Hiến kế giải pháp phát triển công nghiệp văn hóa: Cực tăng trưởng mới từ 'thành phố sáng tạo'

Từ đây, nhiều ý tưởng, hiến kế tâm huyết và khả thi đã được ghi nhận.

Những yếu tố hạ tầng kinh tế - xã hội thuận lợi kết hợp với danh hiệu của UNESCO sẽ tạo ra "cú hích kép" để TP HCM bứt phá không chỉ về điện ảnh mà còn trong nhiều lĩnh vực.

Khi TP HCM chính thức gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO trong lĩnh vực điện ảnh cũng là thời điểm Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định 2486/2025, phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Hiện thực hóa Chiến lược 2486

Hai sự kiện nêu trên diễn ra song hành, giống như sự hòa trộn của khát vọng và quyết tâm, mở ra cơ hội đặc biệt để Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên xem văn hóa là động lực phát triển, xem sáng tạo là nguồn sức mạnh nội sinh và xem điện ảnh như cầu nối giữa Việt Nam với cộng đồng quốc tế.

Nhiều năm qua, điện ảnh Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể. Song, phải đến thời điểm TP HCM được UNESCO vinh danh thì vai trò của ngành điện ảnh mới thật sự được nhìn nhận trọn vẹn trong chiến lược phát triển quốc gia. Điện ảnh không đơn thuần là nghệ thuật kể chuyện bằng hình ảnh. Ngày nay, điện ảnh còn là một ngành công nghiệp có sức lan tỏa lớn, nơi mỗi bộ phim thành công đều có thể tạo "hiệu ứng domino" với các lĩnh vực du lịch, quảng cáo, thời trang, ẩm thực, thiết kế... và cả hình ảnh quốc gia.

PGS-TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội. (Ảnh: HOÀNG TRIỀU)

Trước khi có Quyết định 2486, Việt Nam từng xác lập tầm nhìn phát triển điện ảnh trong Quyết định 1755/2016 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, điện ảnh được xem là một trong những ngành công nghiệp văn hóa cần phát triển mạnh mẽ để đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, việc làm và hội nhập văn hóa. Những con số sau đó cho thấy sự chuyển động đúng hướng: Thị trường điện ảnh Việt Nam liên tục tăng trưởng 2 con số, mức độ đầu tư tăng lên, đội ngũ làm nghề trưởng thành hơn, các tác phẩm được quốc tế đón nhận nhiều hơn.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh ấy cũng bộc lộ một số hạn chế: Việt Nam thiếu hạ tầng sản xuất phim đạt chuẩn quốc tế, thiếu cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp sáng tạo, thiếu đào tạo bài bản, thiếu chính sách thu hút các hãng phim lớn, thiếu những trung tâm công nghiệp văn hóa đủ tầm để "giữ chân" dòng chảy sáng tạo. Vì vậy, Quyết định 2486 ra đời để lấp khoảng trống ấy, với mục tiêu rõ ràng: Đến năm 2030, công nghiệp văn hóa đóng góp 7% GDP và đến 2045 đạt 9% GDP, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa ở châu Á.

Trong Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (gọi tắt là Chiến lược 2486), điện ảnh được xem là một trong 10 ngành công nghiệp văn hóa trọng tâm. Không chỉ vậy, điện ảnh còn đóng vai trò "đầu tàu" - có khả năng tạo ra sản phẩm số, sản phẩm sáng tạo có giá trị kinh tế cao, đồng thời góp phần kể câu chuyện Việt Nam với thế giới bằng cách tinh tế nhất.

Chính ở điểm này, việc TP HCM trở thành "thành phố sáng tạo" về điện ảnh của UNESCO mang ý nghĩa như một "bằng chứng sống động", cho thấy Việt Nam hoàn toàn có khả năng hiện thực hóa các mục tiêu của Chiến lược 2486.

Lợi thế mới với thành phố năng động nhất nước

Trở thành "thành phố sáng tạo" về điện ảnh của UNESCO là điều không dễ dàng. Danh hiệu ấy thể hiện rằng TP HCM đã hội đủ các yếu tố của một thành phố sáng tạo về điện ảnh: Cộng đồng làm phim đông đảo, thị trường điện ảnh lớn nhất nước, các không gian sáng tạo phát triển mạnh; có đội ngũ nghệ sĩ - kỹ thuật viên lành nghề; đặc biệt là có "tinh thần đô thị" cởi mở, năng động, sẵn sàng đổi mới.

Rạp Xiếc và Biểu diễn đa năng Phú Thọ (TP HCM) vừa được khánh thành, có sức chứa 2.000 chỗ ngồi. Công trình có nhiều hạng mục hiện đại, phục vụ nhiều loại hình biểu diễn nghệ thuật và các sự kiện văn hóa. (Ảnh: TẤN THẠNH)

Với hơn 70% hoạt động điện ảnh cả nước diễn ra tại TP HCM, nơi đây từ lâu đã là "trái tim" của ngành công nghiệp phim Việt Nam. Các hãng phim, công ty kỹ xảo, studio âm thanh, đơn vị phát hành và hàng trăm start-up sáng tạo đều đặt trụ sở tại TP HCM Điều đó tạo nên một hệ sinh thái sáng tạo tự nhiên mà không nơi nào khác trong cả nước có được.

Khi được UNESCO ghi danh, TP HCM có cơ hội kết nối với 350 đô thị sáng tạo toàn cầu, trong đó có nhiều "thủ phủ điện ảnh". Các đoàn làm phim quốc tế sẽ dễ dàng tiếp cận TP HCM hơn, kéo theo dòng vốn đầu tư, du lịch điện ảnh và tạo thêm nhiều việc làm chất lượng cao. "Thương hiệu sáng tạo" chính thức từ UNESCO giúp TP HCM thu hút doanh nghiệp, trường đào tạo, quỹ đầu tư và các tổ chức văn hóa lớn.

Nghệ sĩ, nhà sản xuất, nhà biên kịch, đạo diễn Việt Nam cũng có cơ hội tiếp cận những chương trình, học bổng, quỹ điện ảnh và liên hoan phim quốc tế mà trước đây còn hạn chế. Đây là những cơ hội không chỉ mở ra cho TP HCM, mà cho cả công nghiệp văn hóa Việt Nam. Bởi lẽ, năng lượng sáng tạo của TP HCM sẽ lan tỏa đến các vùng khác, tạo sự phân bổ mới cho lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật trên cả nước.

Trong mắt quốc tế, TP HCM hiện nay không chỉ là một đô thị kinh tế năng động, một trung tâm dịch vụ - thương mại của khu vực, mà còn là nơi sản sinh ra những câu chuyện điện ảnh có thể chinh phục khán giả toàn cầu. Điều này giúp định vị lại hình ảnh Việt Nam trên bản đồ sáng tạo thế giới.

Nhiều đô thị sáng tạo khác sẽ vươn lên

Điều làm nên sức mạnh của sự kiện này không chỉ là danh hiệu UNESCO, mà là thời điểm nó "gặp gỡ" Chiến lược 2486. Chiến lược 2486 tạo ra khung chính sách, tầm nhìn, mục tiêu, cơ chế hỗ trợ. TP HCM - với danh hiệu "thành phố sáng tạo" về điện ảnh - trở thành nơi các mục tiêu ấy có thể được hiện thực hóa rõ nhất, nhanh nhất và mạnh mẽ nhất.

Với hạ tầng kinh tế - xã hội hiện nay, TP HCM hoàn toàn có thể trở thành cực tăng trưởng của công nghiệp văn hóa Việt Nam. TP HCM vừa có dân số đông đảo vừa có lực lượng lao động trẻ dồi dào, có tinh thần khởi nghiệp mạnh, có thị trường tiêu dùng văn hóa rộng lớn, có sự đa dạng văn hóa hiếm thấy và có khả năng kết nối quốc tế tốt nhất cả nước. Những yếu tố này kết hợp với danh hiệu UNESCO sẽ tạo ra "cú hích kép" để TP HCM bứt phá không chỉ về điện ảnh mà còn trong nhiều lĩnh vực: quảng cáo, nghệ thuật biểu diễn, thiết kế sáng tạo, âm nhạc, game, thời trang, du lịch văn hóa...

Với Việt Nam, TP HCM sẽ đóng vai trò tương tự Seoul đối với Hàn Quốc, London đối với Anh hay Toronto đối với Canada... Đó là những trung tâm sáng tạo có sức lan tỏa mạnh, kéo toàn bộ hệ sinh thái quốc gia đi lên.

Khi TP HCM vươn lên mạnh mẽ, Chiến lược 2486 sẽ có nền tảng thực tiễn vững vàng để tiến xa. Khi ấy, mục tiêu đóng góp 7% GDP vào năm 2030 sẽ trở nên khả thi; việc hình thành chuỗi giá trị công nghiệp văn hóa quốc gia sẽ rõ rệt hơn; nhu cầu đầu tư vào hạ tầng phim trường, không gian sáng tạo, dữ liệu bản quyền, hệ sinh thái công nghệ sáng tạo sẽ trở nên cấp thiết.

Đến lúc đó, Việt Nam không chỉ có một "thành phố sáng tạo" về điện ảnh, mà sẽ có nhiều đô thị sáng tạo khác vươn lên. TP HCM là nơi khởi đầu - nhưng không phải là điểm kết thúc. Danh hiệu của thành phố chính là thông điệp gửi đến cả nước: Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một quốc gia mạnh về công nghiệp văn hóa nếu biết đặt sáng tạo vào trung tâm của chiến lược phát triển.

(Còn tiếp)

PGS-TS BÙI HOÀI SƠN (Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội)