Hiện thực hóa hải quan thông minh

Ứng dụng AI, số hóa thủ tục

Bước khởi đầu của hành trình “Hải quan thông minh” là các cuộc cải cách thủ tục hành chính toàn diện. Theo đó, hàng loạt thủ tục phức tạp được rà soát, cắt giảm và số hóa trên nền tảng điện tử. Từ chỗ thủ tục thông quan mất đến vài giờ, thậm chí nhiều ngày, nay đã rút ngắn xuống chỉ còn vài phút với tỷ lệ xử lý hồ sơ đúng hạn đạt trên 95%.

Chi cục Hải quan các khu vực, như Hải quan khu vực I, II, III, V, VI, XIV…đã triển khai mô hình một cửa điện tử hiện đại, giúp DN nộp hồ sơ và nhận kết quả ngay trên môi trường mạng, tiết kiệm đến 30% chi phí và giảm thiểu các phiền hà không cần thiết.

Công chức Chi cục Hải quan khu vực XIV kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu.

Theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan Trần Đức Hùng, chuyển đổi số không chỉ là xu thế mà còn là nền tảng vững chắc để ngành Hải quan phát triển. Các dịch vụ công trực tuyến như khai báo, thanh toán thuế, đăng ký kiểm tra… đều hoạt động 24/7, phá bỏ mọi rào cản về thời gian và địa lý. Nhiều Chi cục Hải quan đã tăng cường bố trí cán bộ làm việc ngoài giờ tại các cửa khẩu trọng điểm, đảm bảo hàng hóa được thông quan kịp thời, giảm chi phí lưu kho và tránh tắc nghẽn giao thông.

Ông Nguyễn Văn Hoàn, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VI cho biết, trong những năm qua, đơn vị luôn tiên phong trong cải cách hành chính, hiện đại hóa công tác hải quan. Đơn vị đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý hồ sơ, giám sát hàng hóa, tổ chức họp không giấy tờ, quản lý Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O)… Qua đó giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và hiệu quả công việc.

Hồ sơ đã được xử lý qua hệ thống điện tử, giúp doanh nghiệp tiết kiệm tới 30% chi phí, tăng sức cạnh tranh.

“Chi cục Hải quan khu vực VI cam kết tiếp tục rà soát, đơn giản hóa quy trình, tối ưu chi phí, thời gian cho DN; đồng thời nâng cao năng lực cán bộ từ chi cục đến cửa khẩu. Tất cả nỗ lực này nhằm nâng cao chỉ số DDCI năm 2025 của tỉnh Lạng Sơn và góp phần thúc đẩy thương mại quốc tế, phát triển kinh tế địa phương và cả nước”, ông Hoàn nhấn mạnh.

Tương tự, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VIII Bùi Ngọc Lợi cho biết, đơn vị đang tiếp tục phát huy kết quả đạt được, đẩy mạnh phát triển quan hệ đối tác Hải quan - Doanh nghiệp, đồng hành hỗ trợ DN sản xuất, xuất nhập khẩu (XNK). Thời gian tới, Chi cục sẽ bám sát chỉ đạo của tỉnh Quảng Ninh và Cục Hải quan, triển khai kế hoạch chuyển đổi số theo đúng lộ trình; đồng thời phối hợp xây dựng “Đề án cửa khẩu thông minh” và “Cửa khẩu số”, góp phần hiện đại hóa quản lý và tạo thuận lợi cho hoạt động XNK.

Bên cạnh hỗ trợ thủ tục, Chi cục còn tích cực phối hợp với các sở, ban, ngành tại địa phương trong công tác tham mưu, đề xuất giải pháp tạo môi trường đầu tư thông thoáng, thu hút DN, thúc đẩy hoạt động XNK qua địa bàn. Với phương châm “hỗ trợ mọi lúc, mọi nơi”, Hải quan khu vực VIII tiếp tục khẳng định vai trò là đối tác đồng hành tin cậy của DN trong tiến trình cải cách, hiện đại hóa hải quan và phát triển kinh tế địa phương.

Doanh nghiệp tiết kiệm hàng chục tỷ đồng chi phí

Cục Hải quan đã phê duyệt Đề án Giảm tỷ lệ kiểm tra trong thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; trong đó đặt ra mục tiêu đến năm 2026, giảm tỷ lệ kiểm tra: “Tỷ lệ phân luồng xanh 70%, tỷ lệ phân luồng vàng 25%, tỷ lệ phân luồng đỏ không quá 5%” và chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 đã đặt ra mục tiêu “Giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm”, “Giảm tỷ lệ kiểm tra trong quá trình làm thủ tục hải quan, đẩy mạnh kiểm tra trước và sau thông quan”.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực XVII Phan Văn Vũ phát biểu tại hội nghị đối thoại.

Ông Hồ Văn Dũng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực XIV cho biết, thời gian qua, đơn vị đẩy mạnh chuyển đổi số, từng bước xây dựng nền tảng Hải quan số – Hải quan thông minh. Các hệ thống nghiệp vụ như VNACCS/VCIS, VASSCM và dịch vụ công trực tuyến được vận hành liên tục, không để gián đoạn thủ tục của DN. Quản lý rủi ro được thực hiện hiệu quả với hơn 58.800 hồ sơ được phân luồng: Gần 64% luồng xanh, hơn 31% luồng vàng, dưới 5% luồng đỏ.

Dịch vụ công trực tuyến tiếp nhận trên 2.200 hồ sơ; 100% thủ tục hành chính được giải quyết đúng và trước hạn, trong đó 95% được xử lý hoàn toàn trên môi trường số. DN không còn phải đi lại, nộp hồ sơ giấy như trước. Chỉ cần gửi dữ liệu đầy đủ, chính xác lên Cổng thông tin điện tử quốc gia, thủ tục thông quan được hoàn tất nhanh chóng, thuận tiện”, ông Dũng nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Ngọc Quang, Phó Đội trưởng Hải quan Buôn Ma Thuật, Chi cục Hải quan Khu vực XIV cho biết, đây là 2 hệ thống hỗ trợ rất nhanh chóng cho DN khi khai báo thủ tục, khai báo tờ khai XNK, điều chỉnh về những sai sót trong quá trình khai báo trên cổng dịch vụ công trực tuyến vừa đảm bảo tính minh bạch, giảm chi phí và thời gian cho DN.

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Trưởng phòng Kinh doanh - Marketing Công ty Cổ phần Đầu tư Cao su Đắk Lắk (DRI) đánh giá cao vai trò đồng hành, hỗ trợ DN của Chi cục Hải quan Khu vực XIV. Theo bà Huyền, dù đang trong quá trình điều chỉnh tổ chức, Chi cục vẫn duy trì tốt sự ổn định và chuyên nghiệp trong công tác hỗ trợ DN. Đội ngũ cán bộ, công chức luôn thể hiện tinh thần hợp tác, hướng dẫn kịp thời, giúp DN thuận lợi trong việc thực hiện thủ tục XNK.

“Các vướng mắc phát sinh trong quá trình làm thủ tục đều được Chi cục xử lý nhanh chóng, thông qua trao đổi trực tiếp hoặc văn bản. Đặc biệt, ngay cả với những trường hợp vượt thẩm quyền liên quan đến chính sách chuyên ngành, Chi cục vẫn tích cực phối hợp, hướng dẫn DN tiếp cận đúng cơ quan chức năng, không để kéo dài thời gian chờ đợi”, bà Huyền chia sẻ.

Hải quan khu vực XII chú trọng đào tạo để nâng cao năng lực cho cán bộ công chức.

Những nỗ lực cải cách hành chính trong thời gian qua đã trở thành giải pháp then chốt, giúp Chi cục Hải quan Khu vực XIV đồng hành và hỗ trợ DN một cách hiệu quả nhất. Nhờ đó, mỗi năm, DN tiết kiệm được hàng chục tỷ đồng chi phí, đồng thời đóng góp cho ngân sách Nhà nước gần 500 tỷ đồng.

Song hành cùng cải cách thủ tục, Chi cục đã mạnh dạn triển khai hệ thống một cửa và hệ thống quản lý, giám sát hải quan tự động trên nền tảng công nghệ số. Đây là bước tiến vượt bậc khi các phần mềm hiện đại được ứng dụng để khai báo, quản lý, kiểm tra và kiểm soát hàng hóa, thay thế hoàn toàn cho phương thức cũ vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro, nguy cơ mất an toàn.

“DN là trung tâm phục vụ” không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành kim chỉ nam trong từng hành động của cán bộ Hải quan. Chi cục Hải quan khu vực V hiện quản lý địa bàn hai tỉnh Bắc Ninh và Thái Nguyên, với 12 đơn vị trực thuộc và hơn 7.000 DN xuất nhập khẩu hoạt động thường xuyên. Nhiều DN lớn như Francool (Bắc Ninh) và Samju Vina (Thái Nguyên) đều ghi nhận sự hỗ trợ kịp thời, tận tình từ cán bộ hải quan, nhất là trong việc hướng dẫn thủ tục, cập nhật chính sách mới và xử lý vướng mắc. Qua đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý và DN góp phần tạo dựng môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của hàng hóa XNK Việt Nam.

Tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (Lạng Sơn), bà Trần Thị Hằng, nhân viên XNK Công ty CP Vận tải Thái Việt Trung cho biết, trung bình mỗi ngày công ty làm thủ tục cho 20–25 xe hàng. Dù số lượng tờ khai lớn, nhưng nhờ khai báo qua hệ thống VNACCS/VCIS, quy trình diễn ra nhanh chóng, thuận tiện. Hải quan hỗ trợ tối đa, làm việc đến 24h để DN giải phóng hết hàng trong ngày.

Khi có sai sót trong khai báo, cán bộ hải quan cũng tận tình hướng dẫn, đồng thời thường xuyên cập nhật thông tin, thủ tục mới cho DN. Tuy nhiên, hiện nay lượng hàng đổ về cửa khẩu tăng mạnh, trong khi năng lực bến bãi chưa đáp ứng được, khiến tình trạng ùn tắc xảy ra thường xuyên.

Để thực hiện hiệu quả mục tiêu cắt giảm TTHC, ngành Hải quan buộc phải đẩy mạnh số hóa hồ sơ, chứng từ, điện tử hóa quy trình; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm; tăng cường thu thập thông tin trước và sau thông quan. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị nghiệp vụ, nơi làm thủ tục hải quan, quản lý kho bãi, cơ sở sản xuất…

Trong bối cảnh toàn ngành thiếu biên chế, áp lực càng lớn. Bên cạnh đó, TTHC còn đảm bảo tính minh bạch trong quản lý nhà nước. Việc cắt giảm quá mức có thể dẫn đến khó khăn trong quản lý, tạo kẽ hở cho vi phạm. Vì vậy, trong quá trình rà soát, đề xuất cắt giảm TTHC giai đoạn 2025–2026, Cục Hải quan sẽ gặp không ít thách thức.

Để triển khai hiệu quả cải cách TTHC, ngành Hải quan sẽ tiếp tục tập trung hoàn thiện chính sách, hành lang pháp lý, phù hợp với định hướng xây dựng Hải quan số, Hải quan thông minh. Đồng thời, tiếp tục rà soát, chuẩn hóa các quy định, TTHC liên quan đến hoạt động kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành, cả TTHC nội bộ và phân cấp thẩm quyền. Mọi nghiệp vụ sẽ được chuẩn hóa, lấy người dùng làm trung tâm, tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia và hệ thống thông tin giải quyết TTHC của Cục Hải quan.

Lưu Hiệp