năm theo đuổi cùng T&T đã rút lui; Equinor (Na Uy) cũng từ bỏ kế hoạch, dù từng có thời điểm các nhà đầu tư lớn chạy đua khảo sát những dự án quy mô hàng chục tỷ USD tại Bình Thuận.

Theo Ørsted, nguyên nhân cốt lõi là các chính sách then chốt liên quan triển khai và mua điện bị chậm trễ, thiếu rõ ràng; cơ chế lựa chọn nhà đầu tư và bán điện chưa nhất quán; cùng với việc thiếu hợp đồng mua bán điện đủ “tính vay vốn” cho các định chế tài chính, trong khi dự án cần hàng tỷ USD. Những rủi ro như cắt giảm sản lượng hay điều khoản chấm dứt hợp đồng chưa đáp ứng yêu cầu của bên cho vay tiềm năng.

So với giai đoạn trước, nghị quyết mới của Quốc hội được xem là bước đi “mở đường”, cho phép triển khai sớm một số dự án trong phạm vi 6GW đã xác định, vừa làm vừa hoàn thiện khung khổ chính sách và quy hoạch. Nếu được triển khai nhất quán, đây có thể là nền tảng để điện gió ngoài khơi thực sự tăng tốc, thay vì tiếp tục nằm trên giấy như nhiều năm qua.

Với những nhà đầu tư trong và ngoài nước, cơ hội đang tiếp tục mở ra khi những trăn trở năm xưa đã được giải đáp bước đầu trong Nghị quyết của Quốc hội, cũng như sẽ sớm được minh định từng bước thông qua các quy định chi tiết của Chính phủ thời gian tới.

Thái Bình