Hệ thống ngân hàng mạnh tay chống gian lận, lừa đảo

Lừa đảo, giả mạo ngày càng tinh vi

Sáng 21/10 tại Hà Nội, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức cuộc họp triển khai “Sổ tay hướng dẫn phối hợp xử lý rủi ro đối với tài khoản, thẻ và đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch chuyển tiền, thanh toán nghi ngờ gian lận, giả mạo, lừa đảo”. Đây là bước đi được đánh giá mang ý nghĩa chiến lược, thể hiện tinh thần đoàn kết và trách nhiệm của toàn ngành Ngân hàng trong nỗ lực phòng chống tội phạm công nghệ cao, bảo vệ quyền lợi và niềm tin của khách hàng.

Phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA), nhấn mạnh: “Việc phối hợp phòng, chống gian lận, lừa đảo trong lĩnh vực tài khoản và thẻ là một nhiệm vụ hết sức quan trọng. Đây là lĩnh vực khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh các tổ chức tín dụng đang đẩy mạnh chuyển đổi số”.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam phát biểu tại cuộc họp. Ảnh: Ngô Hải

Theo ông, những năm gần đây, tình trạng lừa đảo, giả mạo trong hoạt động chuyển tiền và thanh toán diễn biến ngày càng tinh vi, buộc hệ thống ngân hàng phải hành động thống nhất để ứng phó. “Mỗi ngân hàng đều có quy định nội bộ riêng, nhưng nếu không có cơ chế phối hợp thì gần như không thể đảm bảo hiệu quả, do thiếu sự kết nối và đồng bộ trong xử lý”, ông nói.

Theo Phó Chủ tịch VNBA, câu chuyện xử lý gian lận không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay quy trình nghiệp vụ, mà còn là thước đo uy tín của từng ngân hàng và của cả hệ thống. Một sự cố xảy ra với khách hàng, dù lỗi không thuộc ngân hàng, vẫn có thể ảnh hưởng đến niềm tin, hình ảnh và vị thế của toàn ngành. Chính vì vậy, TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng: “Việc phối hợp giữa các ngân hàng không chỉ để bảo vệ khách hàng mà còn để bảo vệ chính chúng ta, bảo vệ uy tín và thương hiệu của ngành Ngân hàng Việt Nam”.

Đó là lý do Hiệp hội Ngân hàng được giao làm đầu mối xây dựng cơ chế phối hợp thống nhất. Từ chủ trương được hình thành năm 2023, qua gần hai năm tham vấn, chỉnh sửa và lấy ý kiến rộng rãi từ Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao cùng hàng chục tổ chức hội viên, Sổ tay hướng dẫn phối hợp xử lý rủi ro chính thức được ban hành ngày 30/9/2025 theo Quyết định số 71/QĐ-HHNH.

Thống nhất để hành động nhanh và hiệu quả

Sổ tay được ví như “bản đồ hành động” của ngành Ngân hàng trong xử lý các giao dịch nghi ngờ gian lận, lừa đảo. Điểm đáng chú ý là văn bản này không phải quy phạm pháp luật, nhưng được xây dựng bám sát các quy định của Ngân hàng Nhà nước, đặc biệt là Thông tư 17/2024/TT-NHNN và Thông tư 18/2024/TT-NHNN. Trong đó, nguyên tắc cốt lõi là các ngân hàng vẫn thực hiện theo quy định nội bộ của mình, song phải đảm bảo sự phối hợp thống nhất trong toàn hệ thống.

Hiệp hội đã giao Công ty cổ phần Thanh toán quốc gia Việt nam (NAPAS) làm đầu mối soạn thảo, mời các ngân hàng lớn và Chi hội Thẻ tham gia tổ biên tập, lấy ý kiến qua nhiều vòng để hoàn thiện nội dung. Bản Sổ tay chia rõ quy trình phối hợp khi phát hiện giao dịch đáng ngờ, trách nhiệm của từng bên, cơ chế thông tin, xử lý và phản hồi. Việc xây dựng sơ đồ quy trình được coi là điểm mới giúp các bên dễ dàng tra cứu và phối hợp khi có sự cố.

Họp triển khai “Sổ tay hướng dẫn phối hợp xử lý rủi ro đối với tài khoản, thẻ và đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch chuyển tiền, thanh toán nghi ngờ gian lận, giả mạo, lừa đảo”. Ảnh: Ngô Hải

TS. Nguyễn Quốc Hùng cho biết: “Chúng tôi ban hành quy trình để hướng dẫn lộ trình phối hợp, thông qua NAPAS và một phần qua đường email của Hiệp hội Ngân hàng. Tuy nhiên, việc trao đổi qua email sẽ rất chậm, vì vậy chúng tôi đã xác định rõ các tình huống và cách xử lý để đảm bảo sự thống nhất”.

Ông nhấn mạnh yếu tố tốc độ: “Tại sao chúng tôi đưa ra mốc T+3 là tối đa? Vì tiền điện tử chuyển đi rất nhanh, nếu chậm, tiền có thể mất rồi. Ngăn chặn dòng tiền là một chuyện, nhưng việc hoàn trả cho khách hàng lại là câu chuyện khác”.

Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, sự phối hợp hiệu quả giữa các ngân hàng sẽ giúp ngăn chặn sớm dòng tiền nghi ngờ gian lận, từ đó giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ người dùng. Các ngân hàng cần rà soát lại quy định nội bộ để phù hợp với Sổ tay, đồng thời triển khai trong toàn hệ thống. Trường hợp phát sinh vướng mắc, hiệp hội sẽ có trách nhiệm hướng dẫn, giải đáp cụ thể, đảm bảo quy trình đi vào thực tế vận hành.

Đáng chú ý, hiệp hội cũng đặt ra cơ chế theo dõi, đánh giá mức độ tuân thủ: “Ngân hàng nào để xảy ra nhiều vụ việc mà không xử lý được sẽ bị báo cáo lên Ngân hàng Nhà nước. Cục Phòng, chống rửa tiền, Thanh tra giám sát và Cục Công nghệ thông tin sẽ phối hợp để nắm bắt tình hình, yêu cầu rà soát lại quy định nội bộ”. Cách tiếp cận này cho thấy tinh thần trách nhiệm cao của hiệp hội, vừa hướng dẫn, vừa giám sát để bảo đảm kỷ luật phối hợp trong toàn hệ thống.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang mở rộng, các giao dịch ngày càng nhanh và đa tầng, TS. Hùng thẳng thắn nhìn nhận: “Nếu không có chuyển đổi số, các ngân hàng có thể dễ dàng trao đổi thông tin và trả lại tiền ngay. Nhưng nay, giao dịch đã được số hóa, cá nhân chuyển tiền cho cá nhân nên việc hoàn trả trở nên rất khó khăn. Do đó, điều quan trọng nhất là ngăn chặn sớm”.

Có thể nói, việc ban hành Sổ tay hướng dẫn phối hợp xử lý rủi ro không chỉ là một văn bản nghiệp vụ mà còn là lời tuyên bố về tinh thần trách nhiệm của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Bảo vệ khách hàng không chỉ là bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng tài chính, mà còn là bảo vệ danh dự của chính các tổ chức tín dụng. Khi một vụ gian lận xảy ra, rủi ro tín nhiệm như lời ông Hùng là thứ thiệt hại khó đo đếm nhất.

Sự chủ động của VNBA trong việc thiết lập cơ chế phối hợp đã tạo ra nền tảng để các tổ chức hội viên hành động đồng bộ hơn, nhanh hơn, minh bạch hơn. Việc thống nhất nguyên tắc phối hợp cũng góp phần hình thành một chuẩn mực chung cho toàn ngành. Điều này không chỉ củng cố niềm tin của khách hàng mà còn nâng cao uy tín của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Thùy Linh