Từ chính sách đến hành động: Hoàn thiện thể chế để đạt mục tiêu Net Zero

Thị trường carbon – công cụ thúc đẩy chuyển đổi xanh

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Quyết Chiến – Tổng Thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh: Biến đổi khí hậu là thách thức nghiêm trọng của thế kỷ XXI. Thực hiện cam kết tại COP26, Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Việc xây dựng và phát triển thị trường carbon trong nước là công cụ kinh tế quan trọng, thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh và bền vững, hướng tới một thị trường minh bạch, công bằng và hội nhập quốc tế.

Trình bày tại hội thảo, TS. Hà Quang Anh – Giám đốc Trung tâm Thích ứng Biến đổi khí hậu và Trung hòa các-bon (Cục Biến đổi khí hậu, Bộ TN&MT) đã khái quát lịch sử hình thành thị trường carbon qua 4 giai đoạn: từ Nghị định thư Kyoto (1997) – cột mốc đầu tiên ràng buộc trách nhiệm giảm phát thải; đến mô hình giao dịch phát thải của EU (EU ETS) – nền tảng cho các quốc gia khác như Anh, Hàn Quốc, Trung Quốc; rồi sự phát triển của thị trường tự nguyện (Verra, Gold Standard); và cuối cùng là cơ chế hợp tác toàn cầu minh bạch hơn theo Thỏa thuận Paris (2015).

Ông Nguyễn Quyết Chiến, Tổng thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và ông Nguyễn Văn Toàn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Biên tập Tạp chí Môi trường và Cuộc sống chủ trì Hội thảo.

Từ kinh nghiệm quốc tế, ông Hà Quang Anh đề xuất Việt Nam cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho hệ thống giao dịch phát thải (ETS), xây dựng cơ chế bù trừ nội địa, vận hành hệ thống đo đạc – báo cáo – thẩm định (MRV) quốc gia, và khuyến khích phát triển tín chỉ chất lượng cao cho các dự án rừng, nông nghiệp.

Hướng tới thị trường carbon minh bạch, hội nhập quốc tế

Theo ông Phạm Nam Hưng – Cục Biến đổi khí hậu (Bộ TN&MT), thị trường carbon là công cụ quan trọng giúp giảm phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả, đồng thời mở ra cơ hội phát triển xanh và thu hút tài chính cho doanh nghiệp Việt Nam.

Hiện thế giới đang tồn tại bốn hình thức thị trường phổ biến: quốc tế trong khuôn khổ UNFCCC, quốc tế tự nguyện (VCM), tuân thủ quốc gia và tự nguyện quốc gia.

Việt Nam đã có hành lang pháp lý nền tảng với Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định về kiểm kê khí nhà kính và lộ trình phát triển thị trường carbon đến năm 2030. Đặc biệt, Nghị định119/2025/NĐ-CP mở rộng đối tượng tham gia, làm rõ cơ chế phân bổ hạn ngạch và tích hợp quy định tại Điều 6 của Thỏa thuận Paris, tạo tiền đề kết nối thị trường quốc tế.

Lộ trình phát triển gồm ba giai đoạn: hoàn thiện pháp lý và hạ tầng đến năm 2025; thí điểm sàn giao dịch carbon giai đoạn 2025–2028; và chính thức vận hành thị trường sau 2029.

“Doanh nghiệp sẽ là trung tâm của thị trường carbon. Đây không chỉ là công cụ thực hiện cam kết khí hậu mà còn là cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư và phát triển bền vững,” ông Hưng nhấn mạnh.

Doanh nghiệp Việt trước cơ hội và thách thức

Ông Nguyễn Tiến Cường – Giám đốc Trung tâm Tăng trưởng xanh và Bảo vệ môi trường doanh nghiệp cho rằng doanh nghiệp Việt đang đối mặt nhiều thách thức khi tham gia thị trường carbon, như thiếu dữ liệu phát thải chuẩn hóa, chi phí chuyển đổi cao và rủi ro pháp lý.

Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội lớn để doanh nghiệp "xanh hóa” sản xuất, tận dụng các cơ chế tài chính, bán tín chỉ carbon và nâng cao hình ảnh thương hiệu.

Ông Cường nêu 5 bước doanh nghiệp cần thực hiện, gồm: Hoàn thành kiểm kê khí nhà kính; Xây dựng kế hoạch giảm phát thải và nhận phân bổ hạn ngạch; Nâng cao năng lực quản trị carbon nội bộ; Chuẩn bị tài chính, tuân thủ pháp lý; Hợp tác quốc tế thông qua các cơ chế JCM, Điều 6 Paris, và các quỹ khí hậu toàn cầu.

Đại diện doanh nghiệp, bà Tô Thị Hồng Điệp – Giám đốc Công ty Cổ phần MinMax Green chia sẻ, việc tham gia thị trường tín chỉ carbon không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí năng lượng, giảm lãng phí nguyên liệu mà còn mở ra nguồn thu mới từ bán tín chỉ hoặc hợp tác bù đắp phát thải với đối tác trong và ngoài nước.

Bà Tô Thị Hồng Điệp - Giám đốc Công ty Cổ Phần MinMax Green, TP.HCM.

Theo bà Điệp, việc tham gia thị trường này còn tạo hiệu quả xã hội rõ nét: lan tỏa nhận thức phát triển bền vững, thúc đẩy việc làm mới trong lĩnh vực công nghệ xanh, đo đạc và kiểm toán phát thải. Đặc biệt, mỗi tín chỉ carbon được xác thực là minh chứng cho cam kết bảo vệ hệ sinh thái và hành tinh xanh cho các thế hệ tương lai.

Hoàn thiện chính sách để đạt mục tiêu Net Zero

Trong phần thảo luận, PGS.TS Lưu Đức Hải – Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho rằng, Việt Nam hiện gặp hai rào cản lớn: thiếu tổ chức được công nhận để xác nhận tín chỉ carbon, và nguy cơ mất cân bằng Net Zero nếu tín chỉ bị bán quá nhiều ra nước ngoài. Ông kiến nghị Chính phủ và Bộ TN&MT cần sớm tháo gỡ hai “nút thắt” này.

Ông Nguyễn Hoài Dương – nguyên Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Đắk Lắk, Ủy viên Ban Thường vụ Hội Nước và Môi trường Việt Nam, đề xuất Chính phủ cụ thể hóa chính sách để đưa nông nghiệp và lâm nghiệp – hai lĩnh vực có tiềm năng lớn – tham gia sâu vào thị trường carbon. Ông nhấn mạnh cần đẩy mạnh kiểm kê phát thải, xây dựng cơ chế hỗ trợ và hành lang pháp lý chặt chẽ.

Các đại biểu tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm.

Kết luận hội thảo, ông Nguyễn Văn Toàn – Phó Chủ tịch Hội Nước và Môi trường Việt Nam, Tổng Biên tập Tạp chí Môi trường và Cuộc sống khẳng định: Các tham luận và thảo luận tại hội thảo đã làm rõ vai trò, cơ chế và kinh nghiệm phát triển thị trường carbon trong nước và quốc tế, đồng thời chỉ ra cơ hội, thách thức và bước chuẩn bị cho doanh nghiệp.

Ông nhấn mạnh, đây là công cụ then chốt giúp Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

PV