Hậu chiến sự Ukraine, thị trường vũ khí toàn cầu sẽ rơi vào tay 'ông lớn' nào?

Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đang làm thay đổi thị trường công nghiệp vũ khí toàn cầu, theo nhận định của tờ Asia Times.

Mỹ và các đồng minh đổ một khoản tiền đáng kể vào việc trang bị vũ khí cho Ukraine. Nga thì đang tổn thất về mặt vũ khí với cuộc chiến ở Ukraine. Trong khi đó, các quốc gia khác cũng đang cân nhắc lại về ngân sách quốc phòng, nhu cầu vật chất và các mối quan hệ quân sự.

Các quốc gia trước đây có mức chi tiêu quốc phòng thấp như Nhật và Đức đang tăng ngân sách quốc phòng lên. Trong khi đó, các quốc gia mua phần lớn vũ khí từ Nga đang đặt câu hỏi về chất lượng của các loại vũ khí này và khả năng Moscow có thể giao hàng trong tương lai.

Trên tờ The Conversation, GS Terrence Guay - chuyên gia về kinh doanh quốc tế và là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh doanh Toàn cầu tại ĐH Penn State (Mỹ) nhận định dù xung đột Ukraine kết thúc, hệ quả đối với ngành công nghiệp quốc phòng toàn cầu, và đối với các quốc gia có các công ty thống trị lĩnh vực này, sẽ rất lớn.

Nga sẽ chịu tổn thất lớn nhất

Nga quảng cáo vũ khí nước này “rẻ hơn và dễ bảo trì hơn so với các sản phẩm từ phương Tây”. Đây là lý do Nga chiếm 19% xuất khẩu vũ khí của thế giới giai đoạn 2017-2021, chỉ đứng sau Mỹ (chiếm 39%).

Tuy nhiên, lời quảng cáo này có thể không còn hiệu quả đối với nhiều quốc gia, sau những tổn thất và hỏng hóc thiết bị của Nga ở Ukraine.

Xe tăng Nga trong chiến dịch quân sự ở Ukraine. Ảnh: REUTERS

Cho đến nay, Mỹ ước tính Nga đã mất gần 1.000 xe tăng, ít nhất 50 trực thăng, 36 máy bay chiến đấu ném bom và 350 khẩu pháo, theo trang Business Insider.

Theo The Conversation, các loại vũ khí tấn công của Nga cũng gặp nhiều vấn đề. Tỉ lệ tên lửa không phóng được, trục trặc giữa chuyến bay hoặc bắn trượt mục tiêu có thể cao từ 50% đến 60%. Nguyên nhân là do lỗi thiết kế và thiết bị lạc hậu hoặc kém chất lượng, theo The Conversation.

Điều này đã khiến các khách hàng truyền thống của Nga nghi ngờ về khả năng xuất khẩu vũ khí của nước này. 90% vũ khí xuất khẩu của Nga có điểm đến chỉ 10 quốc gia, bao gồm Ấn Độ, Ai Cập và Trung Quốc.

Máy bay chiến đấu không người lái Bayraktar TB-2 của Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: ARTSTATION

Hơn nữa, khả năng thay thế những thiết bị bị tổn thất này của Nga đã bị cản trở do các lệnh trừng phạt kinh tế. Nga không thể nhập khẩu các bộ phận quan trọng như bảng mạch. Gần như chắc chắn Nga sẽ cần phải thay thế khí tài quân sự của mình trước khi xuất khẩu bất cứ thứ gì ra nước ngoài.

Điều đó có nghĩa là ngay cả những quốc gia muốn tiếp tục mua xe tăng và máy bay chiến đấu của Nga cũng sẽ phải xếp hàng chờ hoặc chuyển sang mua ở nơi khác để đáp ứng nhu cầu quốc phòng.

Tổn thất của Nga sẽ "làm lợi" cho Trung Quốc

Theo The Conversation, quốc gia có thể nhận được lợi ích lớn nhất từ việc Nga mất đi thị trường vũ khí chính là Trung Quốc.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã chiếm 4,6% thị phần buôn bán vũ khí toàn cầu, xếp thứ tư sau 11% của Pháp. Đồng thời, bảy trong số 20 công ty quốc phòng hàng đầu toàn cầu xét về doanh thu kiếm được từ việc bán vũ khí là của Trung Quốc.

Hiện tại, khách hàng chính của các nhà sản xuất vũ khí Trung Quốc vẫn là chính phủ, song khả năng xuất khẩu cũng đang ngày càng tăng.

Tên lửa Jevalin do Mỹ sản xuất được quân đội Ukraine sử dụng. Ảnh: REUTERS

Hiện tại, chỉ có ba trong số 40 nhà nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới - Pakistan, Bangladesh và Myanmar - mua phần lớn vũ khí từ Trung Quốc. Con số này có thể thay đổi nếu Trung Quốc tận dụng điểm yếu của Nga để định vị mình như một "đối tác an ninh quốc gia, kinh tế và chính trị đáng tin cậy" - một nội dung cốt lõi trong Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh.

Ngoài ra, dù vũ khí Trung Quốc chưa có khả năng thay thế vũ khí của Mỹ và châu Âu - vốn được đánh giá có chất lượng “hàng đầu”, nước này có thể lấp đầy thị trường vốn từng là khách hàng của các nhà sản xuất vũ khí Nga. Việc này sẽ tăng cường vai trò của Trung Quốc như một nhà xuất khẩu vũ khí lớn, đồng thời thu được những lợi ích kinh tế và chính trị đi kèm.

Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất của Trung Quốc là chứng minh được rằng vũ khí của nước này hoạt động tốt trong các tình huống chiến đấu trực tiếp.

Các nhà sản xuất vũ khí của Mỹ cũng sẽ thắng lớn

Các nhà sản xuất vũ khí của Mỹ vốn thống trị ngành công nghiệp vũ khí toàn cầu. Xung đột Ukraine có thể giúp Mỹ duy trì được vị thế này trong một thời gian nữa.

Năm công ty vũ khí lớn nhất thế giới đều là của Mỹ: Lockheed Martin, Raytheon, Boeing, Northrop Grumman và General Dynamics. Trên thực tế, một nửa trong số 100 nhà sản xuất vũ khí hàng đầu có trụ sở tại Mỹ và chỉ có hai công ty là thuộc về Nga.

Lính Mỹ phóng tên lửa Javelin tại thao trường ở Hawaii năm 2016. Ảnh: US ARMY

Việc Washington gửi một lượng lớn vũ khí sang Ukraine sẽ khiến các nhà sản xuất vũ khí Mỹ bận rộn trong một thời gian tới.

Mỹ đã chuyển khoảng 1/3 kho tên lửa chống tăng Javelin cho Ukraine, và sẽ mất từ 3 đến 4 năm để liên doanh Raytheon-Lockheed Martin có thể sản xuất đủ tên lửa để lấp đầy kho này.

Ngoài ra, gói viện trợ 40 tỉ USD do Tổng thống Joe Biden ký gần đây bao gồm 8,7 tỉ USD để bổ sung kho vũ khí của Mỹ. Điều này chắc chắn sẽ giúp các nhà sản xuất vũ khí Mỹ bận rộn trong thời gian tới.

Nhiều quốc gia sẽ trở thành nhà sản xuất vũ khí

Một hệ quả của xung đột Ukraine là một số quốc gia phụ thuộc vào nguồn cung vũ khí từ bên ngoài có thể sẽ tìm cách tự chủ hơn.

Gần một nửa lượng vũ khí của Ấn Độ được mua từ Nga trong những năm gần đây. Theo Asia Times, New Delhi dần nhận ra Nga sẽ cần phần lớn hoặc toàn bộ năng lực sản xuất để thay thế xe tăng, tên lửa, máy bay và các loại vũ khí khác đã sử dụng hoặc bị mất ở Ukraine. Vì thế, số lượng còn lại để xuất khẩu ít hơn nhiều.

Xe tăng Nga bị phá hủy trong chiến dịch quân sự ở Ukraine. Ảnh: UKRINFORM

Điều đó có nghĩa là Ấn Độ sẽ phải mua lại phụ tùng và vũ khí từ các khách hàng khác của Nga như Bulgaria, Georgia và Ba Lan, hoặc phát triển ngành công nghiệp quốc phòng của riêng mình.

Vào tháng 4, Ấn Độ tuyên bố sẽ tăng cường sản xuất máy bay trực thăng, động cơ xe tăng, tên lửa và hệ thống cảnh báo sớm trên không để có thể chủ động trước viễn cảnh Nga không đủ vũ khí để xuất khẩu.

Ngoài ra, vào tháng 5, Ấn Độ đã hủy hợp đồng mua trực thăng trị giá 520 triệu USD với Nga. Mặc dù có báo cáo rằng áp lực của Mỹ đóng một vai trò nào đó, nhưng dường như đây cũng là một phần trong chiến lược của New Delhi trong vài năm qua nhằm xây dựng cơ sở công nghiệp quốc phòng của riêng mình.

Trong khi đó, Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và các nguồn cung vũ khí mới nổi khác cũng đã và đang phát triển các ngành công nghiệp quốc phòng của riêng họ trong hai thập niên qua để giảm phụ thuộc vào vũ khí nhập khẩu. Xung đột ở Ukraine sẽ đẩy nhanh quá trình này.

KHÁNH NHƯ